DĄB DĄB zob. ►Dąb Katowice.
DĄB KATOWICE, KS, początkowo pod nazwą Sport Club „Eiche” Domb (1912), potem KS Dąb Dąb (1923–1924) i KS Dąb Katowice (1925–1939); 24 I 1945 nieudana próba reaktywowania pod nazwą Dąb Katowice; zob. KS ►Baildon Katowice; w l. 1957–1968 powrócił do niej GKS Dąb Katowice. Pierwotnie klub niemiecki – jednosekcyjny (piłkarski); od 1923 polski – wielosekcyjny (od 1936). Główny klub sportowy Rudzkiego Gwarectwa Węglowego, wykorzystujący organizacyjne doświadczenia i częściowo kadrę klubów tego zjednoczenia: „Slawii” i „Naprzodu” Ruda Śląska, „Pogoni” i KS „Kopalnia Pokój” Nowy Bytom. Prowadził sekcje: boks, ciężka atletyka, gry sportowe, hokej na lodzie, kolarstwo, lekkoatletyka, piłka nożna, piłka wodna, pływanie ze skokami do wody, tenis stołowy. Pod koniec l. 30. XX w. współuczestniczył w rozbudowie bazy sportowej („Strefa Miasta Katowice”). Polityka kadrowa zakładów Rudzkiego Gwarectwa Węglowego umożliwiła zatrudnienie najwybitniejszych sportowców Polski, m.in. reprezentantów Polski w hokeju na lodzie (np. w Hucie „Baildon” i kopalni „Eminencja”). Działacze: Zygmunt Czuszek, Feliks Demuth, Antoni Keller, Feliks Olszak, Leon Wolf. Do tradycji tego klubu odwoływał się KS ►Baildon Katowice. Osiągnięcia: 1 olimpijczyk; 39 (24–6–9) medali MP (1937–1939), w tym: 1 (1–0–0) medal w hokeju na lodzie (1939), 24 (16–4–4) medale w pływaniu (1938–1939), 13 (7–1–5) medali w skokach do wody (1937–1939), 1 (0–1–0) medal w zapasach w stylu klasycznym (1937). W l. 1936–1937 drużyna piłki nożnej uczestniczyła w rozgrywkach I-ligowych. Wyróżniający się sportowcy: Helmut Bredlich, Kazimierz Burda, Ewald Dytko, Ewald Heidrich, Richard Hermann, Mieczysław Kasprzycki, Zofia Szczepańska, Adam Szczepański, Kazimierz Tarłowski, Henryk Ursoń, Alfred Ziaja.
Z. Grajkowski: 40 lat Klubu Sportowego „Baildon”. Katowice 1945–1985. Informator. Katowice 1985; A. Steuer: Miejsce Katowic w ruchu sportowym II Rzeczpospolite. W: Katowice w minionej rzeczywistości. Katowice w 140. rocznice uzyskania praw miejskich. Katowice 2006, s. 167–201; A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; U. Rzewiczok: Dąb: dzieje dzielnicy Katowic. Katowice 2014.
Osiągnięcia sportowe KS Dąb Katowice
MP w hokeju na lodzie
| Rok | Imię, nazwisko | Miejsce |
|---|---|---|
| 1939 | Walter Arlt, Mieczysław Burda, B. Jarecki, Mieczysław Kasprzycki, Z. Nowak, Piechota, Kazimierz Tarłowski, Henryk Ursoń | 1 |
