G

 

GALERIA ARTYSTÓW (Galeria Artystyczna), galeria, zlokalizowana na ►placu Grunwaldzkim w dzielnicy ►Koszutka w Katowicach. Galerię tworzą popiersia znanych i zasłużonych dla Katowic twórców i artystów, godnych upamiętnienia (od 2004 są organizowane plebiscyty, przeprowadzane wśród mieszkańców miasta, na osobę, która ma zostać upamiętniona w galerii). W 2003 plac został wyremontowany (autorami nowej koncepcji zagospodarowania terenu byli Alina i Andrzej Grzybowscy), a od 2004 na placu są umieszczane na cokołach (o wys. 2 m) odlane z brązu (bądź mosiądzu) popiersia twórców (płaskorzeźby). W 2004 umieszczono w galerii dwie pierwsze rzeźby − aktora Zbigniewa Cybulskiego oraz dyrygenta Karola Stryji, w 2005 − grafika Pawła Stellera, w 2006 − publicysty Stanisława Ligonia i pisarza Wilhelma Szewczyka, w 2007 − malarza Jerzego Dudy-Gracza, w 2008 − aktorki Aleksandry Śląskiej, w 2009 − kompozytora i twórcy Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” Stanisława Hadyny, w 2010 − aktora Bogumiła Kobieli, w 2011 − pisarza Alfreda Szklarskiego, w 2012 − muzykologa i folklorysty Adolfa Dygacza, w 2013 − kompozytora Henryka Mikołaja Góreckiego, w 2014 − kompozytora Wojciecha Kilara i malarza Andrzeja Urbanowicza, w 2015 – muzyka i kompozytora bluesowego Jana „Kyksa” Skrzeka, w 2016 – malarza samouka Teofila Ociepki, w 2017 − artysty i reżysera Antoniego Halora, w 2018 – poety i dziennikarza Tadeusza Kijonki, w 2019 – aktora Bernarda Krawczyka.

GALERIA ARTYSTYCZNA zob. ►Galeria Artystów

GALERIOWIEC, na ►Placu Grunwaldzkim, zespół dwóch ułożonych prostopadle budynków, połączonych wspólnym przeszklonym pionem komunikacyjnym; zaprojektowany przez Mieczysława ►Króla; nazwę zawdzięcza temu, że do mieszkań wchodzi się nie z klatki schodowej, a z balkonów galerii; wybudowany został w 1962 roku.
https://katowice.naszemiasto.pl/historia-jednego-zdjecia-plac-grunwaldzki-w-polowie-lat-50/ar/c13-4345291

GALICJA zob. ►Karpaty

GALMAN ROSSBAHN, konna kolejka wąskotorowa, wybudowana w l. 20. XIX w. na trasie Tarnowskie Góry – Bytom –Siemianowice – ►Zawodzie – Janów – Brzęczkowice, dostarczała rudy cynkowe do hut: Amalia, Arnold, Aleksander, Rozalia, Leopoldine w Mysłowicach.
P. Zdanowicz, B. Zatorski: W krainie murckowskich lasów. Katowice w cieniu pradawnej puszczy. Cz.2. Katowice 2017.

GARTNER Renata [Maria] (5 VIII 1889, Józefowiec – 29 V 1971, Bogucice), przełożona Katowickiej Prowincji Zgromadzenia Sióstr Świętej Jadwigi (zob. ►Jadwiżanki) w l. 1946–1960. Do nowicjatu wstąpiła w 1912, pierwsze śluby złożyła w 1914, a wieczyste w 1919. W l. 1914–1917 pracowała jako przedszkolanka w domu macierzystym we Wrocławiu, a w l. 1919–1920 w Bardzie Śląskim. W Bogucicach przebywała od 1920, m.in. kierowała polską ochronką w ►Sierocińcu Zakładu ks. Leopolda Markiefki; wprowadziła estetykę i schludność ubioru wychowanków; dbała o patriotyczne i religijne ich wychowanie (►Krucjata Eucharystyczna, ►Sodalicja Mariańska, ►Drużyna Harcerska, kółko sportowe, chór dziecięcy i młodzieżowy). Od 1932 była kierownikiem tego zakładu i przełożoną ►Domu Zakonnego Jadwiżanek w Bogucicach. Aresztowana 13 X 1941 przez gestapo, była zakrystianką kaplicy więziennej w więzieniu na ul. Mikołowskiej w Katowicach. Od 1943 miała zakaz pobytu w Katowicach; wróciła do Barda Śląskiego, gdzie była przedszkolanką, a w l. 1945–1946 wikarią generalną Zgromadzenia (po wojnie zorganizowała 5 placówek zakonnych). Ostanie lata spędzała na modlitwie. Przez głowy Kościoła w Polsce nazywana filarem Zgromadzenia po wojnie.
H. Domagała: Zgromadzenie Sióstr św. Jadwigi Prowincja Katowicka w latach 1945–1989. Lubin 2014.

GAUDEAMUS, katolicki związek akademicki, zał. 1991 na ►Uniwersytecie Śląskim jako katolicka organizacja dla wszystkich uczelni w Katowicach; dwa razy zawieszał działalność; odrodził się w 2000; w 2008 na ►Uniwersytecie Ekonomicznym w ►Domu Studenta „Zawodzie”; skupia studentów i pracowników uczelni; prowadzi pracę i działalność, której celem jest konsolidacja katolickiego środowiska akademickiego Zrzesza młodzież akademicką, pragnącą realizować w życiu publicznym wartości i zasady zawarte w społecznej nauce Kościoła katolickiego. Związek organizuje akcje charytatywne (m.in. pomoc dla misji w Zambii), współpracuje z ►Civitas Christiania (konkursy biblijne), organizuje warsztaty psychologiczne, muzyczne z samorządem studenckim, współdziała z ośrodkami Akademickiego Duszpasterstwa; współtworzy Konfederację Stowarzyszeń Katolickiej Młodzieży Akademickiej, należy do Śląskiej Rady Młodzieży. Zrzesza kilkudziesięciu członków; organizuje warsztaty, wykłady, sympozja, spotkania dyskusyjne; rozwija wśród młodzieży umiejętność zdrowego i moralnego kroczenia przez życie (np. organizacja konferencji poświęconej posłudze egzorcystów w archidiecezji katowickiej). Opiekunem duchowym jest ks. dr Grzegorz Polok. Prezesi: Katarzyna Cholewa, Magdalena Zabrzeska, Wojciech Wierzbicki, Michał Zych, Marcin Kuś, Natalia Mickiewicz, Tomasz Kabała, Marta Janusz.
Katolickie ruchy, stowarzyszenie i wspólnoty modlitewne w archidiecezji katowickiej. Informator. [red. P. Kurzela]. Katowice 2010.

GAWDZIK Witold (24 XII 1903, Opole Lubelskie – 12 XI 1978, Katowice), ekonomista,  specjalista księgowości i rachunkowości, arytmetyki handlowej; uczestnik kampanii wrześniowej 1939 w 73. Pułku Piechoty. Od 1924 pracował jako nauczyciel, w l. 1935–1939 był dyrektorem ►Miejskiej Szkoły Handlowej w Bogucicach, w l. 1952–1956 sprawował funkcje rektora Wyższej Szkoły Ekonomicznej W Katowicach (zob. ►Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach).
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach. 75 lat. Księga jubileuszowa. Oprac. zespół [aut. biogramów dawnych: A. Czech]. Katowice 2013; http:// www.ue. katowice.pl/fileadmin/_migrated/content_uploads/Forum_38.pdf.

