P

 

PADEREWSKIEGO IGNACEGO OSIEDLE, zajmuje powierzchnię 24,63 ha, wchodzi w skład dzielnicy Osiedle Paderewskiego – Muchowiec, należącej do dzielnic śródmiejskich, sąsiaduje z ►Doliną Trzech Stawów. Powstało na terenie należącym wcześniej do Karbowej oraz częściowo do Zawodzia. Inwestorem była Katowicka Spółdzielnia Mieszkaniowa, która podjęła decyzję o jego budowie w 1965. Autorami projektu osiedla są: Jurand Jarecki, Stanisław Kwaśniewicz i Ryszard Ćwikliński. Budowę rozpoczęto w 1970, zakończono w 1980 (prowadząc prace w 3 etapach w 1. 1970–1973, 1974–1978, 1979–1980). Obecnie osiedlem zarządza ►Spółdzielnia Mieszkaniowa im. I. Paderewskeigo. Jego zabudowę stanowią wielokondygnacyjne bloki mieszkalne, zamieszkałe przez ponad 12 tys. mieszkańców. Znajdują się tu m.in.: Biblioteka Śląska, stacja Wojewódzkiego Pogotowia Ratunkowego w Katowicach, ►pomnik Żołnierza Polskiego, ►Klub „Rezonans”, ►Szkoła Podstawowa nr 12, ►Miejskie Przedszkole nr 55, basen Międzyszkolnego Ośrodka Sportowego. Pod względem przynależności parafialnej osiedle jest częścią parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach. Jego częścią jest ►Cyprysowe Osiedle.
J. Tofilska, A. Steuer: Osady i osiedla. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i spoleczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 2. Katowice 2012.

PADEREWSKIEGO Ignacego ULICA (Johannesstraße, Jana, Lange Zielle), w zachodniej części ►Zawodzia, dł. ok. 1,2 km, układ południkowy; dawniej w północnej części przecięta torami kolejowymi linii Wrocław−Mysłowice (obecnie połączona przejściem nadziemnym); pierwotnie droga polna (źródła kartograficzne z l. 80. XIX w.) skręcająca w północnej części w kierunku wschodnim (ob. ►ul. Floriana), na południu przebiegająca przez teren podmokłych łąk; na przełomie XIX−XX w. utwardzona, pojawiły się też pierwsze zabudowania w części północnej, gdzie w pobliżu funkcjonowały 2 cegielnie; po 1926 przedłużona do lotniska; asfaltowana, przecięta dwiema liniami kolejki wąskotorowej (►kopalnia „Katowice” − Cegielnia, Kopalnia „Wujek” – huta ►Kunegunda). Do przecięcia z ►ul. I. Krasińskiego – budownictwo mieszkaniowe z pocz. XX w. (w większości własność dawniej ►kopalni „Katowice”, obecnie ►Katowickiego Holdingu Węglowego oraz osób prywatnych), w części południowej przechodzi w ►Osiedle Ignacego Paderewskiego (w miejscu dawnych terenów rolniczych) z nowoczesnym budownictwem. Obecnie przy ulicy usytuowane są m.in. ►Szkoła Podstawowa nr 12, ►Hotel Asystencki Uniwersytetu Śląskiego, placówka weterynaryjna, Urząd Pocztowy (zob. ►Poczta), „Koks Polski”, pracownia architektoniczna, warsztaty tapicerskie, mechaniki pojazdowej, wulkanizacyjne, restauracja chińska, stowarzyszenia: Aikido i Akademia Czarnych Pasów. Przed I wojną światową właścicielami domów byli: Anton Warmus, Ernest Anschütz, Aleksander Posz, Klara Kutzer, Franciszek Potempa, kopalnia „Ferdynand” (zob. ►kopalnia „Katowice”). W okresie międzywojennym przy ulicy funkcjonowały jednostki gospodarcze i handlowe: magazyn olejów SA Galicja (zob. ►Karpaty), żwirków tarasowych, prochu strzelniczego, hurtownie materiałów chemicznych Litozyl i Loewental, składnica złomu i innych surowców oraz odpadów Abraham Grajcar, stacja benzynowa, sklepy: spożywczy Otylii Blaszczyk i kolonialny Ignacego Ciupki, hodowle: drobiu rasowego (Engelbert Kozioł), koni (Oskar Hecht), srebrnych lisów (Józef Hoffmann), ►Wytwórnia Karoserii i Powozów Konnych Franciszek Potempa, zakłady chemiczne: ►Kitpol, Siegel & Spółka, wytwórnia sztucznego marmuru ►Marmorea oraz kino (Franciszka Widawska); w l. 1939–1945 – hurtownia ziemniaków, ►Górnośląska Fabryka Karoserii, Dylla et Greiger, warsztat ślusarsko-samochodowy O. Herforth u. R. Kaczmarczyk; rzemieślnicy: kołodziej Franciszek Potempa, piekarz Adolf Mainusch; po 1945 – ►Szkoła Zawodowa Fabryki Dźwigów Elewator; Fabryka Sprężyn Franciszek Adamek, Kwaszarnia Ogórków i Kapusty, Fabryka Pasz, Fabryka Wody Mineralnej, Firma Daniel (spawalnictwo), warsztat samochodowy L. Stachuły, wulkanizator Józef Kwiatkowski, Centralne Warsztaty Sprzętu Budownictwa Miejskiego, Śląskie Zakłady Materiałów Izolacyjnych (także Izolacja – włókna szklane), Katowickie Zakłady Przemysłu Terenowego, placówki; handlowe prowadziły: Maria Janocha, Jadwiga Nytz, Maria Kwiatkowska, Franciszka Gorgon, Otylia Płaszczyk. W l. 40. XX w. przy ulicy usytuowany był Zbór Świadków Jehowy. W l. 60. XX w. otwarto Dziecięcy Plac Zabaw. Zasłużeni mieszkańcy: ►Roman Tuszyński.
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 790; APK, zesp. Dyrekcja Okręgowa Szkolnictwa Zawodowego Katowice, sygn. 10; AUM, Zarząd Miejski Katowice, sygn. 15; MHK, spuścizna po Mikołaju Hnatyszynie; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie 1929/30. Katowice [1930]; Księga adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/1936. Opis władz i urzędów państwowych, komunalnych, samorządowych i instytucyj prywatnych; alfabetyczny spis ulic; spis mieszkańców według ulic; alfabetyczny spis mieszkańców alfabetyczny spis branż, alfabetyczny spis zakładów i przedsiębiorstw przemysłowo-handlowych. Katowice 1935; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia historyczna dzielnicy miasta Katowic i parafii Opatrzności Bożej. Katowice 2011; strona internetowa Orsip.

PAKTOFONIKA, zespół muzyczny uprawiający hip hop; powstał w 1998 roku w Katowicach-Bogucicach (w osiedlu ►Wajdy), a w jej skład weszło trzech śląskich raperów: Wojciech Alszer – „Fokus”, Sebastian Alszer – „Rahim” oraz Piotr Łuszcz – „Magik”. 19 grudnia 2000 roku ukazała się ich pierwsza płyta pt. Kinematografia. Po samobójczej śmierci (26 grudnia 2000) Magika grupie groził rozpad; w marcu 2001 wznowiła jednak działalność. Utwór Jestem bogiem stał się znakiem rozpoznawczym zespołu i najpopularniejszą piosenką w historii polskiego hip hopu (świadczy o tym np. wysoka pozycja na liście popularnego niegdyś telewizyjnego programu muzycznego „30 ton” oraz przez półtora roku miejsce w pierwszej dziesiątce listy przebojów Radiostacji); Paktofonika była jednym z najczęściej koncertujących polskich zespołów hiphopowych w kraju (fragmenty piosenek wykonywane przez Magika emitowane były ze ścieżki dźwiękowej). Dzięki współpracy z grupą wypromowali się również inni artyści, m.in. Gutek (późniejszy członek zespołu Indios Bravos) czy też Sot, jeden z najlepszych w Polsce beatboxerów). Kinematografia została uznana przez wiele czasopism za najlepszy album 2001 roku, otrzymała też „Fryderyka” w kategorii „Najlepszy album hip hop”. W 2002 roku ukazał się ostatni album, Archiwum kinematografii, a 21 marca 2003 roku w katowickim ►Spodku odbył się pożegnalny koncert zespołu, który prowadził znany łódzki raper O.S.T.R. Piosenki Paktofoniki były wykorzystywane w ścieżkach dźwiękowych wielu filmów: Sylwestra Latkowskiego pt. Blokersi i To my, rugbiści, etiudzie filmowej Wyścig czy też filmie Rolanda Rowińskiego Powiedz to, Gabi. W roku 2012 powstał film Jesteś Bogiem w reżyserii Leszka Dawida, opowiadający historię zespołu i tragicznie zmarłego Magika.
P. Fuglewicz, B. Zygmańska: Spacerownik po Katowicach Śródmieście. Część północna. Warszawa 2021.

PALICZKA Teodor, „Palik” (17 VII 1937, Piasek k. Pszczyny – 26 II 2009, Katowice) pedagog, nauczyciel matematyki i działacz samorządowy, absolwent Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach (1959), W latach 1959–2009 (z przerwą 1976–1981) pracował w VIII LO im. Wilhelma Piecka, dyrektor IX LO im. Henryka Sienkiewicza na ►Koszutce (1976–1981); pracował w szkolnictwie wyższym Katowic (1962–1982) jako wykładowca w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Katowicach, filii UJ w Katowicach i UŚ (prowadził ćwiczenia z metodyki nauczania matematyki). W 1968 roku z jego inicjatywy utworzono w VIII LO w Katowicach pierwszą na Śląsku, a czwartą w Polsce klasę z poszerzonym programem matematyki, w latach 1968–1970 prowadził kursy organizowane przez Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Katowicach, współpracował z kuratorium oświaty w Katowicach: w latach 1967–1972 uczestniczył w opracowaniu tematów maturalnych, a w okresie 1965–1971 był delegatem kuratorium oświaty do okręgowego komitetu olimpiady matematycznej. Działał społecznie w Związku Nauczycielstwa Polskiego; od 1964 w Stronnictwie Demokratycznym, gdzie był m.in. członkiem centralnej komisji rewizyjnej (1976–1989), przewodniczącym Miejskiego Komitetu w Katowicach (1980–1988), a od 1989 roku wiceprzewodniczącym Wojewódzkiego Komitetu. W 1980 roku został na okres trzech lat powołany na członka Wojewódzkiej Rady Postępu Pedagogicznego i Technicznego. W latach 1973–1981 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej w Katowicach. W okresie 1981–1987 był wiceprezydentem Katowic, a w latach 1989–1990 pełnił funkcję wicewojewody katowickiego. Przez cały czas swej działalności politycznej i administracyjnej, w trybie wieczorowym, uczył w Centrum Kształcenia Ustawicznego przy VIII LO. 18 stycznia 1969 został członkiem Polskiego Towarzystwa Matematycznego, w ramach którego prowadził działalność popularyzatorską. Wygłaszał referaty dla nauczycieli, prelekcje dla uczniów, a od 1990 do października 2008 roku prowadził zajęcia w ramach międzyszkolnego kółka matematycznego. W 1970 roku na zlecenie TVP Kraków opracował i wygłosił, pod kierunkiem prof. Zofii Krygowskiej, cykl wykładów pt. „Przekształcenia płaszczyzny”. Był autorem artykułów i współautorem książek, m.in. Praca dydaktyczno-wychowawcza szkoły z uczniem zdolnym, Ćwiczenia z kombinatoryki i rachunku prawdopodobieństwa, Nowa matura. Matematyka – z nami zdasz. W latach 1971 i 1974, w plebiscytach Polskiego Radia Katowice oraz czytelników śląskiej prasy lokalnej, został wybrany młodzieżowym bohaterem roku. Jego wychowankami są profesorowie matematyki: Krzysztof Rafał Apt (Uniwersytet Amsterdamski), Ewa Ligocka (Uniwersytet Warszawski), Ryszard Rudnicki (Instytut Matematyczny PAN i Uniwersytet Śląski), Adam P. Wojda (AGH Kraków). Za wybitne osiągnięcia w pracy dydaktycznej i wychowawczej został odznaczony m.in. Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1985), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1985), Medalem Pamiątkowym 30-lecia Olimpiady Matematycznej (1980), Medalem Pamiątkowym 50-lecia Olimpiady Matematycznej (2000). Otrzymał szereg nagród, w tym Złotą Odznakę „Zasłużony dla Rozwoju Województwa Katowickiego” (1972), otrzymał nagrodę pierwszego stopnia ministra oświaty i wychowania (1972 i 1980) oraz nagrodę kuratora oświaty i wychowania (1961, 1977, 1980).
https://www.math.us.edu.pl/ptm/odeszli/Paliczka.pdf; https://nagroda.8lo.pl/?m=oprofesorze

PALIK, zob. Teodor Paliczka.

PANEUROPA, organizacja studencka przy Akademii Ekonomicznej (zob. Uniwersytet Ekonomiczny) w Katowicach; założona w 2000 roku; przygotowała dotąd ok. 130 projektów wewnętrznych, przeznaczonych dla swoich członków, ale także wszystkich studentów UE oraz innych zainteresowanych osób; organizacja jest laureatką m.in. Złotych Wilków (nagrody przyznawanej za najlepszy projekt społeczny w Polsce) i konkursu „Ideas Loading”. Działając w sferze biznesu, propaguje cztery wartości: rozwój, otwartość, działanie w zespole oraz pozytywną energię, a także hasło „Stać się gwiazdą w szarym tłumie”.
https://www.facebook.com/Paneuropa/?locale=pl_PL; https://www.ue.katowice.pl/studenci/zycie-studenckie/organizacje-studenckie.html

PAŃSTWOWE ZAKŁADY I WARSZTATY SAMOCHODOWE, mieszczące się przy ul. Krakowskiej 95 (ob. ►ul. 1 Maja), z dyrekcją w Katowicach przy ul. A. Mickiewicza 6 (dawniej Leon Daschmann); skonfiskowane na podstawie dekretu KRN z 3 I 1946 (2 hale warsztatowe, budynek biurowy, 8 obrabiarek, prasa hydrauliczna, kuźnia polowa, stoły warsztatowe, inwentarz biurowy); zatrudniały 50 robotników; 12 III 1947 decyzją Wojewódzkiego Wydziału Przemysłowego nie zostały znacjonalizowane.
APK, Wojewódzka Komisja Upaństwowienia Przedsiębiorstw Katowic, sygn. 843.

