Chińskie hafty

Dział Etnologii Miasta. Nikiszowiec
8 IX 2017 - 29 X 2017

Adres.Godziny otwarcia

 

 

Od wielu pokoleń uważano, że technika haftu, bogato zdobione wachlarze i piękne parasolki pochodzą z Chin. Ponieważ trudno to udowodnić, ostrożniejsi uczeni mówią, że Chiny są prawdopodobnie jedną z ojczyzn wielu technik, w tym również hafciarskiej, i takich wyrobów, jak wachlarze i parasolki. Z upływem czasu – szczególnie w ostatnich dziesięcioleciach – funkcja wspomnianych przedmiotów ulega stopniowo zmianie. Tak jest z tradycyjnymi chińskimi parasolkami, które chroniły od deszczu i słońca. Funkcję tę pełnią obecnie parasole produkowane masowo, natomiast piękne, ręcznie wykonane i zdobione parasolki oraz wachlarze to unikalne wyroby pamiątkarskie, chętnie nabywane przez turystów. Kupują je również zamożni Chińczycy w celu zaznaczenia swojej pozycji w społeczeństwie.

Wiadomo, że hafciarstwo ręczne uprawiano w całych Chinach od stuleci, lecz najlepsze wyroby pochodzą z Suzhou, Hunan, Sichuan i Guangdong.

Miasto Suzhou w prowincji Jiangsu, położone 70 km na zachód do Szanghaju, zostało założone w 574 r. p.n.e. i prawie od początku słynęło z wyrobów hafciarskich. W X w. istniała tu znana w całych Chinach szkoła tego rzemiosła (można nawet powiedzieć, że sztuki). Wyroby hafciarskie z Suzhou słyną z pięknych wzorów i delikatnych kolorów, są wykonywane z wielkim mistrzostwem różnymi ściegami.

Na terenie Hunan hafciarstwo jest popularne w całej prowincji. Zamieszkują ją obok Chińczyków znane mniejszości narodowe, takie jak: Tujia, Miau, Dong, Yao. Każda z tych mniejszości słynie z jakiegoś rękodzieła. Hafty z Hunan wyróżnia kolorystyka: biel, czerń i szarość, umiejętność oddawania kontrastów i charakterystyczne ściegi. Kompozycje hafciarskie łączą pustą i pełną przestrzeń, czym przypominają tradycyjne chińskie malarstwo.

Hafciarstwo w Guangdong (najbardziej na południe wysuniętej prowincji położonej nad Morzem Południowochińskim, stolicą jest miasto Kanton) skupia się głównie w mieście Chaozhou. Hafty mają tam intensywne kolory i są wykonane różnymi ściegami o różnych splotach. Tworzą zawiłe wzory, ale o symetrycznym układzie. Hafty te trochę przypominają malarstwo zachodnie.

Większość haftów z terenu najgęściej zaludnionej prowincji Chin, Sichuanu, pochodzi ze stolicy – miasta Chengde. Głównymi produktami są tutaj satyna i jedwab. Hafty wyróżniają się równym ściegiem, delikatnym kolorem i są stosowane do dekoracji kołder, narzut, nakryć, powłoczek na poduszki, szat, bucików i malowanych parawanów.

Prezentowane na wystawie prace pochodzą z wymienionych prowincji. Poszczególne hafty są kopiami współczesnego malarstwa olejnego i tradycyjnego malarstwa chińskiego.

Chińskie wachlarze – przynoszą odświeżający powiew. Mają artystyczny urok, są charakterystyczne dla Chin. Materiały archeologiczne pozwalają na stwierdzenie, że wachlarzami posługiwano się już ponad 3000 lat temu. Najstarsze robiono z gęsich piór. Uważane były za symbol cesarskiej godności. Około III w. p.n.e. pojawiły się wachlarze z jedwabiu, a w X w. zaczęto robić wachlarze składane. Stopniowo narodził się nowy rodzaj sztuki – sztuka kaligrafii i malowania na wachlarzach.

W Chinach wykonywano i wykonuje się wiele rodzajów wachlarzy, m.in. z gęsich piór, liści palmowych, słomy, łodyg pszenicy, bambusa, drewna sandałowego i kości, ale najwięcej – z jedwabiu i różnych rodzajów papieru.

Wachlarz może być okrągły, kwadratowy, mieć formę śliwy, dzikiej jabłoni lub słonecznika. Oprócz wachlarzy ręcznych robiono duże wachlarze zawieszane do dekoracji na ścianach i wielkie wachlarze parawanowe ustawiane jako ekrany w przedpokojach, korytarzach i salonach.

Chińskie parasolki – parasole w Chinach pojawiły się około 4000 lat temu. To jedne z najstarszych powszechnie używanych przedmiotów. Chroniły przed deszczem, a kiedy się rozpowszechniły zaczęto ich również używać do ochrony przed palącym słońcem. Podstawowa konstrukcja parasoli nie uległa zmianie, lecz różne warianty rozwijały się wraz z rozwojem społeczeństwa. Początkowo parasole były bardzo drogie, ponieważ ich pokrycia robiono z jedwabiu.

Wycinanki

Oglądając chińskie wycinanki i podziwiając ich charakterystyczne piękne kształty, czasami zwracamy też uwagę na rodzaj papieru. Wtenczas uświadamiamy sobie, że to właśnie Chińczycy wynaleźli ten niezwykle ważny dla całej ludzkości materiał. Najnowsze odkrycia archeologiczne potwierdzają, że papier Chińczycy posiadali już w I w. n. e., a za wynalazcę metody masowej produkcji papieru nadającego się do celów piśmienniczych uważany jest Cai Lun (Long). Prawdopodobnie w 105 r. wyprodukował on nowy, lepszy od dotychczas znanego rodzaj papieru. Zapewne kilkadziesiąt lat później pojawiły się wycinanki z papieru.

W miarę upływu czasu doskonalono produkcję papieru, który upowszechnił się na całym chińskim terytorium. Wówczas jedną z najpopularniejszych form sztuki stały się wycinanki. Dekorowano nimi okna i drzwi, a także szafki i niektóre przedmioty codziennego użytku, jak np. czarki do herbaty. Nieco później wycinanki zaczęły zdobić latarnie i wachlarze, a hafciarkom służyły za wzór przy wykonywaniu haftów.

Wycinanki służyły i nadal służą również do wyrażania życzeń pomyślności i nadziei na lepszą przyszłość. W czasie obchodów tradycyjnych świąt chińskich związanych z porami roku, a także w czasie uroczystości ślubnych, urodzinowych czy wszędzie umieszczane są wycinanki z życzeniami i przekazywane solenizantom.

Najczęstszymi elementami zdobniczymi od najdawniejszych czasów są kwiaty, zwierzęta oraz znaki hieroglificzne i symbole, których znaczenie jest powszechnie znane; są to życzenia: szczęścia, pomyślności, długowieczności itp. Oddzielnym rodzajem sztuki graficznej w Chinach są przedstawienia zwierząt zodiakalnych oraz smoków jako symboli siły, szlachetności i honoru, a także feniksów – królewskich ptaków symbolizujących szczęście.

W poszczególnych regionach zostały wypracowane lokalne style; wycinankarstwo bowiem jest popularne od stuleci w całych Chinach. Ten charakterystyczny, ważny element chińskiej kultury został doceniony i w 2009 r. UNESCO uznało wycinanki za Chińskie Dziedzictwo Narodowe.

dr Henryk Brandys

 

Wystawę Chińskie hafty przygotowano we współpracy z Ambasadą Chińskiej Republiki Ludowej w Warszawie.