GAZETA URZĘDOWA GMINY BOGUCICKIEJ, organ urzędowy władz gminnych i zarządu gminy Bogucice; najstarszy zachowany egzemplarz pochodzi z 1907 (red. Dinner); od 1915 tygodnik wychodził co niedzielę; początkowo wydawany w języku niemieckim – „Gemeinde Blatt für Bogutschütz und Zawodzie”; redakcją, nakładem i wydawaniem zajmował się sekretarz gminny; od 1920 tłumaczony na język polski (►Władysław Majowski); w 1921 zlikwidowany z powodu wysokich kosztów utrzymania.
APK, zesp. Landratura Katowicka, sygn. 709; AUM, zesp. 2, sygn. 346; „Polak” 1920, nr 94.

GĄSIOR Henryk (28 III 1928, Cząstków Stary – 27 VI 2017, Katowice), doktor nauk pedagogicznych, wieloletni pracownik naukowo-dydaktyczny, docent Uniwersytetu Śląskiego, członek Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN (1975–1981). Po ukończeniu szkoły podstawowej w 1940 roku kontynuował naukę na tajnych kompletach, był członkiem organizacji konspiracyjnej „Świt” powiązanej z Batalionami Chłopskimi; w 1943 roku aresztowany przez gestapo, więzień obozów koncentracyjnych w Groß-Rosen i Buchenwaldzie, gdzie doczekał wyzwolenia. Po powrocie do Polski w 1945 roku kontynuował naukę w liceum ogólnokształcącym, a następnie liceum pedagogicznym. Pracował między innymi jako nauczyciel w Pokrzywiance, wychowawca w świetlicy dziecięcej przy Zakładach Azotowych oraz nauczyciel w szkole podstawowej w Chorzowie, pracownik kuratorium okręgu szkolnego w Katowicach. W latach 1954–1962 piastował funkcję zastępcy dyrektora do spraw pedagogicznych w Pałacu Młodzieży w Katowicach; jednocześnie, w latach 1955–1961 studiował na Wydziale Psychologii i Pedagogiki Uniwersytetu Warszawskiego; w latach 1962–1970 był zastępcą dyrektora do spraw pedagogicznych w Studium Nauczycielskim w Katowicach. Stopień doktora nauk pedagogicznych uzyskał w 1970 roku na Wydziale Pedagogiki i Psychologii UW; od tego też roku był kierownikiem Zakładu Pedagogiki i Psychologii, a następnie, po powstaniu Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Katowicach, został jej dziekanem. Od 1973 roku był dyrektorem nowo utworzonego Instytutu Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych w Katowicach, zaś od 1975 dyrektorem Instytutu Pedagogiki na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego, w 1976 został powołany na dziekana nowo utworzonego Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego, sprawując tę funkcję do 1981 roku (powołał Zakład Pedagogiki Społecznej). W latach 1979–1990 był także redaktorem ►„Chowanny”. Pochowany został na ►cmentarzu komunalnym przy ul. Murckowskiej.

GEBRÜDER GOLDSTEIN, przedsiębiorstwo przemysłu drzewnego z Wrocławia; od 1911 w jego posiadaniu był tartak parowy i zakład heblarski przy ►ul. Floriana 5 w Zawodziu; w 1922 działało pod nazwą Sogerwerks i zostało przejęte przez Kurta Borchmana, a w l. 1923–1926 przez Zakłady Przemysłowe Lewicki – Rosiński. Tartak Parowy Spółka Komandytowa Bogucice – Górnośląskie.
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Przemysłu i Handlu, sygn. 144; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

GEDA zob. ►Goldman i Spółka

GEMEINDE BLATT FÜR BOGUTSCHÜTZ UND ZAWODZIE zob. ►Gazeta Urzędowa Gminy Bogucickiej

GENERAŁ JÓZEF BEM (pierwotnie Norma), szyb ►kopalni „Katowice”, drążony w l. 1907–1912 do głębokości 212,50 m; od 1910 szyb wentylacyjny i materiałowy; tarcza szybowa w kształcie koła z obudową murowaną; ok. 1914 wydobycie piasku posadzkowego; połączenie koleją piaskową z szybem ►Ludwik.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997; P.Nadolski, K. Soida, D. Keller, E. Wieczorek , Węzeł kolejowy Katowice 1846–2017, Katowice 2017.

GEORGSCHACHT II, szyb kopalni ►Hohenlohe na ►Alpach Wełnowieckich, o głębokości 90 m.
G. Grzegorek, A. Frużyński , P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

GIESCHE PORZELLANFABRIK, zob. ►Fabryka Porcelany w Bogucicach.

GIESCHE SA (SPÓŁKA AKCYJNA), spadkobierczyni spółki Giesche Erben, na terenie ►Zawodzia od 1922 roku; władze spółki nabyły od Braci Czuday ►Fabrykę Porcelany, którą następnie przeniosły do gminy Bogucice, od 1924 Giesche SA stała się właścicielką Fabryki Chemicznej (zob. ►Montokwas), w 1926 roku włączona została do amerykańskiego koncernu Harrimanna, w 1946 obie fabryki zostały znacjonalizowane (koncernowi Harrimanna wypłacono odszkodowanie).

GIMNAZJUM nr 5 im. PAWŁA STELLERA zob. ►Szkoła Powszechna nr XIV.

GLINIANKA, teren należący do ►kopalni „Katowice” i osób prywatnych o pow. 15 tys. m² i miąższości do 5 m eksploatacji gliny (plastycznej i średnioplastycznej jasnosiwej, zbudowanej z iłołupków z domieszkami ►rudy żelaza), wydobywanej kilofami bądź koparkami. Wydobyty surowiec dostarczano głównie do cegielni ►Bogucice.
APK, zesp. Zjednoczenie Przemysłu Materiałów Budowlanych Katowice, sygn. 115.

GLINY ZWAŁOWE, skały występujące wzdłuż obniżeń dolinnych, ich utworzenie związane jest ze zlodowaceniem Odry; w Zawodziu obszar ciągnie się wzdłuż doliny ►Potoku Leśnego; na południe od torów kolejowych, aż po zurbanizowaną część dzielnicy, położoną wzdłuż ulicy ►1 (Pierwszego) Maja i granicy z ►Dąbrówką Małą, w rejonie ►Drajoka oraz na obszarze ►Bulwarów Rawy.

GŁĄB, staw, wzmiankowany w 1910 roku, wynajęty wówczas przez gminę bogucicką z myślą o budowie ślizgawki – obiektu ►Spiel und Eislaufverein w ►Zawodziu.
„Polak” 1910, nr 130.

GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA, instytut badawczy od początku istnienia związany z przemysłem wydobywczym oraz regionem Górnego Śląska; 16 IV 1945 powołano Instytut Naukowo-Badawczy Przemysłu Węglowego; 1 IV 1948 nastąpiły zmiany organizacyjne, a instytut wszedł w skład Głównego Instytutu Paliw Naturalnych pod nazwą Instytut Węglowy; kolejna reorganizacja w 1950 spowodowała rozwiązanie GIPN, a z Instytutu Węglowego utworzono Główny Instytut Górnictwa. Pierwsza siedziba Instytutu mieściła się w Katowicach przy ul. Stawowej 19 (w l. 1945–1948). W 1948 Instytut przeniesiono na ul. Katowicką 64, gdzie w l. 1954–1963 wybudowano kolejne budynki przeznaczone na hale technologiczne, pracownie i laboratoria; jako ostatni w 1971 oddano do użytku 13-kondygnacyjny biurowiec (wg proj. Z. Fagasa i W. Górskiego). Do dnia dzisiejszego siedziba GIG pozostała w tym samym miejscu, a całej instytucji nadano jedynie nowy adres – plac Gwarków 1. Obecnie Instytut działa w czterech podstawowych filarach: górnictwo, inzynieria środowiska, zagadnienia związane z jakością, edukacja i szkolenia; działalność zawsze dotyczyła najbardziej istotnych problemów bezpieczeństwa pracy, rozwoju nowoczesnych technologii i technik górniczych oraz ochrony środowiska przed skutkami działalności przemysłowej, w szczególności górniczej. W ramach Instytutu działa jedyna w Europie kopalnia posiadająca podziemny poligon doświadczalny – Kopalnia Doświadczalna „Barbara” mieszcząca się w Mikołowie.
G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

Dyrektorzy Instytutu

Imię, nazwiskoLata pełnienia funkcji
Tadeusz Laskowski 1945–1950
Jan Stefański 1950–1952
Marcin Borecki 1952–1965
Konrad Meissner 1965–1966
Jerzy Rabsztyn 1966–1971
Benon Stranz 1971–1974
Zbigniew Kolnowski 1974–1975
Adam Szczurowski 1975–1980
Józef Paździora 1980–1984
Józef Małoszewski 1984–1989
Adam Graczyński 1989–2001
Józef Dubiński 2001–2015
Stanisław Prusek 2015 – nadal

GMACH BIURA STUDIÓW I PROJEKTÓW PRZEMYSŁU WĘGLOWEGO, budynek biurowy w Katowicach przy ►Placu Grunwaldzkim 8, 10 i 12, na terenie ►Koszutki. wybudowany według projektu autorstwa ►Janusza Ballenstedta na początku lat 50. XX w. w stylu konstruktywistycznym, obecnie funkcjonujący pod nazwą ►Centrum Biurowe Plac Grunwaldzki; z uwagi na przepełnienie podniesiony już na początku l. 60. XX wieku o jedną kondygnację, a w późniejszym czasie po stronie północnej powstała przybudówka z osobnym wejściem, w którym mieściło się kino (►Elektron, a potem Karbon) oraz stołówka. Obecnie jest ona siedzibą telewizji TVS. W biurowcu w najintensywniejszym okresie funkcjonowania pracowało ponad 3 tys. osób.
W marcu 2012 roku Ministerstwo Skarbu Państwa wystawiło biurowiec na sprzedaż w formie sprzedaży akcji spółki, w październiku 2012 gmach przemianowano na Centrum Biurowe Plac Grunwaldzki. Zarządcą gmachu jest spółka Centrum Biurowe Plac Grunwaldzki, zaś właścicielem Grupa Kapitałowa Polskiego Holdingu Nieruchomości. Powierzchnia wynosi 17 tys. m kw. Gmach posiada siedem kondygnacji naziemnych i jedną podziemną (jest w całości podpiwniczony), jego konstrukcja opiera się na rzędach kolumn, co pozwala na modyfikację pomieszczeń (jest ich około 400). W budynku znajdują się sale konferencyjne, trzy windy, a przed gmachem parking na około 120 miejsc. W 2021 biura wynajmowało łącznie 61 firm, w tym różnego typu instytucje publiczne (m.in. ►Biura Studiów i Projektów Przemysłu Węglowego, ►Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Katowicach, ►Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, Zarząd Zlewni w Katowicach, ►Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, ►Rada OPZZ Województwa Śląskiego, ►Śląski Urząd Celno-Skarbowy w Katowicach, ►Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Oddział Śląski, ►Telewizja TVS. Ponadto w budynku mają swe siedziby firmy architektoniczne i projektowe, biuro tłumaczeniowe, centrum filmowe, firmy handlowe, drobnego wytwórstwa, są też powierzchnie magazynowe.
https://murale.katowice.eu/

GOLDMAN I SPÓŁKA, Mechaniczna Fabryka Obuwia, zał. 1908 w Katowicach przy ul. Wojewódzkiej 32. W 1930 zatrudniała 100 pracowników. W 1932 przeniesiona na ►ul. S. Czarneckiego. W l. 30. XX w. na terenie fabryki funkcjonowały organizacje społeczne, m.in. Oddział ►Ligi Morskiej i Kolonialnej. W l. 1939–1945 funkcjonowała pod nazwą Geda; od 1950 – Fabryka Obuwia Sportowego, przejęta przez Katowickie Zakłady Terenowe Przemysłu Sportowego.
AUM, zesp. 1, sygn. 246; APK, zesp. Liga Morska i Kolonialne Katowice-Zawodzie, sygn. 1; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia historyczna dzielnicy Katowice-Zawodzie i parafii pw. Opatrzności Bożej. Katowice 2011.

GOLDSZTAJN, nazwa miejscowa, nieurzędowa, czterech 3-piętrowych kamienic ustawionych w jednej kolumnie przy ►ul. Długiej.

GOŁBA Kazimierz (28 I 1894, Rzeszów – 27 IV 1952, Katowice), nauczyciel, pisarz. Był absolwentem Gimnazjum św. Jacka w Krakowie i Wydziału Historii UJ w Krakowie; w 1927 otrzymał stopień doktora. W czasie studiów nawiązał współpracę z czasopismami literackimi w Krakowie. Po studiach uczył w Gimnazjum Komunalnym w Roździeniu, Gimnazjum Państwowym w Katowicach, pod koniec 1. 30. XX w. również w ►Szkole Powszechnej nr 15 im. Władysława Jagiełły w Zawodziu. Krytyczną oceną rzeczywistości, jaką zawierały jego dzieła literackie, wzbudził niechęć władz szkolnych. Po wybuchu II wojny światowej osadzony w więzieniu Montelupich w Krakowie (torturowany, trwale okaleczony). Po zwolnieniu z więzienia zamieszkał w Sosnowcu, organizując tajne nauczanie. Po wojnie kontynuował działalność literacką. Swoje utwory publikował w „Odrze”, „Ogniwach”, „Gościu Niedzielnym” i „Niedzieli”. Autor m.in. powieści Wieża spadochronowa, harcerze śląscy we wrześniu 1939 roku oraz utworu scenicznego Legenda o św. Jacku.