PARAFIA NAJŚWIĘTSZEGO SERCA PANA JEZUSA, pierwotnie lokalia utworzona 2 grudnia 1939 roku. Powstała niejako w odpowiedzi na zagrożenia związane z eksterminacją duchowieństwa i rabunkiem mienia kościelnego przez władze okupacyjne; zalążkiem była kaplica klasztorna, mianowana następnie (na wniosek o. Jana Cyrysa OMI) przez bpa Stanisława Adamskiego kościołem parafialnym. W 1940 roku przybyły z Niemiec o. Kister podjął działania zmierzające do powstania samodzielnej parafii. 14 listopada 1940 dekretem bpa Adamskiego (potwierdzonym w 1983 przez bpa Herberta Bednorza), utworzono samodzielną placówkę duszpasterską (kurację), niezależną od parafii Bogucice. Wydzielona z terenów parafii w Dębie i Bogucicach, objęła zasięgiem obszar 1,5 km kw. Pierwszym pełniącym obowiązki superiora klasztoru i proboszcza parafii był o. Kister. W czasie wojny kaplica i probostwo, zajęte częściowo przez gestapo, uległy poważnym zniszczeniom, jednak po wyremontowaniu budynków w 1942 roku duszpasterstwo nadal funkcjonowało. Na początku 1945 powrócili na Koszutkę polscy oblaci, którzy rozpoczęli odnowę klasztoru i parafii; powstał ośrodek Caritas, kuchnia, chór im. Eugeniusza de Mazenod, poświęcono szkołę podstawową. Po II wojnie światowej, w związku z rozbudową osiedla, konieczne stało się wybudowanie większej świątyni. Ostateczną zgodę władz na rozbudowę kaplicy uzyskano w styczniu 1957 roku; w 1983 powstała samodzielna parafia; kaplica została włączona do rozbudowującego się kościoła (poświęconego w 1999 przez bp. Damiana Zimonia). Przy parafii działa duszpasterstwo słabo słyszących; obiekty sakralne: kaplice Matki Boskiej Królowej Świata i Matki Boskiej Fatimskiej, krzyż z ukrzyżowanym Jezusem Chrystusem na placu kościelnym, Grota Lurdzka.
Proboszczowie

Imię i nazwiskoLata
Jan Cyrys 1937–1940
Franz Kister 1940–1945
Maksymilian Górnik 1945–1952
Ernest Krystek 1952–1958
Mikołaj Hentrich 1958–1963
Jan Jop 1963–1982
Józef Tomys 1982–2003
Norbert Sojka 2003–2013
Bartosz Madejski 2013–2021
Rafał Bytner od 2021

 

PARAFIA OPATRZNOŚCI BOŻEJ w ZAWODZIU, erygowana dekretem bp. Arkadiusza Lisieckiego 31 XII 1926 jako lokalia wyodrębniona z terytorium parafii bogucickiej. 13 IX 1926 do parafii w Bogucicach skierowano ►ks. Antoniego Lindnera, którego zadaniem było utworzenie parafii i wybudowanie kościoła w Zawodziu. Lokalia zajmowała obszar: na wschodzie do granicy administracyjnej miasta, na południu objęła kolonie ►Zuzanny i ►Agnieszki-Amandy, od północy granicę stanowiła ►Rawa, na zachodzie ►ul. Graniczna. Parafianie organizowali się w licznych stowarzyszeniach; jeszcze w okresie przynależności Zawodzia do parafii św. Szczepana ok 1900 rozpoczęło działalność ►Towarzystwo Katowickie Mężów i Młodzieńców pod opieką św. Szczepana; w l. 1930–1931 działały m.in.: ►Aspirantki, ►Bractwo Różańcowe, ►Kongregacja Panień, ►Trzeci Zakon św. Franciszka – które dzieliły się na grupy polskie i niemieckie, ►Stowarzyszenie Kobiet św. Wincentego à Paulo, ►Arcybractwo Pocieszenia, ►Arcybractwo Serca Pana Jezusowego, ►Dzieło Dziecięctwa Pana Jezusa, ►Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej, ►Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej, ►Katolickie Stowarzyszenie Kobiet, ►Katolickie Stowarzyszenie Mężów – w których Polacy i Niemcy współuczestniczyli, dając wyraz tolerancji wobec innych przekonań politycznych. W 1945 odrodził się ►Trzeci Zakon św. Franciszka, w 1946 – ►Kongregacja Mariańska, Krucjata Eucharystyczna, w 1947 – ►Sodalicja Mariańska. Kuracja została podniesiona do godności parafii w grudniu 1957 dekretem bp. Herberta Bednorza. Probostwo wybudowano w l. 1948–1950. W kolejnych latach obszar parafii ulegał przekształceniom (np. w 1970 jej granice przesunięto poza ►Rawę). Obecnie do parafii należą ulice: ►Bogucicka, ►Bohaterów Monte Cassino, ►Braci Stawowych, ►Burowiecka, ►P. Chromika, ►Cynkowa, ►S. Czarneckiego, ►B. Czecha, Długa, Drzewna, ►Floriana, ►G. Hołubki, ►Karola, ►Łączna, ►Władysława Łokietka, ►K. Marcinkowskiego, ►K. Miarki, ►Murckowska, ►Nad Potokiem, ►P. Niedurnego, ►I. Paderewskiego 1–4, ►Piaskowa, ►1 Maja, ►Porcelanowa, ►Racławicka, ►M. Reja, ►T. Rejtana, ►al. W. Roździeńskiego, ►Saint Étienne, ►S. Staszica, ►Szeroka, ►Waleriana, ►S. Żółkiewskiego. Parafia należy do dekanatu Katowice-Śródmieście; skupia ok. 8,5 tys. wiernych; odpust przypada na pierwszą niedzielę września. Współcześnie w parafii działają grupy parafialne: ►Legion Maryi, ►Dzieci Maryi, ►Żywy Różaniec, ►Oaza Ruch Światło-Życie, ►Duszpasterstwo Akademickie, ►Zespół Charytatywny, ►Ruch Kościoła Domowego, Oaza Młodzieżowa, Oaza Rodzin, Świecki Zakon św. Franciszka.
Obiekty sakralne: pierwotny kościół w ►restauracji Posza, ►kościół p.w. Opatrzności Bożej, ►krzyż przydrożny przy ul. 1 Maja, ►krzyż przydrożny na Drajoku, probostwo. W l. 1945–1950 funkcjonowało przedszkole parafialne prowadzone przez ss. jadwiżanki.
AKAD, zesp. Akta lokalne, sygn. 2542; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia historyczna dzielnicy Katowice-Zawodzie i parafii p.w. Opatrzności Bożej. Katowice 2011; H. Domagała, Zgromadzenie Sióstr św. Jadwigi, Lublin 2014; „Katolik” 1900, nr 3.

Proboszczowie parafii Opatrzności Bożej w Zawodziu

Imię, nazwiskoFunkcjaLata urzędowania
Antoni Lindner lokalista 1926-1927
kuratus 1927-1930
proboszcz 1930-1942
Józef Bańka administrator 1942-1957
proboszcz 1957-1979
Karol Wollnik proboszcz 1979-1988
Eugeniusz Breitkopf proboszcz 1988-2015
Leszek Czernecki proboszcz 2015 - nadal

 

PARAFIA PW. WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY, erygowana 1 listopada 1951 roku, wyodrębniona z parafii: Niepokalanego Poczęcia NMP, ►Opatrzności Bożej w Zawodziu i Chrystusa Króla, obejmowała ograniczony obszar, od północy torem kolejowym między Śląskimi Technicznymi Zakładami Naukowymi a ul. Św. Jacka, Towarową, granicą starego cmentarza, ulicami Damrota i Karbową, od 1970 związana jest z osiedlem ►Paderewskiego; od 1991 ukazuje się czasopismo ►Pielgrzym; od 1997 przy kościele funkcjonuje nowy kompleks sakralny; na terenie parafii pracują: ►Zgromadzenie Sióstr Maryi Niepokalanej i ►Siostry Misjonarki Miłości Matki Teresy z Kalkuty.

Ruchy, formacje i stowarzyszenia w parafii Wniebowzięcia NMP w Katowicach

Lp.NazwaRok
1. Apostolat Matki Bożej Pielgrzymującej w Ruchu Szensztackim przed 2023
2. Apostolstwo Dobrej Śmierci przed 2023
3. Bractwo Żywego Różańca 1992
4. Chór „Assumptio”  2002
5. Domowy Kościół przed 2023
6. Duszpasterstwo Akademickie „Graniczna”  przed 2002
7. Dzieci Maryi  połowa lat 70. XX w.
8. Emmanuel Oaza Dorosłych lata 90. XX w.
9. Grupa nauczycielska  Lata 90. XX w.
10. Grupa św. Marty przed 2023
11. Krąg biblijny  2008
12. Lektorzy  przed 2023
13. Legion Maryi ok.1980
14. Mężczyźni św. Józefa przed 2023
15. Muminki 1992
16. Oaza młodzieżowa  przed 2002
17. Odnowa w Duchu Świętym  1986
18. Ruch czystych serc przed 2023
19. Ruch czystych serc małżeńskich przed 2023
20. Służba liturgiczna poza prezbiterium przed 2023
21. Więź koniec lat 70. XX w.
22. Wspólnota Drogi Neokatechumenalnej przed 2023
23. Wspólnota Kościoła Domowego przed 2023
24. Wspólnota nauczycielska początek lat 80. XX w.
25. Zespół charytatywny przed 2023

Pół wieku. Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 1952–2002. Katowice 2003; 60 lat Parafii Rzymskokatolickiej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach 1952–2012. Red. Wanda Niedzielowa, Beata Urban. Katowice 2012; https://www.facebook.com/ WNMP. Katowice/?locale=pl_PL

PARAFIA św. SZCZEPANA w BOGUCICACH, najstarsza na terenie Katowic jednostka administracji kościelnej. Pierwsza wzmianka o bogucickiej parafii znajduje się w dokumencie historycznym z 5 III 1403 (zapis rozprawy w sądzie grodzkim na zamku w Będzinie); na podstawie dokumentu wymieniającego miejscowości należące do parafii mysłowickiej można domniemywać, że powstała przed 1397. Od początku swego istnienia do 1868 wchodziła w skład dekanatu bytomskiego należącego do diecezji krakowskiej, potem przydzielono ja do nowo utworzonego dekanatu mysłowickiego. Obecnie należy do dekanatu Katowice-Bogucice w archidiecezji katowickiej. Parafia św. Szczepana jest parafią macierzystą dla: parafii Antoniego Padewskiego w Dąbrówce Małej, parafii św. Józefa w Załężu, ►parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa na Koszutce, parafii Niepokalanego Poczęcia Maryi Panny w Katowicach, ►parafii Opatrzności Bożej w Zawodziu. Po ostatnich zmianach granicznych (1957 i 1974) do parafii należą ulice: ►F. Blachnickiego, ►ks. N. Bończyka, ►Brzozowa (nr. nieparzyste), ►Górna, ►Grabonia, ►K. Hoppego, ►Karoliny, ►Karpacka, ►Katowicka, ►Z. Koniarkowej, ►Kopalniana, ►Kowalska, ►Krakusa, ►J.I. Kraszewskiego, ►Kujawska, ►Kurpiowska, ►Leopolda, ►Lubuska, ►Ludwika, ►Łużycka, ►ks. L. Markiefki, ►K. Mieroszewskiego, ►Modrzewiowa, ►Morawska, ►Morwowa, ►Nadgórników, ►Na Obrzeżu, ►Normy, ►Nowa, ►Nowotarska, ►Piotra, ►Podhalańska, ►Puławska, ►Ryszarda, ►Sandomierska, ►Sztygarska, ►ks. F. Ścigały, ►ks. W. Wajdy, ►Węglana, ►Wiązowa, ►Wiślana, ►Wrocławska, ►W. Wróblewskiego, ►Zakopiańska, ►B. Żogały.
Rozwój gospodarczy i demograficzny wspólnoty bogucickiej przyczyniał się do wzrostu liczby parafian, ale zmiany granic administracyjnych powodowały zmniejszenie liczby wiernych w parafii: w 1750 – 713 parafian, w 1791 – 1360, w 1846 – 4113, w 1851 – 4720, w 1853 – 5100, w 1861 – 10 328, w 1871 – 16347, 1891 – 18 379, 1927 – 21 800, 1931 – 11 300, 1950 – 8300, 1956 – 9072, 1970 – 8300, 1978 – 10 000; obecnie parafia skupia ok. 15 000 wiernych.
W okresie przedindustrialnym parafia posiadała grunta: pierwotnie ►Kędzierczyna, ►Michalkowitzer Forst, ►Podżabnice, ►Stawiska, ►Tomachowska, ►Staw Starowojciechowski. Większe obszary własności kościelnej występowały w rejonach ►Alp Wełnowieckich, w północnej części ►gminy Bogucice (w obrębie ►ul. Leopolda); w części południowej własność plebana została zajęta przez ►folwark bogucicki. Dochody czerpała z dzierżawy ziemi, kolekty, opłat pogrzebowych, użyczania krów, opłat od gospody, z ►czopowego i z ►olszowego młyna, a także danin w naturze (ze wsi, od kuźnika), z ►dziesięciny snopowej i wytycznej; do rozchodów należała opłata na scholastyka krakowskiego. Od XIX w. grunty kościelne były przejmowane przez rozwijający się przemysł i budownictwo mieszkaniowe. W 1952 parafia dysponowała gruntem o powierzchni 4 ha 27 a 92 m2, beneficjum organisty wynosiło 13 a 74 m2; otrzymywała też dary w naturze od ►kopalni „Katowice” (drzewo, węgiel).
Na terenie parafii zapoczątkowany został rozwój zgromadzeń zakonnych: ►bonifratrzy, ►boromeuszki, ►jadwiżanki, ►oblaci, ►Służebniczki Maryi Panny (1962–1978), ►Zgromadzenie Misjonarzy z Mariannhill. Podjęto też pionierską działalność w zakresie ►Duszpasterstwa Głuchoniemych; prowadzono duszpasterstwo jenieckie w ►Obozie Pracy kopalni „Katowice”. Działalność wydawnicza: ►Droga do Nieba i ►Wiadomości Misyjne. Zob. też ►Kult maryjny, ►Odpusty parafialne.

Chronologiczny rozwój bractw i stowarzyszeń parafialnych przy parafii św. Szczepana w Bogucicach

Lp.NazwaRok
1. Bractwo Niepokalanego Poczęcia NMP 1843
2. Bractwo Trzeźwości 1844
3. Żywy Różaniec 1849
4. Najświętszego Serca Pana Jezusa 1855
5. Trzeci Zakon Karmelitański 1857 [1921]
6. Trzeci Zakon Franciszkański 1865 – nadal
7. Bractwo Pocieszenia NMP przed 1883
8. Bractwo św. Rafała przed 1883
9. Bractwo św. Barbary przed 1883
10. Towarzystwo św. Józefa przed 1883
11. Bractwo św. Bonifacego przed 1883
12. Bractwo św. Leona 1887
13. Towarzystwo Trzeźwości 1890
14. Stowarzyszenie Kobiet Pracujących 1891
15. Katolickie Stowarzyszenie Robotników 1891
16. Stowarzyszenie św. Rodziny 1894
17. Towarzystwo św. Alojzego 1894
18. Katolickie Stowarzyszenie Czeladników  
19. Kongregacja Mariańska Panien 1898
20. Kongregacja Mariańska Młodzieńców 1900
21. Towarzystwo św. Szczepana przed 1902
22. Dzieło o Dziecięctwo Pana Jezusa 1902
23. Jungfrau Marianische Kongregation 1902
24. Związek Katolicko-Społeczny 1903
25. Związek Abstynentów 1903
26. Arcybractwo Matek Chrześcijańskich 1903
27. Związek Nadziei p.w. Anioła Stróża 1903 [?]
28. Konferencja Pań p.w. św. Wincentego à Paulo 1903
29. Stowarzyszenie św. Karola Boromeusza 1907
30. Stowarzyszenie św. Cecylii 1909
31. Stowarzyszenie Kobiet Pracujących p.w. św. Agnieszki 1914
32. Komunia Wynagradzająca 1923
33. Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej 1928
34. Stowarzyszenie Pań p.w. św. Wincentego à Paulo – chadeckie 1930
35. Aspirantinnen 1931
36. Stowarzyszenie Pań p.w. św. Wincentego à Paulo – sanacyjne 1931
37. Stowarzyszenie Mężów Katolickich 1934
38. Katolickie Stowarzyszenie Młodziży Żeńskiej 1934
39. Stowarzyszenie Katolickich Kobiet 1936
40. Związek Mszalny 1936

B. Czaplicki: Górnośląski duszpasterz ks. Leopold Markiefka (1813–1882) i jego dzieła. Lubliniec–Kokotek 2014; A. Steuer, J. Kocurek: Stowarzyszenia społeczne w Bogucicach: próba systematyki i rozwój w latach 1843–1939 i J. Myszor: Parafia pw. św. Szczepana w Bogucicach w XIX i na początku XX w.[W:] Parafia bogucicka – tradycja i współczesność. Księga jubileuszowa. Red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło. Katowice 2000; P. Piwowarczyk: Historia parafii i kościoła pw. św. Szczepana w Katowicach-Bogucicach. Katowice 2014.

Stowarzyszenia działające na przełomie XX–XXI w.: Bractwo Adoracji Najświętszego Sakramentu, Bractwo Miłosierdzia Bożego, Róża Różańcowa Rodziców, Bractwo Różańca Świętego, Bractwo Szkaplerzne, Chór parafialny, Duszpasterstwo nauczycieli, Grupa mężczyzn, Katecheza „Kamyczki”, Krąg biblijno-misyjny, Oaza rodzin, Odnowa w Duchu Świętym, Rodzina Maryi Matki Pięknej Miłości, Anonimowi Alkoholicy, Parafialny Zespół Charytatywny, Lectio divina, Chórek dziecięcy, Dzieci Maryi, Ruch Światło-Życie, Duszpasterstwo Studentów, Animatorzy Ruchu Światło-Życie.
Obiekty sakralne: ►kościół na górce, ►kościół św. Szczepana i Doroty, ►Bazylika Mniejsza p.w. św. Szczepana; ►cmentarze: przykościelny, parafialny, bonifratrów; ►klasztory: bonifratrów, jadwiżanek oraz liczne kaplice i krzyże przydrożne.

Proboszczowie parafii św. Szczepana w Bogucicach

Imię, nazwiskoWzmianka lub daty sprawowania posługi duszpasterskiej
Mikołaj [1403]
Piotr [1529]
Marcin z Koziegłów [1572]
Jan Sochacki [1619]
Bartłomiej Michniukiewicz 1628
Wawrzyniec Churznius 1628-1660
Kazimierz Wydrzych 1660-1687
Stanisław Starzyński 1687-1703
Antoni Jerzy Mieroszowski 1703-1717
Mateusz Nieszporkiewicz 1717-1720
Jakub Pieroszkiewicz 1738-1746
Kasper Kucnowicz  
Antoni Brysch 1746-1768
Wawrzyniec Pieńciński 1768-1770
Florian Operskalski 1771-1784
Jan Zając 1784-1796
Mateusz Zając 1796-1818
Mateusz Szczepański 1718-1821
Jan Ociepka 1822-1836
Ludwik Markiefka 1836-1839
Leopold Markiefka 1840-1882
Juliusz Bronder 1882-1889
Ludwik Skowronek 1889-1922
Franciszek Ścigała 1923-1940
Jan Masny 1945-1946
Józef Brzenska 1946-1951
Alfons Tomaszewski 1951-1972
Józef Oleś 1972-1993
Jan Morcinek 1993-2018
Tomasz Wiosna 2018-2019
Jerzy Sitek 2019

P. Piwowarczyk: Historia parafii i kościoła pw. św. Szczepana w Katowicach-Bogucicach. Katowice 2014; Parafia bogucicka – tradycja i współczesność. Księga jubileuszowa. Red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło. Katowice 2000; https://silesia.edu.pl/index.php?title =Parafia_%C5%9Bw._Szczepana_w_Bogucicach.