W. Zieleśkiewicz: Historia polskiego hokeja. Krynica Zdrój 2006.
MP w pływaniu
| Rok | Imię, nazwisko | Konkurencja | Miejsce |
|---|---|---|---|
| 1937 | 3 x 100 m stylem zmiennym | 2 | |
| 1937 | Materla | 400 m stylem dowolnym | 3 |
| 1937 | Machowski | 100 m stylem grzbietowym | 2 |
| 1937 | Ewald Heinrich | 100 m stylem klasycznym | 1 |
| 1937 | Ewald Heinrich | 200 m stylem klasycznym | 1 |
| 1938 | Fonfara | 100 m stylem grzbietowym | 1 |
| 1938 | Heidrich | 200 m stylem klasycznym | 1 |
| 1938 | Ewald Heinrich Jarecki, [?] Wolf | 3 x 100 m stylem zmiennym | 1 |
| 1938 | Walter Priebe | 200 m stylem dowolnym | 2 |
| 1938 | 3 x 100 m stylem zmiennym | 3 | |
| 1938 | Machowski | 100 m stylem grzbietowym | 3 |
| 1938 | Pioszczyk | 100 m stylem klasycznym | 3 |
| 1938 | Metzerówna | 400 m stylem dowolnym | 3 |
| 1938 (z) | Ewald Heinrich | 500 m stylem klasycznym | 1 |
| 1938 (z) | Kowalec | 300 m stylem zmiennym | 1 |
| 1938 (z) | Ewald Heinrich | 100 m stylem klasycznym | 1 |
| 1938 (z) | Ewald Heinrich | 200 m stylem klasycznym | 1 |
| 1938 (z) | Matternówna | 100 m stylem dowolnym | 1 |
| 1938 (z) | Matternówna | 400 m stylem dowolnym | 1 |
| 1938 (z) | Pioszczykówna | 100 m stylem grzbietowym | 1 |
| 1938 (z) | 3 x 100 m stylem zmiennym | 2 | |
| 1938 (z) | 4 x 100 m stylem dowolnym | 2 | |
| 1938 (z) | 3 x 100 m stylem klasycznym | 2 | |
| 1939 | Walter Priebe, Ewald Heinrich, Machowski | 3 x 100 m stylem zmiennym | 1 |
| 1939 | Ewald Heinrich, Machowski, Walter Priebe | 3 x 100 m stylem zmiennym | 1 |
| 1939 | Ewald Heinrich | 100 m stylem klasycznym | 1 |
| 1939 | Pioszczyk | 100 m stylem klasycznym | 3 |
| 1939 | Matternówna | 100 m stylem dowolnym | 3 |
| 1939 | Ewald Heinrich | 200 m stylem klasycznym | 1 |
Legenda: z – zimowe mistrzostwa Polski.
W. Parczewski: 90 lat polskiego sportu pływackiego 1922–2012. Historia Mistrzostw Polski 1922–2012 – głównych (basen 50 m). Warszawa–Zamość 2012.
MP w skokach do wody
| Rok | Imię, nazwisko | Konkurencja | Miejsce |
|---|---|---|---|
| 1937 | Zofia Szczepańska | trampolina | 1 |
| 1938 | HelmutBredlich | trampolina | 1 |
| 1938 (z) | Helmut Bredlich | trampolina | 2 |
| 1938 | Zofia Szczepańska | trampolina | 1 |
| 1939 (z) | Helmut Bredlich | trampolina | 3 |
| 1939 | Helmut Bredlich | trampolina | 3 |
| 1939 | Helmut Bredlich | wieża | 3 |
| 1939 (z) | Lipówna | trampolina | 3 |
A. Steuer: Miejsce Katowic w ruchu sportowym II Rzeczpospolite. W: Katowice w minionej rzeczywistości. Katowice w 140. rocznice uzyskania praw miejskich. Katowice 2006, s.198–200
MP w zapasach (styl klasyczny)