GOROL Marta, s. Celina od Najświętszego Sakramentu (18 VII 1905, Mikołów – 13 II 1982, Katowice), jadwiżanka; przełożona prowincjonalna Katowickiej Prowincji Zgromadzenia Sióstr Świętej Jadwigi (zob. ►Jadwiżanki). W postulacie pobierała naukę w Seminarium Nauczycielskim w Mysłowicach; od 1929 w nowicjacie; od 1930 nauczycielka w prywatnej szkole przy ►Sierocińcu Zakładu ks. Leopolda Markiefki. W 1931 złożyła pierwszą profesję, a w 1936 wieczystą. Do 1938 pracowała w szkole, była wszechstronną nauczycielką, brała udział w kursach pedagogicznych (programowo-ustrojowych, rolniczo-ogrodniczych, wychowania fizycznego, wakacyjnych, komendantów i ich zastępców dla obrony przeciwlotniczej) Instytutu Pedagogicznego w Katowicach oraz katechetyczno-metodycznych przy kurii diecezjalnej w Katowicach. W l. 1938–1941 i 1945–1963 sprawowała funkcję mistrzyni nowicjatu; w l. 1941–1945 służyła jako siostra parafialna w parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach. Od 1966 wikaria prowincjonalna i pierwsza asystentka oraz prowincjałka; radna prowincjonalna do 1982. Zajmowała się historią zakonu, prowadziła wykłady, ale też pisała publikacje poświęcone historii prowincji św. Jadwigi, żeńskim zgromadzeniom zakonnym i założycielowi ks. Robertowi Spiske. W piśmie i słowie propagowała kult maryjny; inicjatorka powstania ►„Naszej Więzi”.
H. Domagała: Zgromadzenie Sióstr św. Jadwigi Prowincja Katowicka w latach 1945–1989. Lublin 2014.

GORYS, nazwa topograficzna na terenie Bogucic; w południowej części drogi (późniejszej ul. ►Ludwika).
Dzieje Bogucic w kronice szkoły 1865–1975. Z. Nowak (red.). Katowice 2016; L. Musioł: Bogucice. Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953.

GOSŁAWSKA Jadwiga, zob. ►Kamińska Jadwiga.

GÖHMANN & EICHHORN zob. ►Higiena SA

GÓRNA ULICA (Berg Straße, Oberer Weg), położona w Bogucicach, na południe od ►ul. Katowickiej, dł. ok. 100 m, układ południkowy; pierwsze wzmianki pochodzą z 1910; w okresie przed i po I wojnie światowej wszystkie domy (7 budynków) należały do rodziny Blindów (m.in. Elżbiety Blindy), były zamieszkałe głównie przez inwalidów, rencistów, górników; przy ulicy działał warsztat samochodowy.
AUM Katowice, zesp. 1, sygn. 476.

GÓRNIK I, wieżowiec (zwany pierwszym śląskim ślizgiem), na rogu Alei ►Korfantego i ul. ►Katowickiej, zbudowany w latach 1964–1965 dla pracowników kopalni „Staszic” z inicjatywy ministra górnictwa i energetyki Jana Mitręgi; dziewięciokondygnacyjny, ze 173 mieszkaniami; projekt wzorowany na wieży wyciągowej kopalni „Jaworzno” wykonało Biuro Projektów Przemysłu Węglowego w Krakowie.
A. Borowik: Nowe Katowice. Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic (1945– 1980). Warszawa 2019.

GÓRNIK Maksymilian OMI (20 IX 1909, Orzegów – 13 IX 1976, Katowice-Panewniki), administrator ►Parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa na Koszutce. Do gimnazjum uczęszczał w Oświęcimiu, Wieluniu, Kazimierzu (Niższe Seminarium Zgromadzenia św. Rodziny) oraz Lublińcu, gdzie w 1928 roku zdał maturę. Nowicjat rozpoczął w Markowicach, tam też w 1929 złożył pierwsze śluby zakonne, studia filozoficzne i teologiczne odbył w Obrze, święcenia kapłańskie otrzymał w Poznaniu 1 sierpnia 1934 roku, od 1935 przebywał w Lublińcu, gdzie był odpowiedzialny za staż pastoralny nowo wyświęconych oblatów. 14 maja 1945 rozpoczął pracę jako administrator parafii NSPJ na ►Koszutce. 23 stycznia 1949 roku odczytał list pasterski bpa S. Adamskiego o prawie rodziców i Kościoła do religijnego wychowania dzieci, za co został pięć dni później aresztowany, 13 lipca 1949 oskarżono go o rozpowszechnianie fałszywych wiadomości, a także o przechowywanie wydanego drukiem w Niemczech listu pasterskiego Józefa Gawliny, biskupa polowego wojsk polskich i uchodźców polskich. Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach 10 listopada 1949 został skazany na dwa lata więzienia; po rewizji wyroku, 29 sierpnia 1950 wyszedł z więzienia w Katowicach. Na stanowisku administratora parafii w Katowicach-Koszutce pracował do 1952 roku, następnie został proboszczem w Obrze (1953–1957), misjonarzem ludowym w Poznaniu (1957–1958) oraz superiorem w Lublińcu (1958–1960). Kolejnymi jego placówkami były: Bodzanów (1960–1962), Gdańsk (1962–1963) oraz Panewniki, gdzie został kapelanem sióstr służebniczek. Pochowany został w Katowicach.

GÓRNIK 1920 KATOWICE, wielosekcyjny polski klub sportowy. Nawiązywał do plebiscytowych tradycji sportowych KS „Gwiazda”. Reaktywowany 20 II 1945 jako jeden z pierwszych klubów w Katowicach pod nazwą Towarzystwo Sportowe „1920” Bogucice. Przyjął mecenat Związku Robotniczych Klubów Sportowych Województwa Śląsko-Dąbrowskiego. Występował jako RKS „20” Bogucice; od X 1945 do V 1948 pod nazwą KS „Kopalnia Katowice”. Związał się z przemysłem wydobywczym, od 1948 tworząc wielosekcyjny KS „Górnik”. W l. 1950–1956 działał jako ►Koło Sportowe Górnik nr 4 przy ►kopalni „Katowice”. Przekształcił się w największą jednostkę górniczego sportu w Katowicach z bazą sportową rozrzuconą po całym mieście; dysponował m.in. basenem „Rybka”, Sztucznym Torem Łyżwiarskim, kortami tenisowymi przy ul. Bankowej (1950), ►Torkatem. W l. 1957–1964 połączył się z innymi klubami górniczymi południowej części Katowic i utworzył GKS Katowice. Prowadził sekcje: bokserską, gimnastyki, hokeja na lodzie, koszykówki męskiej (1950), lekkoatletyki, piłki nożnej, pływania, siatkówki (1950), szermierki, tenisa. Reaktywowany w l. 1991–1994 jako klub hokeja na lodzie. Drużyny klubowe uczestniczyły w rozgrywkach I ligi: hokej na lodzie (1955–1964), siatkówka (1957–1964), tenis (1956, 1960–1961). Osiągnięcia: 1 (0–0–1) medal IO (1956); 4 (0–1–3) medale ME (1954–1959) w szermierce; 42 (21–12–7) medale MP (1950–1964), w tym 3 (1–1–1) medale (1950, 1955–1956) w boksie, 8 (3–4–1) medali w hokeju na lodzie (1955–1963), 2 (1–0–1) medale w lekkoatletyce, 4 (2–2–0) medale w pływaniu (1960–1963), 5 (0–2–3) medali w siatkówce mężczyzn (1960–1964), 24 (14–4–6) medale w szermierce (1950–1963), 4 (1–1–2) medale w tenisie (1951–1957). Wybitni sportowcy: Anna Adamczyk, Wanda Fukałowa, Andrzej Fonfara, Karol Fonfara, Sylwia Julito, Henryk Grabowski, Krystian Langer, Roman Niestrój, Zygmunt Pawlas, Elżbieta Pawlasowa, Tadeusz Siwek. Działacze: Rudolf Fastriok, Tadeusz Fukała, Zbigniew Grajkowski, Wacław Walnik, Zygmunt Żurawski.
Z dziejów Bogucic. Materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej przez Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” z okazji 650-lecia Bogucic w dniach 13–14 października 2010 roku. Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” 2011; „Dziennik Zachodni-Wieczór” 1950, nr 82.