PARAFIALNA SZKOŁA PRZY KOŚCIELE ŚW. SZCZEPANA I DOROTY W BOGUCICACH, zał. 1598, obejmowała zasięgiem: Załęże, Katowice, Bogucice, Małą Dąbrówkę. Prawo patronackie sprawowali nad nią właściciele ziemi mysłowickiej. Rektorzy szkoły (m.in. Marcin Derminowivcz (1659–1661), Błażej Giskowic, Mikołaj Postowski, Stanisław Postawski, Kazimierz Drazig, Józef Gałuszkowic, Adalbert Luczkowic, Maciej i Ludwik Cofałka, Tomasz Janicki) mieli obowiązki związane z szkołą, kościelne (kantor, organista, dzwonnik, kościelny, uczestnik procesji, ceremonii pogrzebowych, prowadzenie ksiąg metrykalnych) i zwyczajowe. Nauczyciel był opłacany przez parafian na kwotę 3 groszy (tzw. klerykatura); był powoływany i odwoływany wyłącznie przez proboszcza; posiadał dom z ogrodem; był zaopatrywany w 1 wózek drewna. Nauka w szkole stała na bardzo niskim poziomie; była dobrowolna (odbywała się w porze zimowej) i obejmowała wyłącznie chłopców. W 1765 wprowadzono przymus szkolny, w Bogucicach realizowany od 1775, co przyczyniło się do zakończenia działalności szkoły. Położenie budynku szkoły nie jest dokładnie znane, najprawdopodobniej znajdował się on w pobliżu kościoła parafialnego; niewykluczone że u zbiegu obecnych ulic: ►ks. Leopolda Markiefki, ►Leopolda i ►Katowickiej (zob.►Stara Szkoła).
J. Siebel: Szkoła Parafialna w Bogucicach. [W:] Z dziejów Bogucic. Materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej przez Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” z okazji 650-lecia Bogucic w dniach 13–14 października 2010 roku. Katowice 2011; Dzieje Bogucic w kronice szkoły 1865–1975. Red. Z. Nowak. Tłum. tekstów niemieckich i przypisy R. Borowy. Katowice 2016.

PARK BOGUCICKI (dawniej Park Kopalniany), obiekt rekreacyjny o powierzchni 3,8 ha w pobliżu ►ul. Kopalnianej, ►ul. ks. F. Ścigały i ►ul. Nadgórników w Bogucicach, wzmiankowany po raz pierwszy w 1913. Nazwa została wprowadzona uchwałą Rady Miasta Katowice nr LXIII/1274/10 z 30 X 2010 (wcześniej używana potocznie). Park prezentuje kompozycję historyczną (przełom XIX–XX w.) typu zakładowego, tworzonego przez przemysłowców w obrębie zakładów i w ich bezpośrednim sąsiedztwie; jest zapewne pozostałością znacznie większego, sięgającego brzegu ►Rawy ►parku Tiele-Wincklerów (znanego z widokówek sprzed I wojny światowej). Obecnie administrowany przez Zakład Zieleni Miejskiej w Katowicach. Na terenie parku organizowane są imprezy dzielnicowe, znajdują się tam place zabaw (m.in. plac zabaw dziecięcych z drewnianymi zjeżdżalniami, huśtawkami, ściankami wspinaczkowymi nagrodzony w ogólnopolskim konkursie na najbardziej wesołe miasto w 2005) oraz mały amfiteatr. W pobliżu mieszczą się siedziby: ►Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, ►Muzeum Śląskiego. Przez park biegnie ►Szlak Historii Górnictwa. Zob. też ►Katowicka Strefa Kultury.

PARK BUDNIOKA (Park Alojzego Budnioka, Rów Wełnowiecki, potocznie: Asza) − park o pow. 4,5 ha, położony w katowickiej jednostce pomocniczej ►Koszutka, na rogu ulic Chorzowskiej i Jana Nepomucena Stęślickiego, według podziału Zakładu Zieleni Miejskiej jest to plac mieszczący się w kategorii skwerów i zieleńców; składający się z trzech części: parku z alejami, placu zabaw (dawniej również małego skate parku) i dwóch boisk piłkarskich (►Rapid). W rejonie parku istnieje kompleks ozdobnych starych drzew, rosną drzewa owocowe oraz ozdobne krzewy. W 2011 roku plac zmodernizowano kosztem ok. 2,5 mln zł, powstały dwa place zabaw, miasteczko rowerowe i strefa fitness. Park nosi imię Alojzego Budnioka, śląskiego działacza sportowego (nadane uchwałą MRN w Katowicach z dnia 24 listopada 1983; 21 października 2011 weszła w życie uchwała Rady Miasta zmieniająca nazwę z „Plac” na „Park”).

PARK im. ROMANA STACHONIA zob. ►Katowicki Park Leśny

PARK KOPALNIANY zob. ►Park Bogucicki

PAROL zob. ►Warszawianka

PAROWA FABRYKA WÓDEK, LIKIERÓW I ESENCJI zob. ►Wawel

PASIEKA Urban (25 II 1886, Zawodzie – po 1939), pracownik ►Huty „Ferrum”, prezes Koła nr 2 Śląskich Hodowców Drobnego Inwentarza w Katowicach-Zawodziu, mieszkał przy ul. ►Braci Stawowych
APK, zesp. Dyrekcja Policji Katowice, sygn. 80.

PAULINA, nazwa pokładu, zob. ►Paulinenglück (kopalnia)
G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

PAULINENGLÜCK, kopalnia węgla kamiennego, nadana 11 X 1848; eksploatowano pokłady: ►Dolny, ►Górny, ►Heinz, ►Pelagia, ►Paulina, ►Pochhammer, ►Reden, prowadząc w płytkich szybach, przy których instalowano kołowroty ręczne; w l. 1844–1873 wydobycie wynosiło 400 t. rocznie; po 1873 użytkowana przez kopalnię „Ferdynand” (zob. ►kopalnia „Katowice”); zatrudniała kilku robotników; w jej pobliżu usytuowane były huty cynku: ►Kunegunda, ►Agnes.
G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

PAULINEGLÜCK, pole górnicze o pow. 260, 8 tys. km², nadane 11 XI 1838 (znajdowało się w pobliżu stacji benzynowej przy ►ul. Murckowskiej); graniczyło z polami ►Schilling (od zachodu), Vitus (od wschodu), Agnes (od południa); eksploatowane w l. 1844–1847 (zob. ►Paulinenglückgrube) i 1913; udziałowcami byli: ►Antoni Klausa, dominium mysłowickie, od 1842 Morys Fridlander, od 1866 ►Waleska von Tiele-Winckler; później własność ►Katowickiej Spółki Akcyjnej. W 1873 wydobyto 400 t węgla.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997; G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

pawlak-stefan

PAWLAK Stefan, pseud. Tabor (13 XII 1903, Koliszkowice k. Poznania – 20 I 1967, Katowice), powstaniec śląski, działacz ►ruchu oporu. W 1910 przybył na Śląsk; był członkiem gniazda ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” Bogucice, ►chóru im. A. Mickiewicza. Od 1919 należał do ►Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska; w I ►powstaniu śląskim brał udział w rozbrojeniu Grenzschutzu, w walkach o ►ratusz w Bogucicach i ►kantynę Huty Ferrum; w III powstaniu uczestniczył w walkach o ►dworzec w Zawodziu i jako sekcyjny w 9. kompanii III baonu w bitwie pod Górą św. Anny. Był działaczem ►Związku Powstańców Śląskich. W 1939 walczył w obronie Katowic (Katowice-Most, więzienie); od 1940 działał w Polskiej Organizacji Powstańczej; w 1943 został komendantem na Katowice-Zawodzie ►Armii Krajowej; aresztowany przez gestapo i wysłany na roboty przymusowe. Po 1945 organizował MO w Zawodziu; pracował w hali targowej; był działaczem koła ►Związku Bojowników o Wolność i Demokrację i ►Związku Weteranów Powstań Śląskich. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1966). Mieszkał przy ►ul. G. Hołubki.
Zbiory Specjalne Biblioteki Śląskiej, Kronika Koła Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Katowicach-Zawodziu, t. 2, sygn. R.2153 III.

PAWLICZEK Stanisław (13 XI 1912, Zawodzie – 1 IV 1973, Chorzów), redaktor Polskiego Radia w Katowicach, działacz ruchu oporu, współzałożyciel ►Oddziału Młodzieży Powstańczej im. Henryka Dąbrowskiego w Zawodziu. Od pierwszych dni IX 1939 był dowódcą jednostki bojowej na terenie Zawodzia; do 15 IV 1940 – inspektorem Polskiej Organizacji Partyzanckiej w Katowicach. Aresztowany, osadzony w więzieniach w Zabrzu i Sosnowcu, od 1944 w Auschwitz-Birkenau. W roku 1945 po udanej ucieczce z obozu wrócił na Górny Śląsk. Należał do współzałożycieli Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych na województwo śląsko-dąbrowskie, od 1946 roku był prezesem tej organizacji. Autor wspomnień obozowych Z aniołami nawet w piekle. Odznaczony Medalem Niepodległości i Śląskim Krzyżem Powstańczym. Pochowany na ►cmentarzu bonifratrów w Bogucicach.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i para/ii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

PEC KATOWICE, przedsiębiorstwo branży ciepłowniczej przy ul. Grażyńskiego 49. Początkowo w l. 60. XX w. funkcjonowało jako spółka miasta Katowice; od 2008 działa w grupie Tauron. Zaopatruje w ciepło 2 tys. odbiorców w Katowicach, Chorzowie, Świętochłowicach, Siemianowicach, Mysłowicach.
Katowice – miasto inwestycji. Katowice 2010.

PEKIN, kolonia bezdomnych „jaskiniowców” ulokowana w l. 20. XX w. na hałdzie (zob. ►hałdy) ►kopalni „Katowice”, złożona z wydrążonych dziur i ziemianek; po interpelacjach w magistracie katowickim w 1932 część mieszkańców przeniesiono do 40 baraków; w 1933 o pozostawionych na hałdzie jej mieszkańcach upomniała się na forum Rady Miejskiej w Katowicach ►Zofia Koniarkowa.
P. Bednarek: Jaskiniowcy z Pekinu i Maroka. „Kronika Katowicka” 2016, nr 41.

PEŁKA Robert (? – 6 II 1971, Katowice), powstaniec śląski, litograf, drukarz; pracownik Wojewódzkiej Rady Narodowej, działacz ►Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Bogucicach, Pracowniczego Ogrodu Działkowego ►Dolina Zgody; mieszkał przy ul. ►Topolowej.
„Dziennik Zachodni” 1971, nr 32, 40.

PFEILERSCHACHT, szyb kopalni „Ferdynand” (►kopalnia „Katowice”), gł. 12 m, głębiony pomiędzy 1824–1833.
G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

PELAGIA, nazwa pokładu, zob. ►Paulinenglück (kopalnia)
G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

PEOWIAKÓW zob. ►Kopalniana ulica

PETERSTRAßE zob. ►Piotra ulica

PĘTLA SŁONECZNA, utworzony w 1964 roku plac tramwajowy z przystankami początkowym/końcowym oraz pośrednim (na trasie Katowice – Siemianowice Śląskie) i rondo w ruchu samochodowym, na styku ►Alei Wojciecha Korfantego i ulicy ►Słonecznej; nazwa została nadana uchwałą Rady Miejskiej Katowic z 5 września 2011 roku.
https://www.katowice.eu/Strony/P%C4%99tla-S%C5%82oneczna,-P%C4%99tla-Brynowska.aspx

PFFARFELD (Pole Farne), pole górnicze, zarezerwowane 8 IV 1859, pomiędzy Bogucicami i Roździeniem, graniczyło z nadaniami: od północy z polem Bertram, od południa z polem ►Corax; dwukrotnie mierzone (powierzchnia: 2 723 336,17 m²); dzieliło się na pole pierwotne (3 762 253,5 m²) i pole scalone (2 732 336,17 m²); wraz z polami Giesche, Neue Louisenglück weszło w skład kopalni „Ferdynand” (zob. ►kopalnia „Katowice”); w 1874 część nadania przyłączono do kopalni „Louisenglück” w Szopienicach; w Właściciele ►Maria Winckler, ►Waleska Tiele-Winckler.

PIASKOWNIA KOŚCIELNA, nieistniejący dziś obiekt gospodarczy, zlokalizowany w obrębie współczesnych ulic ►Łącznej i ►1 Maja; pierwotnie w ►Beneficjum ►Parafii św. Szczepana w Bogucicach (parcela 202), 1,385 h; zakupiona decyzją rady parafialnej parafii św. Szczepana pod budowę kościoła w ►Zawodziu; dekretem wikariusza generalnego w Katowicach z 28 stycznia 1937 roku przekazana ►Parafii Opatrzności Bożej w Zawodziu wraz z dochodem z dotychczasowej eksploatacji piasku (1 zł za 1 m³); ostatnia wzmianka o beneficjum pochodzi z protokołu wizytacyjnego parafii z 1966, a z 1970 informacja o zagospodarowaniu terenu przez Miejską Radę Narodową w Katowicach.
AKAD, zesp. Akta rzeczowe, sygn.2542; „Polak” 1912, nr 26.

PIECKAFEL, fabryka kafli piecowych, zał. 1874 pod pierwotną nazwą Offenfabrik, od 1895 z siedzibą przy ul. Krakowskiej 12–14 (ob. ►ul. 1 Maja), od 1922 Pieckafel. Fabryka Piecy Kaflowych SA, jej właścicielami byli: Salomon Wiener, A. Hoffmann, Zofia Bielińska. W 1923 zatrudniała 60, a w 1927 – 40 pracowników. W 1923 wyprodukowała 100 tys. kafli; stały spadek produkcji doprowadził w 1933 do likwidacji zakładu i jego wyburzenia.
AUM Katowice, zesp. 1, sygn.1162; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

PIEKARNIA HOSTII I KOMUNIKANTÓW W KATOWICACH-BOGUCICACH, uruchomiona z inicjatywy s. Fides Pudełko w 1947 roku na piętrze domu prowincjonalnego sióstr ►Jadwiżanek w Bogucicach, w zamian za czynsz płacony zgromadzeniu; do roku 1989 pracowało w p. łącznie 39 sióstr, kierowniczkami były: Tarcyzja Partner, Elżbieta Chowaniec; warsztat obsługiwał ponad 500 parafii w Polsce; po 1989 działalność p. została przerejestrowana.
H. K. Domagała: Zgromadzenie Sióstr św. Jadwigi. Prowincja Katowicka w latach 19451989. Lublin 2014.

PIELGRZYM, miesięcznik ►parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach, powstały z inicjatywy ks. Grzegorza Poloka; wydawany w latach 19891992 jako dwutygodnik, o objętości 812 stron w formacie A5) i od 1999 jako miesięcznik, w nakładzie 1000 egzemplarzy; o tematyce związanej z życiem parafii i osiedla ►Paderewskiego; od 2006 roku dostępna jest również kolorowa wersja internetowa; pismo redagują Beata Urban i Wanda Niedziela.
Pół wieku. Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 1952–2002. Katowice 2003; https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Fides_Biuletyn_Bibliotek_Koscielnych/Fides_Biuletyn_Bibliotek_Koscielnych-r2014-t2_(39) /Fides_ Biuletyn _Bibliotek _Koscielnych-r2014-t2_(39)-s73-88/

PIELGRZYMKI (do 1939), parafia bogucicka była miejscem pielgrzymkowym (zob. ►Maryjny kult w Bogucicach), organizowała też pielgrzymki do innych miejsc pątniczych w Polsce – na początku do Piekar Śląskich (kierownictwo sprawowane przez tzw. „śpiewoków”), od 1903 do Częstochowy (organizatorzy: Maciej Barski, Franciszek Grychtolik, Franciszek Wesoły), do Kalwarii Zebrzydowskiej (organizatorzy: Antoni Czyż, Matysek, Pawlenko, Szubert, Józef Grudziński, w okresie międzywojennym Franciszek Wichary), na Górę św. Anny i do Krakowa do klasztorów: Karmelitów Trzewiczkowych, Franciszkanów, oo. Reformatów, oo. Dominikanów, ss. Prezentek oraz grobów św. Stanisława na Skałce i św. Jacka.
J. Górecki: Sanktuarium bogucickiej w tradycji pielgrzymkowej Górnego Śląska. [W:] Parafia bogucicka. Tradycja i współczesność. Księga jubileuszowa. Red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło. Katowice 1994.