| Rok | Imię, nazwisko | Waga | Miejsce |
|---|---|---|---|
| 1937 | Antoni Fojt | kogucia | 2 |
A. Steuer: Dzieje ciężkiej atletyki na Górnym Śląsku 1878–1939. Katowice 1986.
DĄB KATOWICE, Górniczy KS, zał. 1946; nazwy Górniczy Związkowy KS „Kopalnia Eminencja”, Górniczy Związkowy KS „Górnik” Dąb-Załęże (1949), Koło Sportowe „Górnik” przy kopalni „Eminencja – Gottwald” (1950–1956), GKS D.K. (1957–1968), połączył się z ►GKS Katowice; uważał się za jednego z dwóch spadkobierców przedwojennego KS ►„Dąb” Katowice. Prowadził sekcje: boks, piłka nożna, piłka ręczna, szachy, tenis stołowy. Działacze: F. Demuth, dr. W. Rusecki, J. Sosin. Osiągnięcia: piłka nożna – II liga (1962–1963); sportowcy: Edward Hermann.
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Katowice, Urząd Spraw Wewnętrznych, sygn. 116 III; A. Steuer: Górnicze kluby i koła sportowe Katowicach w latach 1945–1989. W: Tradycje i dziedzictwo kulturowe na obszarze Katowic z perspektywy XXI wieku. Red. A. Barciak. Katowice 2010, s.408–433; U. Rzewiczok: Dąb: dzieje dzielnicy Katowic. Katowice 2014.
DEUTSCHE FORPOSTEN zob. ►Altes Turnverein Katowice.
DEUTSCHE TURNERSCHAFT IN POLNISCH OBERSCHLESIEN, zał. 13 XI 1921; funkcję prezesa sprawowali: Thomas Ronge i Gustaw Vogt; skupiało 10 towarzystw w 2 okręgach (Gau) – zadecydowano o redukcji istniejących niemieckich organizacji turnerskich do najsilniejszych. Od 1925 siedziba mieściła się w Katowicach w Deutsche Turnerschaft in Polen; czasopismo „Mitteilungen der Deutsche Turnerschaft in Polnisch Oberschlesien”; pod koniec l. 30 XX w. podporządkowany młodoniemcom.
T. Jurek: Rozwój organizacyjny niemieckiego, związku gimnastycznego na śląsku w okresie międzywojennym. W: Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce. Red. B. Woltmanna. Chycina 1997.
DEUTSCHE TURNERSCHAFT IN POLEN zob. ►Deutsche Turnerschaft in Polnisch Oberschlesien.
DIANA KATOWICE, drugi w Katowicach klub piłki nożnej, zał. 13 II 1905 przez urzędników dyrekcji kolei i uczniów katowickich gimnazjów; kuźnia kadr dla polskich klubów sportowych. Organizacja, nominalnie niemiecka, brała udział w Akcji ►Volks- und Jugendspiele, była jednak przeciwna panującym w innych niemieckich klubach tendencjom nacjonalistycznym. W nazwie nawiązywała do antyku i integrujących wzorców kultury fizycznej z tamtych czasów. Jeszcze przed wybuchem I wojny światowej sportowcy nagminnie używali słów polskich i gwarowych (na co zwracali uwagę piłkarze „Pogoni” Lwów, „Cracovii” Kraków, z łatwością porozumiewający się z katowiczanami). Wbrew zarządzeniom władz niemieckich central sportowych „Diana” Katowice wznowiła kontakty z tymi polskimi klubami w okresie propagandy plebiscytowej. Należała do: Kattowitzer Ballspielverband (1906), Süd-Ostdeutscher Fußballverband (1907–1921) oraz ►Wojewodschaft Fußballverband (1921–1923). Na jej boisku (wybudowanym w 1921) doszło do „zbrojnej” demonstracji oddziału ►Związku Byłych Powstańców (niewykluczone, że akcja ta została wcześniej dokładnie omówiona pomiędzy środowiskiem powstańczo-niepodległościowym a propolskimi integrystami w klubie), która doprowadziła do likwidacji niemieckiej centrali sportowej i przyłączenia niemieckich klubów piłkarskich do ►Górnośląskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej. W 1924 klub skupiał 120 członków; prowadził sekcje: boksu, lekkoatletyczną i piłki nożnej. W 1925 nasiliły się procesy emigracyjne – do Niemiec wyjechali niektórzy czujący się bardziej Niemcami działacze; komisarycznym prezesem został Stanisław Nogaj. Z okazji jubileuszu 25- i 30-lecia prasa polska stawiała klub za wzór do naśladowania dla niemieckich klubów sportowych. W czasie okupacji władze hitlerowskie nie dopuściły do reaktywowania klubu. Działacze: Alojzy Budniok, Erich Burczyk, Paweł Snopek, Wilhelm Snopek, Georg Tschoede. Wychowankowie: Paweł Lubina, Alfons Rychter, Jerzy Snopek. Osiągnięcia: mistrzostwo Śląska w piłce nożnej (1913).