Osiągnięcia sportowe Górnik 1920 Katowice

MP w boksie

RokImię, nazwiskoKategoria wagowaMiejsce
1950 Maksymilian Grzywocz kogucia 1
1955 Jan Brychlik kogucia 3
1956 Jan Brychlik piórkowa 2
P. Osmólski: Leksykon boksu. Warszawa 1989.
 
MP w hokeju na lodzie
RokImię, nazwiskoMiejsce
1955 Alfred Gansiniec, Wiktor Gburek, Kazimierz Jędrol, Stanisław Jończyk, Józef Klys, Roman Pęczek, Hilary Skarżyński, Antoni Stachoń, Janusz Świerc, Antoni Wróbel, Alfred Wróbel, Janusz Zawadzki 3
1956 Karol Burek, Alfred Gansiniec, Marian Gburek, Wiktor Gburek, Józef Klys, Jerzy Ogórczyk, Roman Pęczek, Hilary Skarżyński, Antoni Stachoń, Janusz Świerc, Jerzy Trójca, Alfred Wróbel, Antoni Wróbel, Janusz Zawadzki 2
1957 Bobrowski, Karol Burek, Alfred Gansiniec, Józef Kompała, Kazimierz Małysiak, Jerzy Ogórczyk, Marian Pawełczyk, Perkal, Roman Pęczek, Henryk Reguła, Rypyść, Hilary Skarżyński, Augustyn Skórski, Antoni Stachoń, Janusz Świerc, Sylwester Wilczek, Alfred Wróbel, Antoni Wróbel 2
1958 Karol Burek, Stanisław Jończyk, Kazimierz Małysiak, Jerzy Ogórczyk, Marian Pawełczyk, Roman Penczek, Henryk Ryguła, Janusz Świerc, Józef Kompała, Hilary Skarzyński, Jerzy Trójca, Augustyn Skórski, Józef Wacław, Sylwester Wilczek, Adolf Wróbel III, Adolf Wróbel II 1
1959 Karol Burek, Edward Hermann, Stanisław Jończyk, Kazimierz Małysiak, Alfred Milota, Jerzy Ogórczyk, Henryk Ryguła, Hilary Skarzyński, Paweł Śpiewok, Jerzy Trójca, Józef Wacław, Sylwester Wilczek, Adolf Wróbel III, Adolf Wróbel II, Marian Zawada, Janusz Zawadzki 2
1960 Karol Burek, Andrzej Fonfara, Marian Gburek, Edward Hermann, Jan Konieczny, Kazimierz Małysiak, Alfred Milota, Jerzy Ogórczyk, Henryk Ryguła, Paweł Śpiewok, Józef Wacław, Janusz Świerc, Jerzy Trójca, Sylwester Wilczek, Adolf Wróbel III, Adolf Wróbel II, Marian Zawada, Janusz Zawadzki 1
1961 Stefan Dziadkiewicz, Andrzej Fonfara, Stanisław Gawliczek, Witold Gawliczek, Marian Gburek, Jan Konieczny, Kazimierz Małysiak, Alfred Milota, Hubert Sitko, Szlapa, Jerzy Trójca, Józef Wacław, Sylwester Wilczek, Adolf Wróbel III, Adolf Wróbel II 2
1962 Jerzy Duras, Stefan Dziadkiewicz, Andrzej Fonfara, Karol Fonfara, Stanisław Gawliczek, Witold Gawliczek, Marian Gburek, Jan Konieczny, Kazimierz Małysiak, Alfred Milota, Hubert Sitko, Szlapa, Paweł Śpiewok, Jerzy Trójca, Józef Wacław, Sylwester Wilczek, Adolf Wróbel III, Adolf Wróbel II, Marian Zawada, Janusz Zawadzki 1
1963 Jerzy Duras, Stefan Dziadkiewicz, Ryszard Filar, Andrzej Fonfara, Karol Fonfara, Waldemar Gabriel, Witold Gawliczek, Stanisław Gawliczek, Marian Gburek, Jan Konieczny, Mikołaj Kretek, Kazimierz Małysiak, Eugeniusz Michalik, Alfred Milota, Tadeusz Przewoźnik, Hubert Sitko, Józef Wacław, Adolf Wróbel III, Adolf Wróbel II 3
1994 Mirosław Bartnicki, Tomasz Demkowicz, Jarosław Dziuba, Adam Fonfara, Paweł Gołda, Tomasz Jóźwik, Jacek Kuc, Olgierd Langner, Czesław Niedziwedź, Mieczysław Niekurzak, Jarosław Nocuń, Marek Nowak, Wojciech Olszewski, Tomasz Szczepański, Janusz Strzępek, Marek Szamański, Józef Szuba, Wojciech Tkacz, Marek Trybuś, Walery Usolcew, Walery Vaulin, Rufin Włodarczyk, Bogdan Wojtas, Mariusz Wójtowicz, Jacek Zając, Paweł Zych 3
W. Zieleśkiewicz: Historia polskiego hokeja. Krynica Zdrój 2006.

 

MP w lekkoatletyce

RokImię, nazwiskoKonkurencjaMiejsce
1955 Henryk Grabowski skok w dal 1
1959 Ernest Stokłosa bieg na 800 m 3
H. Kurzyński: Historia finałów lekkoatletycznych Mistrzostw Polski 1920–2007: konkurencje męskie. Szczecin 2008.

 

MP w pływaniu

RokImię, nazwiskoKonkurencjaMiejsce
1956 Helena Kuciel 200 m styl motylkowy 2
1956 Helena Kuciel 4 x 100 m styl zmienny 2
1960 Krystian Langer 1500 m styl dowolny 1
1961 Krystian Langer 800 m styl dowolny 2
1962 Krystian Langer 400 m styl dowolny 1
A.W. Parczewski: 90 lat polskiego sportu pływackiego 1922–2012: historia Mistrzostw Polski 1922–2012 – głównych (basen 50 m). Warszawa–Zamość 2012.