PIERWSZA DZIELNICA, osiedle planowane na terenach położonych w bezpośrednim sąsiedztwie ►Strefy Kultury, ►Spodka, ►Międzynarodowego Centrum Kongresowego oraz ►Muzeum Śląskiego, realizowane od początku maja 2019 roku u zbiegu ulic Góreckiego i Dobrowolskiego; zakończony został pierwszy etap jego budowy, powstały trzy budynki o wysokości 42 m, łącznie 265 mieszkań, 13 lokali przeznaczonych na punkty usługowe (parter), parkingi podziemne dla 292 samochodów; inwestorem osiedla była spółka TDJ Estate.
https://pierwszadzielnica.pl/

PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA; leżące w strefie przygranicznej Bogucice były bezpośrednio narażone na skutki światowego konfliktu zbrojnego (działania ze strony Rosji); w związku z tym 14 września 1914 roku przymusową wysyłką do Niemiec na cztery tygodnie, w celu ochrony ich życia, objęto młodych mężczyzn; w wyniku rozwoju sytuacji militarnej od 2 sierpnia 1914 miejscowość stała się miejscem zakwaterowania 22 szwadronu kawalerii z Gliwic, drużyny Gwardyjskiej Szkoły Piechoty z Berlina, węgierskiego komando sanitarnego II rzutu, baterii zmotoryzowanej artylerii z działami o przekroju 30,5 cm. Gospodarka czasu wojny wiązała się z redukcją kadr oraz załóg robotniczych i objęła największe zakłady pracy (kopalnię ►Ferdynand, ►Hutę Ferrum, ►Elewator). Wojnę odczuło też ►Szkolnictwo – straty notowała kadra nauczycielska, a w większości szkół ulokowano lazarety; lazaret utworzono także w ►Szpitalu Zakonu Bonifratrów. Władze gminne i landratura wielokrotnie zarządzały tzw. pożyczki wojenne; w propagandzie wojennej wykorzystywano rocznice zwycięskich bitew (np. pod Sedanem w 1871) oraz związane z dynastią Hohenzollernów (500-lecie); szeroko komentowano i nagłaśniano zwycięstwa armii niemieckiej; w 1917 roku konfiskatą ►Dzwonów kościelnych została dotknięta ►Parafia św. Szczepana w Bogucicach. Na ►Cmentarzu parafialnym pochowano 170 żołnierzy niemieckich z okresu pierwszej wojny światowej, do 1920 roku śmiertelne żniwo zbierała również epidemia grypy ►Hiszpanki (wojna sprzyjała szybkiemu rozprzestrzenianiu się choroby).
APK Prezydium WRN Kat. Wydział Gospodarki Mieszkaniowej sygn1/16; Huta „Ferrum”. Dzieje zakładu i załogi 1874–1976. A. Molenda (red.). Katowice 1977; Dzieje Bogucic w kronice szkoły 1865–1975. Z. Nowak (red). Katowice 2016; Parafie i kościoły Katowic. G. Grzegorek (red.). Katowice 2014.

PIERWSZEGO MAJA ULICA (Chausse nach Myslowitz, do 1922 − Kaiser Wilhelm Straße, w l. 1922−1939 − Krakowska, w l. niemieckiej okupacji − Krakauerstraße, w l. 1945−1946 − Krakowska, od 11 X 1946 − 1 Maja), jedna z najdłuższych ulic w Katowicach − ok. 2,7 km, w układzie równoleżnikowym; łączy granice Katowic z Szopienicami. Została wytyczona przez Tiele-Wincklerów jako droga alternatywna skracająca odległość między Katowicami i Mysłowicami; rozwój gospodarczy zawdzięcza m.in. wytyczeniu w 1846 równolegle biegnącej w pobliżu linii kolejowej ►Ek-39. W okresie III powstania śląskiego mieściły się przy niej posterunki powstańcze biorące udział w cernowaniu Katowic; w 1931 odbywały się demonstracje bezrobotnych. Od 1935 brukowana na odcinku od ►ul. Granicznej do ►ul. Bogucickiej. W 1939 była miejscem potyczek polsko-niemieckich (oddziały samoobrony powstańczej, dowódca ►Karol Orendorz), m.in. obrona ►stacji benzenowej (wysadzona w powietrze w 1940 w wyniku zamachu), a 27 I 1945 terenem zaciętych walk wojsk pancernych sowieckich i hitlerowskich; w II lub III 1945 eksplozja na pobliskim dworcu uszkodziła kilka budynków, m.in. ratusz, kościół, dom Piotra Kosza.
Pod numerem 12/14 w 1874 założono Fabrykę Pieców Kaflowych ►Pieckafel (urządzenia do wyrobu kafli zdemontowano w 1937), a pod numerem 9 w 1889 − fabrykę urządzeń higienicznych ►Higiena Spółka z o.o. W l. 30. XX w. pod numerem 80 istniała Szkoła Handlowa Miejska. Od 1936 pod numerem 11 funkcjonowała Górnośląska Fabryka Żarówek. W latach międzywojennych przy ulicy istniały: kawiarnia/cukiernia, której właścicielem był Witt Urban (pod numerem 57), drukarnia Stella (pod numerem 46), Budowa Pieców Kaflowych braci Chwieralskich − firma założona w 1937 (pod numerem 2), Górnośląska Fabryka Kabli i Rur Izolacyjnych (pod numerem 4), skład starego żelaza i szmat spółki Grajcar (pod numerem 20), Herman Berger i Ska − zakład naprawczy maszyn elektrycznych (pod numerem 2), ►Almeco Company (pod numerem 2), zakład tokarsko-samochodowy Ludwika Stachuły (pod numerem 12), warsztat mechaniczny Metro-Wolt (pod numerem 8). W l. 1867−1871 bracia Robert i Maurycy Ollendorf założyli Zakład Urządzeń Technicznych ►Elewator, a ok. 1923 zakład uzyskał siedzibę przy ul. Krakowskiej 31. W okresie międzywojennym funkcjonowały przy ulicy obiekty sakralne i instytucje wyznaniowe, placówki oświatowe, mieściły się też siedziby: instytucji bezpieczeństwa (Komisariat Policji Zawodzie), instytucji charytatywnych (►Dom Sierot), kultury (kino ►Atlantic, scena teatralna), organizacji sportowych (Uczniowski KS Pawłowski-Naprzód Janów, Katowicki Klub Kajakowy, Ognisko Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej „Pantograf”, Śląski Związek Brydża Sportowego), organizacji paramilitarnych (Związek Powstańców Śląskich, Związek Obrony Kresów Zachodnich), związków zawodowych (►Centralny Związek Zawodowy Polski, ►Zjednoczenie Zawodowe Pracowników Umysłowych, Związek Zawodowy Tramwajarzy „Tramwaje Śląskie”, Związek Zawodowy Metalowcy w Śląskiej Fabryce Żarówek „Helios”), redakcje gazet i czasopism („Świat i Ojczyzna”, ►„Strzecha Rodzinna”). Funkcjonujące zakłady przemysłowe reprezentowały branże: energetyczną (przed 1922 stacja transformatorów Kleeman Gmbh), budowlaną (Fabryka Piecy Kaflowych Stanisław Winiarz, Spółka dla Eksploatacji Materiałów Żużlowych, po 1945 Wytwórnia Materiałów Ściernych), chemiczną (►Aprhodite, ►J.M. Branicki, Elma, Eryk Freund, ►Imbera, ►„Kolos” Fabryka Muchołapek, Le-go-Li), drzewną (tartaki: ►Adamski i S-ka, Konrad Segnitz & Co), elektrotechniczną (►Izola, ►Polskie Towarzystwo Elektryczne, po II wojnie światowej ►Energomontaż), maszynową (przed 1922 Kania et Kunze, ►Dilla, ►Elewator, J. Krzyżowski, ►Lokomobil, ►Maszyny Chłodnicze), metalową (►Miedzianka, po 1945 ►Polski Tłok, Śląska Fabryka Dźwigów), meblową (Fabryka Mebli Biurowych, w l. 1939−1945 Kaschinski, po 1945 ►Śląska Fabryka Mebli), odzieżową (po 1945 Fabryka Kapeluszy „Janina”), oświetleniową (►Helios), papierniczą (Polska Wytwórnia Przyrządów Szkolnych), poligraficzną (►Drukarnia Artystyczna, Stella, Berka Strohlitza), spożywczą (młyny: parowy Isidora Treumanna i elektryczny ►Ermes, fabryka czekolady Rotsztajna, fabryka margaryny Salo Scheitlingera, ►Warszawska Pracownia Wyrobów Cukierniczych, ►Almeco Company, ►Wawel, suszarnia śledzi i ryb, ►Syrena, wytwórnia win, wód gazowanych i mineralnych, wytwórnia soków owocowych Pardess, ►wytwórnia wody sodowej i lemoniady (wł. Jan Tobias), środków transportu (przed I wojną światową Gustaw Bishoff, w okresie międzywojennym Goelle, ►Hermann i Synowie), tytoniową (w okresie II wojny światowej Richard Grelling), urządzeń grzewczych (przed pierwszą wojną światową Offenfabrik Hoffmeister, po 1922 ►Pieckafel), urządzeń sanitarnych (przed I wojną światową: Gohmann & Eichhornn, w l. 1922–1945 ►Higiena); zakłady naprawcze (Kujawski Leon i Norbert).
Właścicielami posesji byli – przed I wojną światową: Constantin Anschütz, Valeska Baczinski, August Barbarino, Rudolf Block, Johann Budniok, Roman Budniok, J. Cebulla, Eisenbahn Direction Kattowitz, Marie Friedenskein, Josef Gatzek, Mano Geminder, Anna Glomb, Jozsef Gerlich, Marie Gleser, Albert Goldstein, Ignatz Grządziel, Richard Gwosdek, Marianna Gurka, Paul Habrÿka, Jan Hadynek, Oskar Hecht, F.T. Hulboÿ, Jan Kajzerek, Franz Kinder, Wilhelm Kindlein, Kolenda, kopalnia „Giesche”, Carl Kopietz, S. Kornblum, Oskar Kroll, Johann Kustosch, Anton Kutschera, Leopold Lange, Josef i Marianna Lizbon, Franz Ledwig, Wilhelm Ludwig, Adolf Mainka, Johann Mainusch, Paweł Maroń, Anna Miedniok, Vinzent Mizielski, Franz Moczko, Heinrich Morczinek, dr Neumann, Thomas Nytz, Benno Olesch, Maksymilian Olesch, Constantin Perl, Karl Posch, Thomas Potempa, Regina Preiss, Valentin i Sophie Prukopff, Carl Puzalla, Marta Pyka, Marie Regiel, Franz Sarnes, Ludwig Schliwa, Paul Schmigel, Heinrich Schott, Josefine Semiot, Carl Siegmund, Emil Sojka, Adolf Sternberg, Paul Tomala, Franz Ullmann, Abram Weisenberg, Michalina Wielkiewicz, Paul Wolny, Gregor Wrobel; po 1922: Berta Abraham, Otylia Balska, Samuel Berkier, Paweł Bieliński, Kazimierz Broda, Józef Chmielewski, Jan Chwalczyk, Eugeniusz Czopek, Adam Czupalla, Gabriel Drank, Walerian Dworaczek, Józef Dziubiński, Elsner i Zabina, Fabryka Chemiczna, Feige i Weinbaum, Bazyli Filipowicz, Salo Fischer, Józef Gatzek, Wiktor Gacek, Marta Goy, Jan Hadinek, Marian Hudelski, Huta Marta, Irena Kalinowska, Katolicka Rada Parafialna w Katowicach-Zawodziu, Aleksander Kokot, Małgorzata Kołodziej, Waleska Kołodziej, kopalnia „Ferdynand”, Jadwiga Kopiec, Oskar Kroll, Samuel Krumholz, Ryszard Lebioda, J. Marosz, Miasto Katowice, Agnieszka Moroń, Karol Niemczyk, Karol Nowoczek, Franciszek Nowak, Jadwiga Notzon, Maks Oleś, Paweł Pietras, Jakub Pietzka, Józef Pisarek, Antoni Plewnia, Jan Posz, Józefa Potempa, Paweł Przybyła, Marta Pyka, Rohnstock, Nachum Rossenbaum, Schönberg i Ehrlich, Ryfka Strubel, Śląsko-Dąbrowskie Kolejowe Towarzystwo Eksploatacyjne, Karol Świeży, Wiktoria Trzcionka, Gustaw Weincicher, Aleksander Wolny, Wspólnota Interesów Górniczo-Hutniczych, spadkobiercy Żurowitz; po II wojnie światowej: administratorzy kpt. Jan Bogacki, Bolesław Czerner, właściciele Berta Geminder, Huta „Ferrum”, Paweł Kowalski, Państwowy Bank Rolny, Paweł Przybyła, Innocenty Śpiewok, Gustaw Weinzieher, Winszczykowa, Zjednoczenie Zawodowe Pracowników Umysłowych.
Przy ulicy funkcjonowały: apteki (św. Barbary, Pawła Gołasia, Marii Koltom, Nadla); drogerie (przed 1922 Ferrum-Drogerie, w l. 1922−1939 Centralna ►Bolesława Długiewicza, Huty Ferrum, Kleemana, Józefa Lebiody, W. Pryszcza); bary mleczne i mleczarnie − Gottlieb Drogi, Charlotta Engel, Gertruda Kuliga, Jan Posz; kiosk − Jadwiga Gwoździkowa; po 1945 bar „Krasnoludek”; restauracje: do 1922 − Bernd Besuch, Sarah Friedländer, Oskar Hecht, Otylie Posch, Ignatz Schweda, w l. 1922−1939 − Piotr Cygan, Dom Ludowy, Salo Fiszer, Jerzy Dziubiński, „Matylda” (wł. Maria Kujawska), Aleksander Posz, Jan Posz, Otylia Rack (Paweł Rak), Józef Tobiasz, Marcin Zernik (jadłodajnia i restauracja), w l. 1939−1945 − Johan Badura, Zum Waldbach, Zur Erholung, Franz Krotzek, Tichauer Bierstuben, po 1945 − Leopold Jagiełłko, Pod Dworcem, Pod Ratuszem, Obywatelska, Warszawianka (wł. Józef Sierz), herbaciarnia (w l. 1939−1945) − Artur Laband, piwiarnia − bracia Pisarek. Sklepy prowadzili: z artykułami spożywczymi (w tym kolonialnymi, delikatesowymi i mieszanymi) − Aleksander Archipow, Alfred Bartodziej, Marta Biadacz, Maria Biela, Karolina Bonczyk, Ludwik Broda, Leopold Broda, Maria Cichy, Paula Czupała, Mieczysław Dembicki, Józef Domin, J. Doński, Mendel Einborn, Jan Hadinek, Walter Hadinek, Wanda Hartmann, Franciszek Heiduga, Maria Hubler, Leokadia Hempa, Piotr Janny, Leopoldyna Jaworska, Ludwik Kempa, Jan Kołtun, Gertruda Mrowietz, Gertruda Pająk, Maria Stanek (w l. 1939−1945 Emma Lyschik), Franciszka Tobias, Pelagia Trzcionka, Rozalia Wachlowa, Andrzej Zaborski, Konsum Śląski, a po 1945 Śląska Spółdzielnia Spożywców, z nabiałem − Bogumił Drogi, Józef Lanych, z konfekcją − Dawid Perlmutter, Ryfka Strubel (konfekcja męska i manufaktura), S. Rokach (manufaktura), Franciszk Drozdek (konfekcja damska), Adolf Abraham (konfekcja i bielizna męska), Apolonia Bomba (konfekcja męska i dziecięca). Obrazy religijne sprzedawał Roman Cieślak, a obuwie Wiktoria Krügerówna. Sprzedażą wyrobów tytoniowych i alkoholi zajmowała się firma ►Kaintoch i Ska, trafiki prowadzili Paweł Halaczjurski i Tomasz Kotlorz, w l. 1939−1945 właścicielami automatów do sprzedaży papierosów byli Agnes Schimmek, Emil Wojtzik. Działały magazyny: budowlane − skład pieców kaflowych Stanisława Winiarza, farb i lakierów − w l. 1939−1945 Franz Pawlik, po 1945 Józef Karbowniczek, kafli − Mincberg, Józef Strubel, mąki i karmy dla koni − Herman Frey, meblowy − Gertruda Schneider, solny (hurtownia) − Bazyli Józefowicz, towarów kolonialnych − Rozenzweig, w l. 1939−1945 Marta Dzionsko, Siegfrid Matuszczyk, po 1945 Stanisław Neumann, zbożowy − Józef Gross. Sprzedażą akcesoriów samochodowych zajmowały się: Śląska Spółka Samochodowa Auto-Union i Galkar, a stacje paliw prowadziły firmy Karpaty i Polski Fiat.
Działalność prowadzili rzemieślnicy: autogalwanizacja (Józef Batko), cieśle (przed 1922 Johann Kustosch), cukiernicy (po 1922 Urban Witt), elektroinstalatorzy (M. Zaremba), elektromonterzy (Karol Niemczyk), firmy techniczne-budowlane (Ferrobeton, Carl Glomb, Kolenda & Schenk, Franciszek Ledwig, Julius Litsche, Moles SA, A. Trapp; po 1922 Walenty Niedziela, Józef Schweda), fryzjerzy (Abraham Gutmacher, Paweł Hampel, Stefan Przybylski, Antoni Przybyłek; po 1945 Maksymilian Kubik), kołodzieje (Otto Michalik), kowale (w okresie międzywojennym Herman, Leon Świerczok, Józef Tomala), instalatorzy urządzeń elektrycznych (Jan Pająk), kowale (Hermann, Jan Kajzerek, Otto Michalik, Jan Schade, Leon Świerczok, Józef Tomala), krawcy (w okresie międzywojennym Braszczok, Jan Dobisch, Andrzej Dziuk, Stanisław Gorozny, Grzeszkowiak, Józef Kafka, Max Lange, Raber, Franciszek Regulski, Szołtysek), malarze (w okresie międzywojennym Robert Dürszlag, Wilhelm Majewski, Ryszard Tilc), magiel (Józef Poloczek), mechanicy (Norbert Kujawski), obuwnicy (przed 1922 Kuhnert, w okresie międzywojennym Piotr Kopiec, Piotr Kruczek, Wilhelm Leks, Jan Nega, Józef Oczko, Franciszek Płonecki), piekarze (do 1922 Jan Kamiński, Wilhelm Ludwig, Johann Mainusch, Carl Siegmund, Schneider & Drobisch, A. Warmuss; w okresie międzywojennym Jan Brzóska, Alfred Filipczyk, Ludwik Goj, Eryk Holeczek, Jan Kamiński, Tomasz Korek, Paweł Maroń, Paweł Panchyrz, Maria Przybyłowa, Wiktor Ptok, Karol Siegmund, Józef Skołuda, Jan Szczęsny; w l. 1939−1945 Thomas Korrek; po 1945 Józef Dyktus, Amalia Holeczek, Jan Jelonek, Bazyli Marczyński, Bogusław Musialik, Urban Witt), piernikarze (Jan Siegmund), rzeźnicy (do 1922 Emil Baczinski, Waleska Baczinski, Bartholomeus Broda, Thomas Greinert, Max Holetzek, Heinrich Schott, Teofil Szczygieł, Johann Trzaskalik; w okresie międzywojennym Ernest Anschütz, Alfons Baczyński, Bartłomiej Broda, Kazimierz Broda, Piotr Cygan, Eugeniusz Czopek, Franciszek Gajda, Alfred Greinert, Józef Plewnia, Michalina Wielkiewicz; w l. 1939−1945 Adhelheid Borys, Roman Borys, Emilie Paprota; po 1945 Franciszek Janicki, Władysław Wodniak, Henryk Zaporowski), siodlarze (przed 1922 Max Kollmann Paul Kallabis; po 1945 Leon Wywiał), stolarze (Józef Fuchs, Jan Gajowski, Moles, Otto Scholz, Spółdzielnia Pracy „W imię Społeczeństwa”; w l. 1939−1945 Tischler Genossenschaft; po 1945 Stolarska Spółdzielnia SA „Jawor”), ślusarze (w okresie międzywojennym Franciszek Fonfara, Ryszard Goliasz, Konrad Krzyżowski, Ludwik Stachuła; po 1945 Paweł Kowolik), tkacze (Sojka i Ska), tokarze (w l. 1922−1939 Kasper Korytarz), warsztaty obsługi samochodowej (Auto-Stop, firma Standard-Nobel), ludowe biuro pisania podań (Paul Stenzel), warsztat naprawy rowerów oraz spółdzielnia inwalidów (Wytwórnia Pantofli i Galanterii). Ponadto warsztaty prowadzili: P. Kobitz (wyrób i dostawa rękawiczek), Teodor Czech (skóry i wyroby szewskie), Grajcar i S-ka. Ignacy Vogelhut zajmowała się skupem surowców wtórnych i odpadów, plac drzewny prowadził Eugen Leschnitzer, a po 1922 N. Zając.
Znane postacie: ►Ferdynand Adamczyk, ►Bronisław Janowski, ►Tomasz Kotlorz, ►Maria Kujawska, ►Kazimierz Kujawski, ►Michał Musioł, ►Rudolf Niemczyk, ►Paweł Wybierski.
Obecnie funkcjonują przy niej jednostki gospodarcze i społeczne, m.in. ►kościół p.w. Opatrzności Bożej z probostwem i krzyżem przydrożnym – Bożą Męką, ►Uniwersytet Ekonomiczny, firma komputerowa Kamsoft, pub Poziom 3, Sala Zabaw dla Dzieci „Figlarnia”, ►Ośrodek Sportowy Słowian, Budoprojekt, zajezdnia tramwajowa RK-2 Zawodzie i autobusowa, hotel ►Senator, Polskie Wyższe Zgromadzenie Ezoteryczne, Muzułmańska Fundacja Pomocy, ►Europejskie Centrum Integracji i Rozwoju, Niezależne Zrzeszenie Studentów Uniwersytetu Ekonomicznego, Klub Przyjaciół Uniwersytetu Ekonomicznego, ►Ochotnicza Straż Pożarna, Polskie Towarzystwo Mediacji Rodzinnych i Społecznych. Ulicą kursują autobusy i tramwaje ZTM.
AUM, zesp. 1, sygn.1149−1284; M. Bulsa: Ulice i place Katowic. Red. G. Grzegorek. Katowice 2015; Księga adresowa miasta wielkich Katowic. Katowice 1936; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie 1929/30. Katowice [1930].