T. Jurek: Kultura fizyczna mniejszości niemieckiej w Polsce w latach 1918–1939. Gorzów Wlkp.–Poznań 2002; A. Steuer: Kultura fizyczna w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.
25 WEŁNOWIEC KS, zał. I 1925. Należał do Federacji Klubów Polskich Kopalń Skarbowych Skarboferm. Siedziba mieściła się w szybie „Alfred” kopalni w Wełnowcu. Działacze: Franciszek Gondzik, Augustyn Marszalski, Augustyn Pytlok, Eryk Susek, Aleksander Szweda. Drużyna piłki nożnej w l. 1932–1938 uczestniczyła w rozgrywkach ligi B.
A. Konieczny: Piłka jest okrągła i A. Steuer: Mecenat przemysłowy w ruchu sportowym Katowic w okresie międzywojennym. W: Przemiany protoindustrialne i industrialne jako czynnik miastotwórczy Katowic. Red A. Barciak. Katowice 2007; „Siedem Groszy” 1936, nr 10; 1938, nr 50.
DZIELNICA ŚLĄSKA ZWIĄZKU TOWARZYSTW GIMNASTYCZNYCH „SOKÓŁ” W POLSCE, centrala regionalna polskiego ruchu gimnastycznego; utworzona 25 X 1920 w Bytomiu, od 1922 działająca w Katowicach. W 1936 skupiała 11 okręgów: nowobytomski, katowicki (zob. ►Katowicki Okręg Dzielnicy Śląskiej Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”), chorzowski, tarnogórski, siemianowicki, mysłowicki, pszczyński, rybnicki, wodzisławski, cieszyński, brzeziński, w których funkcjonowało 116 gniazd, zrzeszających 9373 członków. Od 1938 objęła zasięgiem również Zaolzie. Dysponowała 5 sokolniami, 12 boiskami własnymi, 115 obiektami dzierżawionymi. Od 1933 traktowana jako regionalna centrala gimnastyki sportowej; organizator VIII Wszechpolskiego Zlotu Sokolstwa w Katowicach (1937), Dzielnicowych Zlotów Sokoła w: Katowicach (1920), Królewskiej Hucie (1928), Krywałdzie (1932), Orłowej (1939). W strukturach Dzielnicy Śląskiej działały: Przewodnictwo Dzielnicowe, Rada Dzielnicowa, Komisja Oświatowa, a także centralne sekcje sportowe reprezentujące Dzielnicę na zewnątrz: gier sportowych, kajakarstwa, lekkoatletyki. Miała własny organ prasowy: „Sokół na Śląsku”; wydawała: „Kalendarz Sokoli” oraz sprawozdania roczne. Prezesi: Michał Wolski (1920–1922), Józef Dreyza (1922–1932), Tomasz Kowalczyk (1932–1939).
A. Steuer: Kultura fizyczna w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; Zarys dziejów Sokolstwa Polskiego w latach 1867–1997. Red. E. Małolepszy, Z. Pawluczuk. Częstochowa 2001; W. Ogrodziński: Dzieje Dzielnicy Śląskiej „Sokoła”. Katowice 1937.