 

MP w siatkówce

RokImię, nazwiskoMiejsce
1959 Jerzy Białek, Kazimierz Feliszewski, Roman Galusek, Aleksander Gamza, Tadeusz Kiełpiński, Leon Kolano, Jerzy Kołodziejczyk, Jan Matyja, Edward Nitka, Czesław Ryp, Tadeusz Siwek, Piotr Sorgo 3
1960 Roman Galusek, Tadeusz Kiełpiński, Leon Kolano, Jerzy Kołodziejczyk, Jan Kuśka, Edward Nitka, Czesław Ryp, Tadeusz Siwek, Piotr Sorgo 2
1961 Roman Galusek, Tadeusz Kiełpiński, Leon Kolano, Jerzy Kołodziejczyk, Edward Nitka, Czesław Ryp, Tadeusz Siwek, Piotr Sorge 2
1963 Stanisław Binkiewicz, Janusz Ciapała, Aleksander Gamza, Franciszek Kempa, Jerzy Kołodziejczyk, Edward Nitka, Tadeusz Siwek, Adolf Skowron, Piotr Sorge 3
1964 Józef Białek, Stanisław Binkiewicz, Janusz Ciapała, Edmund Ćwikliński, Aleksander Gamza, Franciszek Kempa, Jerzy Kołodziejczyk, Antoni Mocarski, Edward Nitka, Tadeusz Siwek, Piotr Sorge 3
K. Mecner: Mistrzostwa Polski w siatkówce 1929–2010: 10 lat Plus Ligi. Warszawa 2011.

 

Medale zdobyte przez zawodnika KS Górnik 1920 Katowice w reprezentacji Polski na imprezach międzynarodowych w szermierce

RokRanga zawodówImię, nazwiskoKonkurencjaMedal
1953 Zygmunt Pawlas szabla drużynowo brązowy
1954 Zygmunt Pawlas szabla drużynowo srebrny
1956 IO Zygmunt Pawlas szabla drużynowo brązowy
1957 Zygmunt Pawlas szabla drużynowo brązowy
1958 Zygmunt Pawlas szabla drużynowo brązowy

 

MP w szermierce

RokImię, nazwiskoKonkurencjaMiejsce
1954 Mieczysław Czypionka szpada 1
1955 Anna Adamczyk floret 1
1956 Kazimierz Reychman floret 1
1957 Sylwia Julito floret 1
1957 Anna Adamczyk, Sylwia Julito, Wanda Kaczmarczyk-Fukała, Urszula Koch, Elżbieta Mnich-Pawlas floret drużynowy kobiet 1
1958 Sylwia Julito floret 1
1958 Anna Adamczyk, Stefania Hombek-Świerkot, Sylwia Julito, Wanda Kaczmarczyk-Fukała, Elżbieta Mnich-Pawlas floret drużynowy kobiet 1
1959 Sylwia Julito floret 1
1959 Anna Adamczyk, Stefania Hombek-Świerkot, Wanda Kaczmarczyk-Fukała, Sylwia Julito, Elżbieta Mnich-Pawlas, Krystyna Rój floret drużynowy kobiet 1
1960 Anna Adamczyk, Stefania Hombek-Świerkot, Sylwia Julito, Wanda Kaczmarczyk-Fukała, Elżbieta Mnich-Pawlas, Krystyna Rój floret drużynowy kobiet 1
1961 Anna Adamczyk, Antonina Gburska, Sylwia Julito, Wanda Kaczmarczyk-Fukała, Elżbieta Mnich-Pawlas, Krystyna Rój floret drużynowy kobiet 1
1962 Sylwia Julito floret 1
1962 Anna Adamczyk, Halina Balon, Sylwia Julito, Wanda Kaczmarczyk-Fukała, Elżbieta Mnich-Pawlas, Krystyna Rój floret drużynowy kobiet 1
1963 Anna Adamczyk, Halina Balon, Sylwia Julito, Wanda Kaczmarczyk-Fukała, Elżbieta Mnich-Pawlas, Krystyna Rój floret drużynowy kobiet 1
1954 Kazimierz Reychman szpada 2
1955 Urszula Koch floret 2
1957 Arkadiusz Białecki, Percival Borucki, Mieczysław Czypionka, Czesław Pawlas, Henryk Zimoch szpada drużynowa mężczyzn 2
1960 Arkadiusz Białecki, Marian Lachowski, Czesław Pawlas, Kazimierz Reychmann, Wojciech Rydz, Henryk Zimoch szpada drużynowa mężczyzn 2
1955 Julito Sylwia floret 3
1955 Kazimierz Reychman floret 3
1955 Zygmunt Pawlas szabla 3
1956 Henryk Zimoch szpada 3
1958 Arkadiusz Białecki, Percival Borucki, Mieczysław Czypionka, Czesław Pawlas, Henryk Zimoch, szpada drużynowa mężczyzn 3
1959 Marian Lachowski, Marian Pawlas, Kazimierz Reychman, Wojciech Rydz floret drużynowy mężczyzn 3
H. Marzec: Historia medalami pisana: 75 lat śląskiej szermierki. Katowice 2002.

 

MP w tenisie

RokImię, nazwiskoKonkurencjaMiejsce
1951 Roman Niestrój, Romuald Kowalczewski („Stal” Radom, AZS Kraków?) debel 1
1952 Roman Niestrój singel 2
1952   zespołowo 3
1953 Roman Niestrój singel 2
1954 Roman Niestrój, Alfred Buchalik („Stal” Gliwice) debel  
1957 Zenneg, Zimorkówna, Zofiński drużynowo 3

Czterdzieści lat Polskiego Związku Tenisowego. Warszawa 1960.

GÓRNOŚLĄSKA SZKOŁA KIEROWCÓW SAMOCHODOWYCH, placówka prywatna ►Franciszka Janczewskiego, początkowo funkcjonowała przy ul. J. Piłsudskiego 54 (ob. ul. Warszawska); prowadziła również szkolne warsztaty samochodowe. Od 1932 siedziba mieściła się przy ►ul. Władysława Łokietka 4 (na parceli Teodora Holtza); w okresie okupacji działała tam rozlewnia piwa; w 1945 budynek uległ znacznemu uszkodzeniu (wybuchu amunicji na dworcu w Zawodziu podczas działań wojennych).
AUM Katowice, zesp. 1, sygn. 1145.

GÓRNOŚLĄSKIE KOLEJE WĄSKOTOROWE (GKW, miejscowa nazwa: rosbanka, niem. Oberschlesische Schmalspurbahnen, OSSB), publiczna sieć kolei wąskotorowych, o prześwicie toru 785 mm, uruchomiona w połowie XIX wieku, służąca pierwotnie głównie do transportu surowców i półproduktów między zakładami przemysłowymi Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.

GÓRNY nazwa pokładu, zob. ►Paulinenglück (kopalnia)
G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

GÓRSKI Władysław (1919, Lwów ?), absolwent Politechniki Lwowskiej, pracownik Miastoprojektu; współpracownik Kazimierza ►Sołtykowskiego i Zygmunta ►Fagasa; współautor projektu gmachu ►Głównego Instytutu Górnictwa w Katowicach.
A. Borowik: Nowe Katowice. Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic (19451980). Warszawa 2019.

GRABENGASSE, zob. ulica ►Grabonia.

GRABENSTRASSE, zob. ulica ►Grabonia.

GRABONGASSE, zob. ulica ►Grabonia.