PIERWSZEJ POTRZEBY OSIEDLE zob. ►Osiedle dla Bezrobotnych w Zawodziu

PIETER Józef (19 II 1904, Ochaby – 3 III 1989, Katowice), psycholog, od 1932 roku pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie; w latach 1936–1939 w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego w Warszawie; od 1945 w Katowicach, gdzie wskrzesił Instytut Pedagogiczny i do 1950 roku był jego dyrektorem, w latach 1958–1968 profesor i rektor Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach. W kręgu jego zainteresowań znajdowały się psychologiczne aspekty uczenia się, wiedzy i twórczości naukowej, zagadnienia metodologii naukowej, kształtowania się osobowości itd. Był wychowawcą wielu nauczycieli i naukowców, autorem wielu publikacji, m.in.: Psychologia światopoglądu młodzieży (1933), Biografia ogólna (1946), Psychologia jako nauka (1947), Krytyka dzieł twórczych (1948), Historia psychologii (1958−1974), Czytanie i lektura (1960), Słownik psychologiczny (1963), Wstęp do nauki o osobowości (1969), Ogólna metodologia pracy naukowej (1967), Psychologia uczenia się i nauczania (1970), Psychologia nauki; był też autorem pamiętnika Czasy i ludzie (1986). Został uhonorowany m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1958), Krzyżem Komandorskim Polonia Restituta (1964), Odznaką Tysiąclecia Państwa Polskiego (1965), Złotą Oznaką ZNP (1967), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1968), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1974), Orderem Sztandaru Pracy I Klasy (1977). Jego imieniem nazwano rondo w Katowicach w okolicy uczelni; poświęcono mu także pamiątkową tablicę na budynku przy ul. Szkolnej 9 w Katowicach. Jego popiersie znajduje się w auli na Wydziale Pedagogiki i Psychologii ►Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nazwanej jego imieniem oraz w Ochabach, gdzie się urodził, jego pomnik znajduje się też w Skoczowie.

PIETRUCHA Jerzy (29 III 1931, Koszęcin – 1 V 1995, Akwizgran lub Bochum), prof. dr hab. nauk ekonomicznych, związany m.in. ze Śląskim Instytutem Naukowym (jako wicedyrektor ds. naukowych i potem dyrektor) kierownik Zakładu Badań Ekonomicznych (1964–1992) ►Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach (wtedy jeszcze Akademii Ekonomicznej), nauczyciel akademicki Politechniki Śląskiej w Gliwicach, autor ponad 200 publikacji naukowych, wypromował 17 doktorów; za działalność harcerską w okresie stalinowskim był represjonowany i skazany na siedem lat więzienia.
Księga jubileuszowa. 75 lat Uniwersytetu Ekonomicznego, red. M. Kubista-Wróbel, Katowice 2013.

XV [PIĘTNASTA] DRUŻYNA HARCERSKA IM. LISA-KULI, jednostka harcerska w ►Zawodziu, zał. 1935 przez Adama Kiszę; od 1936 drużynowym był Michał Oczko; skupiała 51 członków. Zakończyła działalność w 1939.
A. Steuer: Harcerskie drużyny męskie w Bogucicach i Zawodziu w latach 1919–1939, [w:] Parafia bogucicka – tradycja i współczesność. Księga jubileuszowa. Red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło. Katowice 2000.

PIOTRA ULICA (Peterstraße), droga dojazdowa w Bogucicach, dł. ok. 50 m o przebiegu równoleżnikowym; wytyczona w 1880; pierwszym mieszkańcem był Peter (Piotr) Ochmann, od którego imienia wzięła nazwę; w 1919 zostały tu wykryte zapasy broni powstańczej; pod nr 3 w domu tylnym wydzierżawionym w 1927 od kurii diecezjalnej mieściła się siedziba Zastępstwa ►Zgromadzenia Misjonarzy z Mariannhill z drukarnią.
AUM Katowice, zesp. 2, sygn. 341.

PIOTROWICE, wieś w księstwie pszczyńskim; przynależała do kościoła parafialnego w Mikołowie; w okresie reformacji, do 1630 roku, jej mieszkańcy uczęszczali do ►Kościoła pw. św. Szczepana i Doroty w Bogucicach.
L. Musioł: Bogucice. Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953.

PLAC PRZYKOŚCIELNY, teren wokół ►Bazyliki Mniejszej p.w. św. Szczepana w Bogucicach. Znajdują się na nim: ►kaplica św. Barbary, ►Ośrodek Formacyjno-Rekolekcyjny, dawny budynek ►Marowni, ►Grota Maryi Niepokalanej, ►ogród parafialny, ►plebania, ►cmentarz przykościelny, ►grupa 6 figur świętych, ►stacje drogi krzyżowej oraz wyremontowane i przystosowane do nowych funkcji: ►budynek gospodarczy, ►stajnia plebańska, ►stodoła plebańska.
P. Piwowarczyk: Historia parafii i kościoła p.w. św. Szczepana w Katowicach-Bogucicach. Katowice 2014.

 

PLAC SŁOWIKA, bliżej niezlokalizowany teren w Bogucicach; w okresie międzywojennym miejsce zbiórek, uroczystych defilad itp. (np. z okazji 3 Maja).
„Polska Zachodnia” 1934, nr 128.

PLAC WIENERA, nazwa topograficzna terenu w Bogucicach, używana jeszcze w okresie plebiscytowym; w 1920–1921 teren budowy 56 familoków kopalni „Ferdynand”.

PLEBANIA ►Bazyliki Mniejszej p.w. św. Szczepana w Bogucicach, budynek (murowany z cegły, otynkowany, podpiwniczony, kryty dachówką, z przybudówką z cegły) powstał ok. 1800 lub w połowie XIX w. Pawilon letni dobudowany w 1889 przez Paula Millera, a facjatka na poddaszu w 1895 według projektu Ericha Keila. Budynek podłączono do wodociągu w 1889, a do kanalizacji w 1910. Od 1911 posiada energię elektryczną. Został przebudowany w 1974 i na początku XXI w. (wg projektu Wojciecha Wojciechowskiego).
AKAD, zesp. Akta lokalne, sygn. 134; G. Grzegorek: Parafie i kościoły Katowic. Katowice 2014.

PLEBAŃSKIE GRUNTA, majątek kościelny parafii św. Szczepana w Bogucicach, złożony z pól ornych, łąk i ogrodów; 67 ha (1896), m.in. o nazwach ►Dukala, Kędzierska, Kędzierzyna (zob. ►Kędzierczyna), ►Koszutka, ►Pod Zabince, ►Rzabieniec, ►Stawiska, ►Swirkla, ►Tomachowska, ►Wojciechowskie; pewne wątpliwości budzi nazwa ►Pod Lasem Michałkowickim (określenie topograficzne bądź nazwa własna gruntów).
P. Piwowarczyk, Rolnictwo i rolnicy w Bogucicach ze szczególnym uwzględnieniem rodziny Nyców. Chorzów 2017.

PLEBISCYTOWE ORGANIZACJE, kobiece – ►Towarzystwo Polek w Bogucicach; kulturalno-oświatowe – ►Towarzystwo Oświatowe na Śląsku im. św. Jacka w Bogucicach; kultury fizycznej – KS ►Gwiazda Bogucice, ►Siła Zawodzie, ►Towarzystwo Gimnastyczne Sokół Bogucice; polityczne – ►Narodowe Stronnictwo Robotników Bogucice, ►Polska Partia Socjalistyczna w Bogucicach, ►Narodowe Stronnictwo Robotników Zawodzie, ►Polska Partia Socjalistyczna Zawodzie, śpiewacze – ►Gwiazda Zawodzie, ►Chór Lutnia Bogucice, ►Chór męski im. Juliusza Ligonia Bogucice, ►Chór im. Adama Mickiewicza Zawodzie; związki zawodowe – ►Centralny Związek Zawodowy Polski Bogucice, ►Centralny Związek Zawodowy Polski Zawodzie, ► Zjednoczenie Zawodowe Polskie Bogucice, ► Zjednoczenie Zawodowe Polskie Zawodzie.
Encyklopedia Powstań Śląskich. Opole 1982.

PLEJSTOCEN, starsza epoka czwartorzędu, trwająca ponad 2,5 miliona lat (od 2,58 mln do 9,7 tys. lat p.n.e.), w Bogucicach jego pozostałością są piaski, żwiry glacjalne i fluwioglacjalne; na terenach przemysłowo-handlowych na granicy Zawodzia z Bogucicami eluwia piaszczyste i pylaste ►gliny zwałowej na piaskach warstwowych.

POCHHAMMER, nazwa pokładu, zob. ►Paulinenglück (kopalnia)
G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

POD BELKAMI, restauracja i naleśnikarnia na ►Koszutce, założona w 2011 roku przy ul. ►Sokolskiej 62, w miejscu dawnego sklepu ze sprzętem elektrotechnicznym, zlikwidowana w styczniu 2023 roku.
https://dziennikzachodni.pl/pod-belkami-kolejny-popularny-lokal-zniknal-z-mapy-katowic-restauracja-dzialala-przez-dwanascie-lat/ar/c1-17230423

POD GÓRĄ CISOWĄ, jedno z miecisk w ►Lasach Bogucickich; pierwsza wzmianka pochodzi z 1360 roku.
L. Musioł: Bogucice. Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953.

POD RATUSZEM zob. ►Dom Ludowy

POD RURĄ, klub studencki założony w 1976 roku, przy Wydziale Pedagogiki i Psychologii ►Uniwersytetu Śląskiego; znany był w środowisku młodzieżowym ze znakomitych koncertów muzyki rockowej, giełd i kiermaszy płyt z muzyką rockową; w późniejszych latach w godzinach dopołudniowych organizowane były spotkania z pracownikami naukowo-dydaktycznymi wydziału; reaktywowana została galeria „Za Linią", która prezentowała prace amatorów i profesjonalistów, studentów i uczniów szkół plastycznych; w klubie funkcjonowała też kawiarnia.
https://dziennikzachodni.pl/kultowe-kluby-studenckie-w-katowicach-sprzed-lat-hobbit-asza-wahadlo-i-pod-rura-zdjecia/ga/c1-14468647/zd/39079003

PODKOWA, budynek mieszkalny przy ul. Stefana ►Okrzei, budowany w latach 1955–1958, do czasu powstania superjednostki największy budynek mieszkalny Katowic; 291 mieszkań, łączna powierzchnia:14 260,9 m kw., kubatura: 71 051,08 m sześc., z dziedzińcem;.
M. Bulsa, G. Grzegorek, B. Witaszczyk: Domy i gmachy Katowic. Katowice 2013.

PODLENSIE, zob. ►Podlesie.

PODLESIE (Podlensie), rola o bliżej nieustalonej lokalizacji, której nazwa występuje w rejestrze gruntów pierwszego recesu uwłaszczeniowego Bogucic.
P. Piwowarczyk: Rolnictwo i rolnicy w Bogucicach ze szczególnym uwzględnieniem rodziny Nyców. Chorzów 2017.