GRABONIA ULICA, (Grabengasse, Grabongasse, Grabenstrasse); w Bogucicach, znana od 1908 roku, długości ok. 70 m, asfaltowa; zabudowa: familioki, budynki z wielkiej płyty (dawniej w sporej mierze domy administrowane przez kopalnię ►Katowice).
gov.pl.; Ulice. Nazewnictwo w przekroju historycznym. (oprac. Z. Jedynak, P. Nadolski). W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 2. Pod red. A. Barciaka, E. Chojeckiej, S. Fertacza. Katowice 2012; Księga adresowa miasta wielkich Katowic 1935/36 r.

GRABOWSKI Franz (25 XII 1895 Katowice – 17 XII 1961), działacz mniejszości niemieckiej, wicedyrektor ►Huty Ferrum i członek zarządu ►Ferrum A.G. (1934–1945); po wyemigrowaniu do Niemiec działacz gospodarczy w Wetzlar, Darmstadt, Gissen.
Kattowitz. Seine Geschichte und Gegenwart. Ein Jubilaumsbuch zum 120. Grundungsjahr. Hrsg. H. Kostorz, S. Karski. Dulmen 1985.

GRANEK Edward (31 V 1899 – 23 V 1976), dyrektor ►kopalni „Katowice” w l. 1949–1955; działacz sportowy; członek Zarządu KS ►Górnik 1920 Katowice; zasiadał w Radzie Parafialnej przy kościele św. Szczepana (zob. ►Bazylika Mniejsza p.w. św. Szczepana w Bogucicach); pochowany na ►cmentarzu parafialnym w Bogucicach.
APK, zesp. Okręgowy Związek Piłki Nożnej Katowice, sygn. 51; Inskrypcja nagrobkowa na cmentarzu parafialnym w Bogucicach; 150 lat kopalni węgla kamiennego „Katowice”. Oprac. zespół pod przew. F. Ciska. Katowice 1973.

GRUNWALDZKI PLAC, wytyczony w latach 50. XX w., nazwa nadana została w 1960 roku, obwód 732 m, zmodernizowany w 2003 (wg projektu Aliny i Andrzeja Grzybowskich); przy P.G. znajdują się: pierwszy powojenny biurowiec – Biuro Studiów i Projektów Górniczych (1950), budynek mieszkalny – tzw. galeriowiec (1960), kawiarnia „Santos”, rzeźba ►Rodzina, TV ►Silesia; fontanna, kino ►Kosmos; po ►Budnioka Placu jest to największy teren zielony na ►Koszutce.
L. Szaraniec: Katowice. Przewodnik. Katowice 1973; M. Bulsa: Ulice i place Katowic. Red. G. Grzegorek, Katowice 2015.

GRUPA MALARSKA ZAWODZIE (dawniej: Sekcja Plastyczna dla Seniorów) w strukturach pracowni plastycznej Działu Zawodzie ►Miejskiego Domu Kultury „Bogucice-Zawodzie”, założona w 2011 roku, skupia 20 członków biorących udział w wystawach wewnętrznych i zewnętrznych oraz plenerach.
https://www.miasto-ogrodow.eu/strona/gmzawodzie

GRUPA 6 FIGUR ŚWIĘTYCH w ►Bazylice Mniejszej p.w. św. Szczepana w Bogucicach; zespół tworzą kamienne figury świętych (Piotra Apostoła, Barbary, Matki Boskiej, Józefa z małym Jezusem, Szczepana Męczennika, Pawła Apostoła) ustawione na postumentach (z wyjątkiem NMP), wbudowanych w ogrodzenie kościoła (element kompozycji wejścia od strony ►ul. L. Markiefki); ułożonych w formie litery L.

GRUPY ODNOWY W DUCHU ŚWIĘTYM W BOGUCICACH, grupy modlitewne zrodzone z ruchu charyzmatycznego (oparte na założeniu, że chrześcijanie – podobnie jak w Kościele pierwotnym – są obdarowywani charyzmatami, którymi służą zbudowaniu wspólnoty Kościoła). W tradycji protestanckiej zaczęły funkcjonować w XX w.; przez środowisko katolickie przejęte w l. 60. XX w. Funkcjonują grupy: 1) Narodzenie przy parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa na Koszutce, zał. 8 VIII 1994, opiekun ks. Wolnik, organizuje spotkania w „Namiocie Maryi”, w 2016 skupiała 25–30 członków; 2) Zwiastowanie przy ►parafii św. Szczepana w Bogucicach, zał. 1993, organizator m.in. sesji charyzmatycznej 9–11 II 2013.
http://katowice.odnowa.org/ind1kron2.php; http://www.katowice.odnowa; org/ ind 1 grup.php; narodzenie koszutka. Dbv .pl/; http://oblaci.360vt.pl/index.php/wspl/wspolnoty/40-odnowa-w-duchu-sw.

GRUSZKA zob. szyb ►Gwarek.

GRUSZKA Alojzy (22 X 1891, Zawodzie – 12 XII 1946, Jastrzębie Zdrój), celnik, od III 1919 członek POW; brał udział w ►powstaniach śląskich – w I powstaniu dowódca kompanii w Zawodziu, w III powstaniu dowódca baonu 3 pułku piechoty im. Dąbrowskiego-Niemczyka, uczestnik bitwy pod św. Anną. W Zawodziu mieszkał przy ul. J. Hallera (ob. ►Bohaterów Monte Cassino). Od 1922 przebywał na placówkach w Moszczenicy-Zebrzydowicach, Suminie i Cieszynie. Po wybuchu II wojny światowej osadzony w obozie pracy w Strzybnicy; w 1942 zbiegł do Radomia. Mąż ►Marii Gruszki.
APK, zesp Związek Bojowników o Wolność i Demokrację Zarząd Okręgowy Katowice, sygn. 608.

GRÜTZNERSTRAßE, zob. ul. Karola ►Miarki.

GUSTAW (Gustav), szyb ►kopalni „Katowice”, jeden z 4 szybów drążonych w 1823 jako pierwsze powstającej wówczas kopalni „Ferdynand” (zob. ►KWK "Katowice"); nazwa od imienia drugiego syna ►Johana, Friedricha Weddinga; w 1823 miał głębokość 16,67 m, w 1830 – 39,72 m, w 2. poł. XIX w. pogłębiony do 54,40 m.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

GUSTAW BISCHOFF WAGEN FABRIK zob. ►Oberschlesische Fahrzeug Fabrik

GWAREK (do 1937 Gruszka), szyb ►kopalni „Katowice”, wydobywczy (także wdechowy), drążony w l. 50. XIX w. 30 m na północ od szybu ►Nothebohm; zgłębiony od 27 m do ok. 100 m w 1869 i 395,75 m w 1895; umożliwiał dostęp do 3–4 poziomu wydobywczego; maszyna wyciągowa miała moc 25 KM; w 1945 nieczynny; w 1948 wykonano przekop okrężny na głębokości 500 m; w 1952 zainstalowano elektryczną maszynę wyciągową; pod koniec XX w. zakończył działalność.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997; F. Cisek: 150 lat Kopalni Węgla Kamiennego „Katowice”. Katowice 1973.

GWAREK 58, nieformalna, amatorska, artystyczna grupa plastyczna, którą utworzyło kilku twórców – pracowników kopalni „Katowice”; wywodziła się z działającego na przełomie lat 50. i 60. XX wieku ogniska plastycznego przy Liceum Plastycznym w Katowicach, której uczniami byli Jan Nowak, Józef ►Rockstroh (inicjator) i Rudolf Riedel. Najprawdopodobniej wtedy, pod okiem Stefana Suberlaka, poznali tajniki linorytu. Lokal, w którym kilka razy do roku zbierała się grupa, znajdował się w baraku przy ulicy ►Kopalnianej. Artyści działali samodzielnie, bez żadnego profesjonalnego wsparcia. Pierwszą wystawę zorganizowali z okazji Barbórki (prace zaprezentowali Alfred Kawa, Jan Nowak, Jan Nowak II, Franciszek ►Kurzeja, Rudolf Riedel i Józef Rockstroh.
S. Wilk: Gwarek 58. Powroty, Katowice 2008.

GWIAZDA, organizacja zał. VIII 1919, podlegająca ►Polskiej Partii Socjalistycznej w Zawodziu; należała do związku „Wolny Duch” skupiającego robotnicze organizacje wokalne. Wzięła udział w I Święcie Pieśni Robotniczej w Piaśnikach (VIII 1919). W 1920 skupiała 35 członków, prowadziła działalność wokalną i sceniczną; zebrania odbywały się w lokalach: Hechta i Szwedy. W 1920 była obiektem napaści bojówek niemieckich.

GWIAZDA BOGUCICE, polski KS, zał. 1 VII 1920; prowadził sekcję piłki nożnej, uczestniczył w rozgrywkach o mistrzostwo Katowickiego Obwodu Górnośląskiego Związku Piłki Nożnej; działacz Jan Stebel. Wraz z członkami ►TG „Sokół” Bogucice i ►skautami im. Stefana Janasa weszli w skład ►5. kompani 2. baonu 3. Pułku Piechoty im. Jarosława Dąbrowskiego – brali udział w III ►powstaniu śląskim; poległ Wiktor Brol. W 1923 połączył się z KS „Sztandar” Bogucice (zob. ►„20” Katowice).
A. Steuer: Dzieje sportu w Bogucicach i Zawodziu. W: Z dziejów Bogucic. Materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej przez Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” z okazji 650-lecia Bogucic w dniach 13–14 października 2010 roku. Bogucice-Zawodzie 2011.

GWIAZDY, popularna nazwa OSIEDLA ROZDZIEŃSKIEGO.

 


LEKSYKON BOGUCKI

WSTĘP

Leksykon bogucicki ma charakter popularny, będzie zawierać minimum 2000 haseł ujmujących okres od czasów zamierzchłych do współczesności. Granice terytorialne powstającego dzieła wyznaczają granice historyczne Bogucic z ich obszarem dworskim, Zawodziem, Koszutką, Kuźnicą Bogucką, Burowcem i włączoną już po I wojnie światowej do Dzielnicy II kolonią Agnes-Amanda, różniące się od współczesnych. Uwzględniono także najdalszy zasięg parafii p.w. św. Szczepana Męczennika. Miejscowości, które jej podlegały (Katowice, Kuźnica Bogucka, Dąbrówka Mała, Załęże, Brynów), zostaną opisane w kontekście ich związków z kościołem. Ponadto opisane zostaną struktury administracji terenowej, w obrębie których funkcjonowały miejscowości Bogucice i Zawodzie (jednostki terytorialne takie, jak: księstwo cieszyńskie, księstwo raciborskie, majorat mysłowicki, powiat bytomski i powiat katowicki), a także struktury administracji kościelnej (dekanaty), do których miejscowości należały.

W hasłach poruszono tematy: biograficzne, topograficzne, topograficzno-historyczne, historyczne, gospodarcze, wyznaniowe, kulturalno-oświatowe, omówiono zabytki i pomniki, struktury lecznictwa i kultury fizycznej, parę haseł poświęcono kulturze ludowej.

Notki biograficzne dotyczą wyłącznie osób nieżyjących, pochodzących z Bogucic, Koszutki, Zawodzia, a także tam zamieszkałych bądź działających, rozsławiających je poza ich granicami, o ile o ich działalności zachowały się ślady w źródłach lub dostępnych opracowaniach. Było to jedyne kryterium, jakie zastosowano, stąd w leksykonie znalazły się osoby o różnych opcjach narodowych i różnych orientacjach politycznych (m.in. działacze lewicowi, przedstawiciele duchowieństwa, osoby konsekrowane, właściciele Bogucic – przedstawiciele rodów Salomonów, Mieroszewskich, Tiele-Wincklerów, działacze samorządowi, powstańcy śląscy, sportowcy, nauczyciele, przedstawiciele świata kultury, dyrektorzy zakładów pracy, osoby zasłużone dla nauki polskiej).

Ważną część leksykonu stanowią hasła topograficzne – zarówno z topografii urzędowej (dotyczą  większości ulic Bogucic, Koszutki i Zawodzia), nazw osiedli i kolonii, miejsc historycznych, jak i z onomastyki ludowej (np. Tyfus, Drajok, Mrówcza Górka). Pewna grupa haseł dotyczy wydarzeń historycznych, ich wpływu na dzieje Bogucic (np. działalności Armii Radzieckiej w styczniu 1945, II wojny światowej, struktur ruchu oporu podczas okupacji, I wojny światowej, powstań śląskich, plebiscytu górnośląskiego, wojny trzydziestoletniej, wojen saskich, wielkiego kryzysu gospodarczego).

Duża grupa haseł dotyczy jednostek gospodarczych. W tej grupie znajdują się wszystkie kopalnie z  szybami i polami górniczymi, huty, kuźnica i inne jednostki gospodarcze różnych branż. Pewna grupa haseł odnosi się do rzemiosła, usług i handlu – obejmuje opracowania dotyczące nazw branżowych (np. fryzjerstwo, kowalstwo, piekarstwo), rzemieślników wykonujących wybrane zawody (np. budowlańcy, piekarze, stolarze), a także niektórych hurtowni, sklepów i mających długoletnie tradycje restauracji. Nie pominięto również haseł związanych z rolnictwem (np.  hodowla bydła, drobiu, koni, trzody oraz uprawa roślin użytkowych, ziemniaków i żyta).

Starając się uwzględnić wszystkie aspekty dziejów Bogucic, Koszutki i Zawodzia opracowano też hasła związane z życiem parafialnym realizowanym w 3 istniejących kościołach (parafie, związki i stowarzyszenia kościelne, obiekty sakralne), edukacją przedszkolną, szkolną, pozaszkolną i akademicką, lecznictwem (szpitale, ważniejsze przychodnie, apteki), kulturą fizyczną i turystyką (struktury i kluby sportowe).

Przy opracowaniu leksykonu korzystano z archiwaliów Archiwum Państwowego w Katowicach i jego oddziałów w Pszczynie i Gliwicach, Archiwum Miejskiego w Katowicach, Archiwum Kurii Archidiecezjalnej w Katowicach oraz zgromadzonych w Muzeum Historii Katowic, a także informacji zamieszczanych w prasie historycznej i współczesnej, okolicznościowych wydawnictwach jubileuszowych oraz literaturze naukowej i popularnonaukowej.

Antoni Steuer

autor koncepcji opracowania i treści haseł


 


wspolczesne granice bogucic
Współczesne granice Bogucic