POJDA Konrad (19 II 1889, Łaskarzówka – 14 XII 1993, Katowice), podporucznik, lekarz okulista. Studiował medycynę we Wrocławiu i Poznaniu; w l. 1921–1922 pracował we Francuskiej Misji Rozjemczej w Gliwicach; od 1929 w Spółce Brackiej w Katowicach, od I 1934 w ►Szpitalu Zakonu Bonifratrów; uczestnik kampanii wrześniowej, ppor. lekarz w Wojskowym Szpitalu Okręgu Krakowskiego, potem w jednostce wojskowej w Lwowie. W l. 1949–1969 pracował w kolejowej służbie zdrowia i prowadził prywatną praktykę.
G. Grzegorek: Bonifratrzy i ich dzieło : dzieje konwentu i szpitala w Katowicach-Bogucicach. Katowice 2015; K. Brożek: Polscy lekarze na Górnym Śląsku i Śląsku Cieszyńskim od końca XIX do połowy XX wiek. Katowice 2009.

POKŁADNIK Edward Jerzy (12 III 1917, Bogucice – 2 III 1987, Kalifornia), działacz młodzieżowy; w 1933 założył ►Oddział Młodzieży Powstańczej Bogucice; napisał wiersz na poświęcenie proporczyka OMP Bogucice. Od 1936 w Marynarce RP – na ORP „Mazur” i ORP „Błyskawica”, na którym w 1939 przedostał się do Anglii. W 1950 wyjechał do USA (wykładał przyrodę na jednej z uczelni); inicjator powstania muzeum marynarki wojennej RP w Londynie.
Spuścizna po Władysławie Sali w zbiorach MHK.

pokladnik-pawel

POKŁADNIK Paweł (4 IX 1900, Katowice – 19 IX 1986, Katowice), członek gniazda ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” Bogucice, ►chóru im. A. Mickiewicza; od 1919 działał w ►Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska; uczestnik I ►powstania śląskiego (brał udział w rozbrojeniu Grenzschutzu, walkach o ►ratusz w Bogucicach i ►kantynę huty Ferrum); w III powstaniu był sekcyjnym w 9 kompanii III baonu (udział w walkach o ►dworzec w Zawodziu i w bitwie pod św. Anną). Był działaczem Związku Powstańców Śląskich. W 1939 walczył w obronie Katowic (Katowice-Most, więzienie); potem zesłany na roboty przymusowe. Po wojnie organizator MO w Zawodziu, działacz Związku Weteranów Powstań Śląskich, ZBOWiD-u. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1966). Mieszkał przy ►ul. Gabriela Hołubki.
Kronika Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Zawodziu, t. 2 – Zbiory Specjalne Biblioteki Śląskiej, sygn. R. 2153 III; Pismo USC Katowice z 31 X 2016 w MHK.

POLA GÓRNICZE, zob. ►Albert, ►Arcona, ►Arcona I, ►Arcona Consuliert, ►Arcona-Ostfeld, Arcona Westfeld, ►Arthur, Arthur Erwaiterung, ►Baranowice, ►Belle Aliance, ►Belle Aliance II, ►Corax, ►Eisenach, ►Ferdynand Consuliert, ►Ferdinand I a, ►Ferdinand II, ►Katowice (Kattowitz), ►Kleine Franziska, ►Mammouth, ►Martin, ►Martin-Nordfeld, ►Paulineglück, ►Pffarfeld, ►Präserwativ, ►Schilling, ►Wilhelms Freude.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

POLEGŁYM POWSTAŃCOM zob. ►Pomnik Powstańców

POLEGŁYM POWSTAŃCOM, pierwsza tablica pamiątkowa w ►kościele pw. św. Szczepana i Doroty w Bogucicach, wykonana według projektu Szczepana Kozubka; poświęcona w grudniu 1926 roku przez ks. Franciszka ►Ścigałę, zlikwidowana w czasie okupacji hitlerowskiej.
AKAD, zesp. Akta lokalne, sygn. 133.

POLICHROMIA BURZA NA MORZU w ►kościele Opatrzności Bożej w Zawodziu; przedstawia Chrystusa uciszającego burzę na Jeziorze Galilejskim; według pomysłu ►ks. Józefa Bańki namalował w 1955 ►Adam Bunsch.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia historyczna dzielnicy Katowice-Zawodzie i parafii p.w. Opatrzności Bożej. Katowice 2011.

POLNA ULICA zob. ►Burowiecka ulica

POLSKA ORGANIZACJA WOJSKOWA GÓRNEGO ŚLĄSKA W BOGUCICACH I W ZAWODZIU, powstała w II 1919 na bazie ►Bojówki, ►Fajkowych Klubów, gniazda ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”; organizatorzy: ►Henryk Miękina, ►Alojzy Gruszka (atak na ►Kantynę huty Ferrum – zdobycie broni), ►Augustyn Gorgoń, ►Karol Walerus, ►Maksymilian Kuźnik, Ignacy Dziurowicz, Karol Kołodziejczyk, ►Maksymilian Nędza. Punkty zborne wyznaczono na: ►Mrówczej Górce, ►Hałdzie za Bagnem, ►Zuzannie. Organizacja m.in. prowadziła działania zbrojne, zrywała plakaty niemieckie, likwidowała bojówki niemieckie po I powstaniu w domach noclegowych kopalni „Saturn” w Czeladzi, przed II powstaniem ochraniała wiece Wojciecha Korfantego w Oleśnie.
Kronika Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Zawodziu. T. 2. Zbiory Specjalne Biblioteki Śląskiej, sygn. R.2153 III.

POLSKA PARTIA SOCJALISTYCZNA W BOGUCICACH, w wyborach 1919 otrzymała 3 mandaty – wspólnie z ►Narodowym Stronnictwem Robotników tworzyła polską frakcję w ►gminie bogucickiej; od 1919 sprawowała patronat nad ►Robotniczym Towarzystwem Śpiewaczym „Gwiazda”; od 1920 działały sekcje: kobieca (Furgołowa) i młodzieżowa; kółka: teatralne (Paweł Furgoł), śpiewacze (chór ►„Słowik”). Przejściowo była sekcją Towarzystwa Oświatowego; pod jej wpływem pozostawał ►Centralny Związek Zawodowy Polski, ►Robotnicze Stowarzyszenie Spożywcze i Oszczędnościowe „Przyszłość”, organizacja bojowa „Strzelec” ►Stowarzyszenia Młodzieży Robotniczej „Siła”. Po 1922 jej znaczenie zmalało; ostatnim sukcesem było zwycięstwo w 1927 w wyborach do Rady Zakładowej w ►kopalni Ferdynand (Katowice), podczas których zdobyła 499 głosów. W 1930 przewodniczącym był ►Jan Jasny, sekretarzem – Franciszek Gawlik, skarbnikiem – Franciszek Falkus; inni członkowie partii – Franciszek Daniel, ►Franciszek Domagała, Jan Gebel, Józef Rzytka. Po 1945 Komitet Dzielnicowy liczył 35 członków (przewodniczący Pilorz), funkcjonowały komitety zkładowe – w ►kopalni Katowice działało 5 kół, skupiających 250 członków (przewodniczący Ernest Jasny).
APK, zesp. Grodzki Komitet Polskiej Partii Socjalistycznej w Katowicach, sygn. 6; APK, zesp. Miasto Katowice, sygn. 135; Encyklopedia powstań śląskich. Red. F. Hawranek. Opole 1982; E. Klein: Wybory komunalne na Górnym Śląsku z 9 listopada 1919 r. a sprawa polska. „Studia Śląskie” 1962, T. V; „Gazeta Robotnicza” 1920, nr 20 i 93, 1924, nr 101 i 108, 1925, nr 263, 1930, nr 15; „Goniec Śląski” 1927, nr 99.

POLSKA PARTIA SOCJALISTYCZNA W ZAWODZIU; założona 16 czerwca 1908 roku pod nazwą Towarzystwo Polskiej Partii Socjalistycznej Zaboru Pruskiego, pod jej wpływem znajdowały się ►Siła oraz Związek Wolnomyślicieli; strukturę p. odbudowano w 1945 roku; koła: dzielnicowe (25 członków), w fabryce ►Montana (18), ►Elewatorze (39), ►Hucie „Ferrum” (224), hucie ►Kunegunda (169), ►Fabryce Porcelany (124), Fabryce Chemicznej (84; zob. ►Montokwas), ►Heliosie (82). Działacze: Józef Broda, Jan Gardawski, Jan Jasny, Maksymilian Nędza, Karol Pawliczek, Robert Wesoły.
APK, zesp. GK PPS Kat. sygn.62; W. Zieliński: Polska Partia Socjalistyczna zaboru pruskiego 1893–1914. Katowice 1982.

POLSKI CZERWONY KRZYŻ KOŁO ZAWODZIE, zał. 1919, członkowie brali udział w powstaniach śląskich; działaczki: ►Jadwiga Kałuża, Maria Sojka, Pojdowa, Grzegorz Waluś. W 1934 organizacja skupiała 100 członków; w 1945 funkcję prezesa pełnił Jan Garncarz, a szkolenia prowadził dr Kalinowski.
Kronika Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Zawodziu. T. 2. Zbiory Specjalne Biblioteki Śląskiej, sygn. R.2153 III.

POLSKI FIAT, firma samochodowa, oddział w Zawodziu mieścił się przy ul. Krakowskiej (ob. ►ul. 1 Maja) 2, funkcjonował od 1932, zarejestrowany w Sądzie Grodzkim w rejestrze handlowym B pod nr 1055; w l. 1939–1945 majątek przejął Deutsche Fiat; współgospodarzem była firma przewozowa Heinrich Koch z Gliwic.
AUM, zesp 1, sygn. 1153; APK, zesp. Rejestr Handlowy B, sygn. 1055.

POLSKI TŁOK, fabryka przemysłu metalowego (spółka z z o.o.), zał. 1947 w przyziemiu jednopiętrowego tylnego domu mieszkalnego na rogu ►ul. Murckowskiej i ul. Krakowskiej (ob. ►ul. 1 Maja) w miejscu warsztatu Norberta Kujawskiego; oprócz pracowni, biur i magazynu działała odlewnia wyposażona w 5 tokarek motorowych, szeping (strugarka poprzeczna), 2 frezarki, 2 szlifierki, piłę motorową do cięcia metali, piec do topienia metali, zegar, przyrząd do wyciągania rdzenia; zatrudniała 13 osób; ok. 1950 część zakładu przejęła ►Energobudowa (zakład automatyki pomiarowej).
AUM Katowice, zesp. 1, sygn. 1222.

POLSKIE TOWARZYSTWO TURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZE KOŁO PRZY KOPALNI KATOWICE, zał. 20 VI 1955; do 1968 brało udział w imprezach turystycznych organizowanych przez inne koła PTTK (Beskid Śląski, Beskid Żywiecki, Góry Świętokrzyskie, Jura Krakowsko-Częstochowska); od 1969 nastąpił rozwój turystyki kwalifikowanej (górskiej), organizowano 18 rajdów rocznie. W 1982 koła wizytował przewodniczący Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki. Od 1985 funkcjonowała sekcja turystyki kolarskiej. Koło dysponowało własnym lokalem; prowadzono bibliotekę, organizowano seanse filmowe o tematyce turystycznej i krajoznawczej w ramach szkolenia wewnątrzzakładowego. W 1988 skupiało 125 członków. Działacze: Oswald Rakoczy, Maria Wróbel, Andrzej Michałek, Władysław Wawrow, Edward Jasiński, Roman Krajzel, Zygmunt Rzychoń.
H. Maroszek: Kopalnia Węgla Kamiennego „Katowice” 1823–1988. Katowice 1988.

POŁUDNIOWY, szyb ►kopalni „Katowice” („Kattowitz”), zlokalizowany w obrębie Lotniska na Muchowcu i ul. Szybowcowej; jedyny przejęty przez kopalnię „Katowice” (dawniej „Ferdynand”); zmodernizowany w 1952; od 1955 wyposażony w urządzenie wentylacyjne o wydajności 4000 m³/min.; zmodernizowany w 1961 (z zakładem przeróbczym); na przełomie XX–XXI w. zakończył działalność.
F. Cisek: 150 lat Kopalni Węgla Kamiennego „Katowice”. Katowice 1973.

POMNIK HENRYKA SŁAWIKA I JÓZSEFA ANTALLA SENIORA W KATOWICACH, pomnik znajdujący się na placu przed Międzynarodowym Centrum Kongresowym, poświęcony Henrykowi Sławikowi oraz Józsefowi Antallowi seniorowi, bohaterom lat II wojny światowej, dzięki którym uratowano co najmniej 5 tys. polskich Żydów. Pomnik powstał według koncepcji Jana Kuki i Michała Dąbka, jego fundatorem były samorządowe władze Katowic. Dwie ściany pomnika pokryte są stalą, umieszczono tam wizerunki bohaterów oraz informacje o ich dokonaniach, w językach polskim i węgierskim. Obok monumentu znajduje się grupa drzew oraz ławka. Odsłonięcie pomnika pierwotnie było planowane na 2013 rok, jednak wskutek opóźnień w budowie Międzynarodowego Centrum Kongresowego zostało przesunięte na rok 2015, ostatecznie miało miejsce 21 marca tegoż roku, w ramach obchodów Dni Polsko-Węgierskich, a dokonali tego prezydenci Polski i Węgier, Bronisław Komorowski i János Áder.

POMNIK POWSTAŃCÓW (pierwotnie Poległym Powstańcom), pierwszy obiekt na placu przy ul. Wolności (zob. ►ul. W. Wróblewskiego) w Bogucicach, terenie podarowanym przez probostwo ►parafii św. Szczepana w Bogucicach. Powstał – z inicjatywy Wiktora Czaji i ►Tomasza Kotlorza, opłacony przez ►Radę Ludową w Bogucicach – na pamiątkę wkroczenia wojsk polskich do Bogucic w VIII 1922. Na cokole umieszczono tablicę z nazwiskami 34 obywateli bogucickich poległych w ►powstaniach śląskich (był pierwszym pomnikiem powstańczym w woj. śląskim). W nocy 2–3 I 1930 został wysadzony przez dywersantów niemieckich. Drugi pomnik, zrealizowany wg projektu Jana Raszki, stanął na placu Stefana (zob. ►plac W. Wajdy). Został poświęcony 18 IX 1932; z tej okazji wydano jednodniówkę Poległym braciom. Zburzony w 1939.
Poległym braciom, jednodniówka poświęcona poległym w walkach o wolność Śląska wydana z okazji poświęcenia Pomnika Powstańca Śląskiego w Katowicach 18 września 1932 r.

POMNIK POWSTAŃCÓW ŚLĄSKICH w Katowicach upamiętnia trzy wystąpienia zbrojne ludności śląskiej przeciwko władzom niemieckim w latach 1919–1921, mające na celu wywalczenie przyłączenia Górnego Śląska do Polski, zlokalizowany jest w pobliżu ►Ronda im. gen. Jerzego Ziętka przy ►Alei Wojciecha Korfantego, w parku Powstańców Śląskich. Kamień węgielny pod budowę pomnika wmurowano 3 maja 1966 roku w ramach obchodów jubileuszu Tysiąclecia Państwa Polskiego, pomnik odsłonięto 1 września 1967, autorami projektu byli rzeźbiarz prof. Gustaw ►Zemła i architekt Wojciech Zabłocki, stalowa konstrukcja i elementy z brązu zostały odlane w Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych. Monument wybudowano w miejscu, gdzie znajdował się cmentarz żołnierzy Armii Czerwonej, ma formę trzech orlich skrzydeł symbolizujących trzy powstania śląskie; ufundowany został przez mieszkańców Warszawy (Stołeczny Fundusz Odbudowy Stolicy) jako dar dla społeczeństwa Górnego Śląska, jest jednym z symboli Katowic.
L. Szaraniec, Pomniki i miejsca pamięci narodowej, Katowice 1984.

POMNIK POLEGŁYCH BOHATERÓW, usytuowany na ►placu W. Wajdy w Bogucicach; postawiony w 1951 w miejscu zburzonego ►Pomnika Powstańców; na cokole napis: Cześć poległym bohaterom 1919–20–21, 1939–1945.
A. Plewako: Katowickie pomniki. Katowice 1986.

POMNIK RODZINA (Pomnik Rodziny), pomnik (właściwie rzeźba) w dzielnicy ►Koszutka, zlokalizowany w zachodniej części ►placu Grunwaldzkiego (przy skrzyżowaniu ►ul. Sokolskiej i ►ul. G. Morcinka). Powstał w l. 60. XX w.; jego autorem jest architekt Jerzy Egon Kwiatkowski. Rzeźba przedstawia dwie dorosłe postacie trzymające dziecko. Przed przywróceniem oryginalnego wyglądu faktura i barwa rzeźby były jednolite (gładka, koloru beżowego). W czerwcu 2016 Społeczna Pracownia Mozaiki z Lublina w ramach Street Art Festiwalu ponownie pokryła rzeźbę mozaiką (w kolorach: białym, czarnym, szarym, niebieskiem, gdzieniegdzie srebrna kosta), odtwarzając pierwotny projekt.

pomykol-emil

POMYKOŁ Emil (19 IX 1905, Bujaków – 19 VI 1987, Katowice), misjonarz, oblat. Maturę zdał w Niższym Seminarium Duchownym Misjonarzy Oblatów Marii Niepokalanej w Lublińcu; po święceniach kapłańskich w 1931 pracował na placówkach w Markowicach i Kodniu; w l. 1934–1968 był misjonarzem na Cejlonie, prowadził działalność duszpasterską wśród Tamilów (diecezja Dżafna); od 1969 spowiednikiem stałego konfesjonału przy oblackiej ►parafii p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa na Koszutce. Ceniony za humor i gotowość służenia każdemu. Pochowany na ►Cmentarzu Bonifraterskim w Bogucicach.
A. Steuer: Kalendarium dziejów Katowic. Katowice 2001.

POPIELA ULICA, nieistniejąca, położona w Zawodziu, układ południkowy; jednodworcza – dom należał do Wiktorii Lanusznej, wdowy po poległym powstańcu śląskim.
Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935.

PORCELANOWA ULICA (Agnesamandastrasse, 1908; Agnieszki Amandy, 1920; Am Dahtwerk, Władysława Truchana, 1951–1991) w pd. cz. ►Zawodzia, ok. 3,5 km długości; układ zmienny równoleżnikowy; firmy: usługi finansowe (Geltag), instalacyjno-grzewcze; hurtownia materiałów budowlanych Budohurt, sklep meblowy, ►huta Ferrum, ►Centrostal, ►Montana, usługi elektrotechniczne, medyczne (Levedal), przedsiębiorstwo galwaniczne (Piotr Pinocy), agencja reklamowa, Elektrobudowa.

POSCH, zob. ►Jan Posz.

POSIA ULICA, zob. ul. ►Racławicka.

POŚ, zob. ►Jan Posz.

pospiech-antoni

POŚPIECH Antoni OMI (2 VI 1932, Szopienice – 24 III 2015, Katowice), po maturze w 1950 roku w Niższym Seminarium w Lublińcu wstąpił do nowicjatu misjonarzy oblatów w Markowicach, w 1951 złożył pierwsze śluby zakonne, a 8 września 1953 wieczystą oblację. Studia filozoficzno-teologiczne odbył w latach 1951–1956 w Wyższym Seminarium w Obrze. Święcenia diakonatu przyjął 20 października 1955, a prezbiteratu – 24 czerwca 1956 roku z rąk ks. bpa Herberta Bednorza. Posługę kapłańską rozpoczął w Kodniu jako wikariusz (1957), a w latach 1969–1971 jako proboszcz i misjonarz ludowy. Kolejne placówki, w których posługiwał, to: Katowice, Lubliniec, Gorzów Wlkp., Milanówek, Białogard, Bodzanów i ponownie Katowice (1982–2015). W klasztorze oblatów w ►Koszutce pracował jako misjonarz, a od 1999 pełnił funkcję spowiednika w stałym konfesjonale i równocześnie w kilku wspólnotach sióstr zakonnych, m.in.: u salwatorianek, Córek Miłości Bożej, elżbietanek i jadwiżanek. Przez wiele lat służył pomocą w parafii wojskowej św. Kazimierza w Katowicach oraz pełnił funkcję kapelana Rodziny Katyńskiej. zmarł w ►Szpitalu Zakonu Bonifratrów w Bogucicach.
https://silesia.edu.pl/index.php/Po%C5%9Bpiech_Antoni

POTOK, lewy dopływ ►Rawy, bezimienny, już nieistniejący; wypływał wartkim nurtem z ►Alp Wełnowieckich; znany z map z 1736 i 1812; obecnie odwzorowaniem jego koryta jest ►ul. L. Markiefki.

POTOK LEŚNY, potok dł. 4,9 km, powierzchnia zlewni 11,4 km²; źródło w Lesie Murckowskim; przepływa przez ►Katowicki Park Leśny (►Dolina Trzech Stawów); uchodzi ►Rawy (prawy dopływ okresowy) w pobliżu ►Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach; fragmentarycznie ukształtowane dno; oczyszczanie biologiczne; zanieczyszczany ściekami ze stacji kolejowej Katowice-Muchowiec; dopływ (nieistniejący) ►Karbowski Potok. Nazwa występuje od końca l. 30. XX w.; dał nazwę jednej z ulic ►Zawodzia.
G. Grzegorek, J. Psiuk: Wodociągi i kanalizacja Katowic [współpr. P. Nadolski, kreacja i red. G. Grzegorek, zdj. B. Witaszczyk i inni, wstęp L. Jodliński]. Katowice 2016; https://download.adamsowa.com/Park_lesny.pdf; https://wazki.pl/katowice_zrodla_potoku_lesnego.html.

POWSTANIA ŚLĄSKIE, działania zbrojne na terenie Bogucic i Zawodzia zapoczątkowało formowanie się organizacji konspiracyjnych: ►Fajkowego Klubu i Związku Wojackiego – od 1919 przekstałconych w ►Polską Organizację Wojskową (POW), skupiającą 178 osób. Terenem zbiórek powstańców od 12 VIII 1919 były: ►Park Bogucicki (dla Bogucic) oraz ►Mrówcza Górka i teren w pobliżu dzisiejszego ►Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji „Słowian” (dla Zawodzia); w mieszkaniu Stachowskich (przy ►ul. Normy) znajdował się sztab POW dla powiatu katowickiego; siedziby bojówek niemieckich mieściły się w ►Domu Sypialnym kopalni „Katowice” („Ferdynand”), ►Kasynie Huty Ferrum i ►Ratuszu. Rozwój wydarzeń I powstania śląskiego w Bogucicach zapoczątkowało zdobycie miejscowości w nocy 18 VIII 1919 przez oddział pod dowództwem ►Tomasza Kotlorza) – po zamknięciu przez powstańców drogi prowadzącej do Katowic i zajęciu stanowiska bojowego nad Rawą; po 3-godzinnej walce z oddziałami Grenzschutzu i policją niemiecką, wobec groźby osaczenia, T. Kotlorz wydał rozkaz o wycofaniu się w głąb wsi; próba ponownego zajęcia Bogucic 19 VIII wskutek ostrzału miejscowości przez artylerię niemiecką spowodowała wycofanie się oddziału bogucickiego za ►cmentarz parafialny w Bogucicach; służbom patrolowym na odcinku drogi od cmentarza do Małej Dabrówki (główna siedziba restauracja Plesnera) udało się ostrzelać salwami z karabinów samolot niemiecki i zmusić do lądowania na pobliskim polu (pilot i obserwator zostali wzięci do niewoli); ostatecznie wobec przeważającego pod względem uzbrojenia wroga powstańcy ewakuowali się z placu boju i przekroczyli granicę z Polską w Czeladzi; po zakończeniu powstania rozpętał się terror bojówek niemieckich. II powstanie śląskie wybuchło na wieść o zamordowaniu ►dr. Andrzeja Mielęckiego; działania zbrojne zapoczątkował 18 VIII 1920 atak bojówek niemieckich z Katowic na Zawodzie, odparty przez oddział ►Karola Walerusa; siły niemieckie zostały aresztowane w Kasynie Huty Ferrum; 19 VIII utworzone zostały oddziały samoobrony, które opanowały posterunek SIPO (m.in. w ►Klasztorze Bonifratrów) i zmusiły do odwrotu w stronę ►kopalni „Katowice”; wysadzony 20 VIII most kolejowy uniemożliwił transport broni drogą kolejowa; od 21 VIII działała straż obywatelska (80 ludzi); Bogucice i Zawodzie zostały zajęte przez powstańców, obszar działań patrolowych i zbrojnych powstańców bogucickich sięgał granic Mikołowa (potyczki z oddziałami włoskimi). III powstanie śląskie: rozbrojenie niemieckich załóg policji plebiscytowej (APO) przez siły polskie umożliwiło zajęcie Bogucic i Zawodzia bez walk; działalność zbrojną rozpoczął baon złożony z 9. kompanii pod dowództwem ►Rudolfa Niemczyka; zajął się cernowaniem Katowic – od 10 V ►Trzeci pułk powstańczy im. Henryka Dąbrowskiego (w jego składzie m.in. sportowcy z KS ►Gwiazda Bogucice, ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, harcerze); 9. kompania tego pułku zajęła pozycje na linii Załęska Hałda – Huta Baildon; od 24 V 1921 brała udział w walkach pod Górą św. Anny.
Dowódcy: ►Paweł Furgoł, ►Alojzy Gruszka, Józef Tyla, ►Franciszek Kost, ►Tomasz Kotlorz, Jan Masny, ►Henryk Miękina, ►Ambroży Nawrat, ►Rudolf Niemczyk, ►Augustyn Rzepka, Franciszek Wiechuła, Konrad Wróbel; w I powstaniu śląskim polegli: Franciszek Langer, Jan Pampuch, ►Alojzy Stawowy, w II powstaniu – Jan Domagała, w III powstaniu – Franciszek Falkus, Antoni Friedrich, Szczepan Gacek, Emanuel Górny, Jan Hudzikowski, Jan Krząkała, Józef Kleinert, Henryk Klakus, Jan Krafczyk, Franciszek Kuś, Brunon Klein, Piotr Loska, ►Rudolf Lanuszny, Władysław Matura, Emanuel Menzel, Józef Menzel, Henryk Midleja, Jan Musioł, Piotr Olkis, Józef Palka, Fabian Poloczek, Marcin Sklorz, Paweł Siuska, Wiktor Sok, Alojzy Tkocz, Wilhelm Wilkowski, Franciszek Zawada, Józef Zientek, Franciszek Zając.
Biblioteka Śląska, Zbiory Specjalne, Kronika Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Zawodziu, T. 2, sygn. R.2153 III; J. Grzegorzek: Pierwsze powstanie śląskie w 1919 roku w zarysie. Katowice 2010; M. Cieślak: II powstanie śląskie w Katowicach. Szkic. Katowice 2010; M. Cieślak: Trzecie powstanie śląskie. Działania zbrojne w Katowicach oraz udział pułków katowickich w walkach powstańczych. Katowice 2011.

POWSTANIEC ZAWODZIE, klub sportowy (także Koło Sportowe Związku Powstańców Śląskich nr 3, Towarzystwo Ciężkoatletyczne), założony w 1926 roku. Wyodrębnił się z Towarzystwa Ciężkoatletycznego ►Promień Bogucice. Prowadził sekcje: bokserską, podnoszenia ciężarów i zapaśniczą, w 1929 roku członkowie przeszli do ►TG „Sokół” II Katowice. Osiągnięcia: 3 (2–1–0) medale MP w podnoszeniu ciężarów (1926–1928), czołowi sportowcy: Karol Rychlik, J. Szwarc.
A. Steuer: Dzieje ciężkiej atletyki na Górnym Śląsku 1876–1945. Katowice 1986.

POWSTAŃCZE ORGANIZACJE W BOGUCICACH: ►Związek Powstańców Śląskich (grupa Bogucice), ►Związek Powstańców Śląskich (grupa Zawodzie), ►Narodowy Związek Powstańców i byłych Żołnierzy (Bogucice); ►Związek Weteranów Powstań Śląskich (grupa Bogucice), ►Związek Weteranów Powstań Śląskich (grupa Zawodzie), ►Związek Bojowników o Wolność i Demokrację (grupa Bogucice), ►Związek Bojowników o Wolność i Demokrację (grupa Zawodzie).

PRACOWNIA SZYBOWCOWA LOPP PRZY KOPALNI FERDYNAND W BOGUCICACH, zob. ►Koło Szybowcowe Kopalni „Katowice”.

PRASA I KSIĄŻKA, Agencja Specjalistyczna, zał. 1997, właściciel: Grzegorz Grzegorek, siedziba przy ►ul. Sokolskiej 39 na Koszutce. Wydawała tygodnik miejski „Nowe Życie Katowic”, redagowała „Gazetę Powszechną Gliwice” oraz jej mutację „Gazetę Powszechną Zabrze” (dwie ostatnie w łącznym nakładzie ponad 200 tys. egz.). Opracowuje i przygotowuje wydawnictwa encyklopedyczne (m.in. dotyczące Chorzowa, powiatu bieruńsko-lędzińskiego, Piekar Śląskich) oraz albumy (poświęcone np. katowickim ulicom, placom, wodociągom i budowlom).
https://www.prasaiksiazka.pl/index.php/o-nas.

PRÄSERWATIV, pole górnicze nadane 20–27 VII 1841; od 1899 współwłasność gwarectwa Oheim, eksploatowane przez kopalnię „Oheim” („Wujek”); po utworzeniu ►kopalni „Katowice” („Kattowitz”), powiększone do 82,136 m².
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

PRINZ HEINRICHSTRAßE zob. ►Hutnicza ulica

PROBOSTWO PRZY KOŚCIELE ŚW. SZCZEPANA MĘCZENNIKA, budynek wspominany po raz pierwszy w 1598; w dokumencie z 1720 opisany jako drewniany, kryty gontem z atrium, piecem i sypialnią; w 1792 stał w odległości 29 kroków od ►kościoła św. Szczepana Męczennika i św. Doroty. Obecny budynek powstał ok. 1800, od 1889 podłączony do wodociągu; w 1893 dostawiono pawilon, a w 1895 dobudowano facjatkę, w 1910 podłączony do kanalizacji; w 1974 przeprowadzono generalny remont, a na pocz. XXI w. probostwo rozbudowano.
P. Piwowarczyk: Historia parafii i kościoła p.w. św. Szczepana w Katowicach-Bogucicach. Katowice 2014.

PROMIEŃ, kino ►kopalni „Katowice”, panoramiczne, II kategorii, mieszczące 478 miejsc, zał. 21 XII 1959, działalność zakończyło w 1966; działało pod opieką ►Związku Zawodowego Górników Kopalni Katowice.
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Katowice, Kultura sygn. 776

PROMIEŃ BOGUCICE, towarzystwo ciężkoatletyczne, zał. 10 II 1924, wpisane 5 X 1924 do rejestru stowarzyszeń Sądu w Katowicach pod nr 159; działacze Józef Muszik, Roman Muszik, Maks Cichoń, Franciszek Dudzik, Szczepan Śmiłowski, Bruno Zielonka; w 1926 po przejęciu opieki przez ►Związek Powstańców Śląskich na jego bazie powstało Koło Sportowe ►„Powstaniec” Zawodzie.
A. Steuer: Dzieje ciężkiej atletyki na Górnym Śląsku 1878-1945. Katowice 1986; A. Steuer: Dzieje sportu w Bogucicach i Zawodziu. [W:] Z dziejów Bogucic. Materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej przez Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” z okazji 650-lecia Bogucic w dniach 13–14 października 2010 roku. Katowice 2011; „Gazeta Urzędowa Województwa Śląskiego” 1924, nr 14.

PROTESTANCI, przedstawiciele jednej z trzech głównych religii chrześcijańskich. Bogucice przez długie lata opierały się falom reformacji; katoliccy właściciele wsi zgodnie z zasadą: Czyja władza, tego religia nie dopuściły do osiedlania się protestantów w dobrach; dopiero pod koniec rządów ►Mieroszewskich (wg danych z 1828) 2 wyznawców tej religii na krótko pojawiło się w Bogucicach; w 1845 nie odnotowano tego wyznania. W związku z intensywna industrializacją przybywało mieszkańców obszaru Bogucic – w 1861 odnotowano 107 protestantów, a w 1871 – 215  w gminie oraz 15 w Dworze. W okresie II Rzeczpospolitej (w 1932) w Zawodziu żyło 481, a w Bogucicach 200 wyznawców tej religii; ich liczba gwałtownie zmalała po II wojnie światowej do 18 w Bogucicach i 13 na Koszutce. Byli prekursorami działalności społecznej w Zawodziu – w 1898 założyli (pierwszy na tym terenie) ►chór ewangelicki.
K. Sarna: Powstanie miasta Katowic, ok. 1963 – maszynopis w Archiwum Państwowym we Wrocławiu;  „Rocznik Diecezji Katowickiej”. Katowice 1947; „Rocznik Diecezji Śląskiej (Katowickiej)”. Katowice 1932; „Dziennik Śląski” 1898, nr 45.

PROWINCJA KATOWICKA ZGROMADZENIA SIÓSTR MARYI, zob. ►Prowincja Polska Zgromadzenia Sióstr Maryi.

PROWINCJA KATOWICKA ZGROMADZENIA SIÓSTR ŚW. JADWIGI p.w. MICHAŁA ARCHANIOŁA W BOGUCICACH, struktura wyodrębniona z prowincji śląskiej (wrocławskiej) Zgromadzenia Sióstr ►Jadwiżanek, powstała za pośrednictwem kard. Adolfa Bertrama z inicjatywy przełożonej generalnej Małgorzaty Fleischer. Od 28 XII 1922 funkcjonowała filia górnośląska – wiceprowincja (matka przełożona ►Eustachia Czerdybon); w okresie 3 VII 1924 – 1 IX 1939 p.n. Jadwiżanki Prowincja Polska (przełożona s. ►Berchmana (Karolina) Szopa) z siedzibą Bogucicach (w domu prowincjonalnym wybudowanym w l. 1928–1931 na parceli fundacji). Do czasów współczesnych podlegało jej 46 placówek (wciąż istniejących bądź zlikwidowanych) – do 1939 z województw: śląskiego, poznańskiego, kieleckiego, od 1945 również ze Śląska Opolskiego: 3 sierocińce, 13 przedszkoli, 12 placówek z programem kursów robót ręcznych, 2 szpitale, 5 stacji przeciwgruźliczych, 5 domów opieki; siostry pomagały w 9 kościołach diecezji śląskiej, pracowały w diecezjalnym domu rekolekcyjnym w Kokoszycach, w 2 poradniach dla matki i dziecka oraz w kuchni mlecznej, a w 7 placówkach opiekowały się chorymi w terenie. Od 1939 ograniczano działalność, od 1941 wysiedlano siostry. Reaktywowano działalność 26 VII 1945 – powstał tymczasowy zarząd prowincjonalny; wikarie generalne: ►Berchmana Szopa, ►Honorata Split, ►Renata Gartner, ►Bolesława Tkocz, ►Henryka Kalinowska, Urszula Spałek, Elżbieta Szkucik (do 1963 przełożone mianowane przez kard. Stefana Wyszyńskiego). Po ►II wojnie światowej do prowincji z siedzibą w Bogucicach dołączyły domy prowadzone w Czarnowąsach (1945), Chrząszczycach (1945), Gliwicach (1945), Ostrożnicy (1945), Zakrzewiu (1945).W 1969 powołano Kapitułę Prowincjonalną. Od 1968 delegatką do Kapituły Generalnej była Anna Jabłonka. Po II wojnie światowej siostry prowadziły: domy małego dziecka, żłobki, przedszkola, zakłady opieki społecznej (7) oraz 2 diecezjalne domy rekolekcyjne, kuchnie dla ubogich; zajmowały się też wypiekiem hostii i komunikantów; uczestniczyły w ruchach: ►Światło-Życie, ►Dzieci Maryi, Animacja Misyjna; prowadziły działalność wydawniczą (►Nowa Więź). Do 1998 funkcjonował nowicjat. Obecnie prowincja liczy 160 sióstr pracujących w 20 domach zakonnych (m.in. w Słucku na Białorusi); od 2008 prowadzi okno życia; od 2015 – akcję „Akademik dla Studentki”. W l. 1966–1969 tworzyła wikariat generalny z prowincją wrocławską.

K.H. Domagała: Zgromadzenie Sióstr św. Jadwigi Prowincja Katowicka w latach 19451989. Lublin, 2014.

Domy zakonne podległe Jadwiżankom Prowincji Polskiej wg kolejności powstania

Lp.Nazwa placówkiData powstania
1. Bogucice Dom Macierzysty 1886
2. Załęże 1899
3. Dąbrówka Mała 1917
4. Zawodzie 1917
5. Janów 1918–1945
6. Bogucice Dom Prowincjonalny 1924
7. Pielgrzymowice 1925
8. Kokoszyce 1928
9. Brzeziny Śląskie 1930
10. Katowice – Instytut Andrzeja Mielęckiego 1931–1950
11. Wieruszów Podzamcze 1932–1945
12. Jutrosin 1933
13. Giszowiec 1934–1939
14. Bogucice Szpital Bonifratrów  1935–1939 
15. Przyszowice 1936
16. Sosnowiec 1937
17. Kraków Szpital Bonifratrów 1939–1945
18. Sosnowiec ul. Kaliska  1940
19. Rabsztyn 1941–1962
20. Żory 1942–1945
21. Sosnowiec ul. Żymierskiego 1945–1987
22. Mała Dąbrówka probostwo  2 II 1945
23. Bogucice ul. Piotra 3 II 1945
24. Czarnowąsy 1945
25. Chrząszczyce 1945–1980
26. Gliwice  1945 i 1971
27. Ostrożnica  1945
28. Zakrzew  1945
29. Katowice ul. Francuska 45 1952
30. Katowice ul. Zajączka 1954
31. Mysłowice 1954
32. Bolesław k. Olkusza 1954–(1975)–1985
33. Chechło k. Olkusza 1954
34. Trzebnica 1957–1961
35. Katowice ul. Ludwika 2 1959
36. Domecko 1964
37. Elbląg 1966
38. Mysłowice l.1967
39. Koniaków 1958 – 1 II 1969
40. Tolkmicko 1971–1998
41. Klucze 1978
42. Rangóry 1981
43. Cięcina Górna  1983
44. Skorzeszyce k. Kielc 1985
45. Rangóry 11 VI 1985
46. Klucze  
47. Częstochowa 3 VIII 1985–1999
48. Słuck na Białorusi 1993
49. Stara Miłosna 1995

K.H. Domagała: Zgromadzenie Sióstr św. Jadwigi Prowincja Katowicka w latach 1945–1989. Lublin, 2014.

PROWINCJA POLSKA ZGROMADZENIA SIÓSTR MARYI, erygowana w 1929 roku w Brzeziu nad Odrą; od 1934 w Katowicach w domu zgromadzenia przy ul. ►Krasińskiego; do 2014 pod nazwą Prowincja Katowicka Zgromadzenia Sióstr Maryi; obecna struktura powstała w 2014 roku z połączenia prowincji katowickiej, wrocławskiej i branickiej.
Pół wieku. Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 19522002. Katowice 2003.

PRYWATNA SZKOŁA POWSZECHNA PRZY FUNDACJI KSIĘDZA LEOPOLDA MARKIEFKI, trzyklasowa, z uprawnieniami państwowymi; prowadzona przez siostry ►Jadwiżanki od roku szkolnego 1931/1932 (licencja na jej założenie wydana została w 1851 roku przez władze pruskie); podejmowano też próby przekształcenia placówki w szkołę specjalną (m.in. przez zmianę statutu w 1938 roku); kierownicy: Józef ►Ponikło, Marcin ►Mazurski.
H. Domagała: Fundacja opiekuńczo-wychowawcza imienia ks. Leopolda Markiefki w Katowicach-Bogucicach w latach 18581990. Katowice 2011.

PRZEDSZKOLE ARTYSTYCZNE NA KOSZUTCE zob. ►Społeczne Ognisko Artystyczne na Koszutce

PRZEDSZKOLE MIEJSKIE NR 19, zob. ►Zakładowe Przedszkole Huty Ferrum.

PRZEDSZKOLE NR 5, założone w 1933 roku, z siedzibą w gmachu ►Szkoły Podstawowej nr 14 przy ul. ►Bogucickiej 4; zajmowało dwie izby lekcyjne, pow. 80 m kw.; prowadziło dwa oddziały, 105 dzieci (1936) opiekowały się dwie wychowawczynie.
APK, Urząd Wojewódzki Śląski Wydział Oświecenia Publicznego i Wyznań Religijnych, sygn. 370; J. Prażmowski: Szkolnictwo w województwie śląskim, Katowice 1936; „Wiadomości Administracyjne Miasta Katowic” 1935, nr 1.

PRZEDSZKOLE NR 6, działające w okresie międzywojennym, w budynku ►Szkoły Podstawowej nr XVI, polskie, publiczne, 105 dzieci, jedna izba lekcyjna; kierownik: Katarzyna Wycisk.

PRZEDSZKOLE PRZY UL. MARCINKOWSKIEGO, z siedzibą w budynku Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w ►Zawodziu, do 1990 roku pod nr 19; wybudowane w 1949 przy ul. ►Wyspiańskiego z myślą o mieszkańcach ►Kolonii Huty Ferrum.
Huta „Ferrum”. Dzieje zakładu i załogi 18741976. Pod red. A. Molendy. Katowice 1977.

PRZEDSZKOLE SIÓSTR JADWIŻANEK W BOGUCICACH, założone w 1920 roku przy ►Domu Prowincjonalnym Zgromadzenia przy ul. ►Leopolda; do 1932 roku placówka funkcjonowała jako ochronka, 165 dzieci, w tym 71 chłopców (1935), trzy izby lekcyjne; reaktywowane w 1945 jako Państwowe Przedszkole nr 21, kierownikiem była siostra Alfonsa Tychmann, 135 dzieci; zlikwidowane 30 czerwca 1955 roku.
H. Domogała: Zgromadzenie Sióstr św. Jadwigi Prowincja Katowicka w latach 19451989. Lubin 2014.

PRZEDSZKOLE TOWARZYSTWA PRZYJACIÓŁ DZIECI NA OSIEDLU MARCHLEWSKIEGO, zał. ok. 1950, funkcjonowało w piętrowym budynku (nieogrodzonym), gdzie mieściły się: biblioteka, 5 sal zabaw, holle, umywalnie, ubikacje, 2 magazyny sprzętu, piwnica; prowadziło 3 oddziały i zatrudniało 2 wychowawców. W 1953 przekazane Wydziałowi Oświaty Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach.
APK, zesp. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Okręg Katowice, sygn. 75.

PRZEMYSŁ. Elementami gospodarki przedmanufakturowej na obszarze historycznych ziem bogucickich były młyny wodne ►Olszowy i ►Roździanka na Rawie, pierwsze w okresie średniowiecznym. Procesy industrializacyjne najwcześniej wystąpiły na początku XIX w. w północnej części Bogucic, zapoczątkowało je w tym rejonie hutnictwo metali kolorowych (huty na ►Koszutce, Fanny i ►Franz, a w Bogucicach►Norma), oraz górnictwo węglowe (od 1823 roku wydobycie węgla kamiennego w kopalni „Ferdynand” – zob. ►KWK Katowice – i na polu górniczym ►Belle Alliance). Wytyczona w 1848 roku linia kolejowa Wrocław – Mysłowice przyśpieszyła rozwój przemysłu w ►Zawodziu, początkowo w jego południowej części. Ta część Bogucic zaczęła rozwijać się szybciej, powstało wiele zakładów w nowych branżach: górnictwa węgla kamiennego (Paulinensglück, ►Kattowitz), hutnictwa metali kolorowych (►Kunegunda, ►August) i żelaza (huta ►Ferrum), metalowej (Kania & Kunze), chemicznej (Fabryka Chemiczna, zob. ►Montokwas); po 1922 roku, obok ►Katowickiej Spółki dla Górnictwa i Hutnictwa, zakłady przejął koncern ►Giesche (►Fabryka Porcelany, Fabryka Chemiczna); Katowicka Fabryka Maszyn Górniczych „Katomasz” (1917) i Śląska Fabryka Lamp Żarowych ►Helios (1931 albo 1933). Działały ponadto w tym czasie mniejsze firmy, zlokalizowane głównie przy ówczesnej ulicy Krakowskiej, z czego część pochodziła jeszcze z XIX wieku. Były to następujące przedsiębiorstwa: ►Fabryka Karoserii i Powozów Alberta Hermanna, Fabryka Pieców Kaflowych ►Pieckafel, Fabryka Obuwia ►Goldman i S-ka, Górnośląska Fabryka Kabli i Rur Izolacyjnych ►Izola, młyn ►Ermes oraz Fabryka Urządzeń Sanitarnych i Centralnego Ogrzewania ►Higiena, zakłady przemysłu spożywczego (cukierniczego, rybnego), kilka tartaków, fabryka muchołapek. Przemysł koncentrował się wokół ulicy ►1 (Pierwszego) Maja i na południe od torów kolejowych. Trwająca w okresie międzywojennym polonizacja zakładów została przerwana w 1939 roku, poszczególne jednostki zostały przejęte przez koncerny niemieckie, jak ►Hermann Göring Werke, objęte akcją ►Treuhandstelle Ost. Całą produkcję dopasowano do gospodarki wojennej Niemiec, a pracę wykonywali jeńcy z okupowanych przez III Rzeszę krajów (ZSRR, Włoch, Jugosławii, Czechosłowacji). W 1946 roku nastąpiła nacjonalizacja przemysłu, m.in. meblowego (►Agata). Na styku przemysłu i szkolnictwa wyższego w Koszutce działa ►Główny Instytut Górnictwa, a w Bogucicach ►EMAG (kiedyś Centrum Elektryfikacji i Automatyzacji Górnictwa, obecnie Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Technik Innowacyjnych).

PRZEMYSŁ CHEMICZNY, zob. ►Chemiczny przemysł.

PRZEMYSŁ DRZEWNY, reprezentowany przez: tartaki − ►Adamski i Spółka, ►Tartaki Kurta Brochmana, ►Konrad Segnitz & Co, tartak kopalniany, Tartak Parowy i Szwedzka Heblarnia, fabrykę mebli kuchennych ►Józef Broda, fabrykę powozów ►Hermann i Synowie, ►Wytwórnię Karoserii i Powozów Konnych Franciszek Potempa, ►Goelle Górnośląska Fabryka Powozów, rozmieszczone w rejonach ►ul. L. Markiefki, ►ul. I. Paderewskiego, ►ul. 1 Maja.

PRZY ALPACH, Rodzinny Ogród Działkowy przy ul. ►Brzozowej w Bogucicach, założony przed 1986 rokiem, łączna pow.: 3,76 ha, 86 działek.
APK, zesp. Wojewódzkie Biuro Projektów Katowice, sygn.40.

PRZYBYLSKI Henryk (16 VII 1938, Łódź – 10 IV 2011, Katowice), prof. dr hab., politolog, nauczyciel akademicki, specjalista międzynarodowych stosunków politycznych, public relations, ruchów politycznych. absolwent Uniwersytetu Łódzkiego (1961). Wykładał w ►Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach w Katedrze Nauk Humanistycznych na Wydziale Ekonomii (był kierownikiem katedry) oraz w następujących uczelniach: Górnośląskiej Wyższej Szkole Handlowej im. Wojciecha Korfantego w Katowicach; Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie; Śląskiej Wyższej Szkole Zarządzania im. gen. Jerzego Ziętka w Katowicach. Został pochowany na cmentarzu przy ul. Brackiej w Katowicach.
Księga jubileuszowa. 75 lat Uniwersytetu Ekonomicznego, red. M. Kubista-Wróbel, Katowice 2013; Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katowice 2013.

PRZYSTAŃ, osiedle wielorodzinne z niską zabudową, powstałe w rejonie ulicy gen. K. Pułaskiego i ulicy I.J. Paderewskiego; składa się z siedmiu budynków wielorodzinnych, a inwestorem była Spółdzielnia Mieszkaniowa im. I.J. Paderewskiego.
https://www.urbanity.pl/slaskie/katowice/osiedle-przystan,b5489

„PRZYTULNY KĄCIK”, przedszkole i żłobek przy ul. Kujawskiej 4a; placówka oświaty przedszkolnej utworzona w 2008 roku (jako pierwsza taka placówka w Katowicach) dla małych dzieci w wieku od 12 miesięcy do 7 lat, umożliwiająca kontakty między rodzicami i obserwację dzieci w grupie rówieśniczej; przedszkole prowadzi zajęcia zabawowo-edukacyjne w ośmiu grupach: krasnali, smerfów, tygrysków, mądrych sówek, sprytnych lisków, bystrzaków, smyków, tropicieli.
https://www.przytulnykacik.pl/ https://yellow.place/pl/bajkowe-przedszkole-katowice-poland

PSYCHOTATA, zob. ►Łuszcz Piotr.

pszczola-augustyn

PSZCZOŁA Augustyn (14 IX 1898, Zuzanna – 27 VII 1979, Katowice), działacz Polskiej Partii Socjalistycznej, górnik ►kopalni „Katowice”, od 1914 służył w wojsku, członek Związku Spartakusa. Od I 1919 przebywał w Zawodziu, mieszkał na ►Mrówczej Górce, należał do klubu fajkowego. W okresie powstań wytwarzał granaty z puszek po konserwach; uczestniczył w akcji rozbrojenia policji. W l. 1939–1945 był więźniem obozów koncentracyjnych Dachau i Sachsen-Hausen.

 


LEKSYKON BOGUCKI

WSTĘP

Leksykon bogucicki ma charakter popularny, będzie zawierać minimum 2000 haseł ujmujących okres od czasów zamierzchłych do współczesności. Granice terytorialne powstającego dzieła wyznaczają granice historyczne Bogucic z ich obszarem dworskim, Zawodziem, Koszutką, Kuźnicą Bogucką, Burowcem i włączoną już po I wojnie światowej do Dzielnicy II kolonią Agnes-Amanda, różniące się od współczesnych. Uwzględniono także najdalszy zasięg parafii p.w. św. Szczepana Męczennika. Miejscowości, które jej podlegały (Katowice, Kuźnica Bogucka, Dąbrówka Mała, Załęże, Brynów), zostaną opisane w kontekście ich związków z kościołem. Ponadto opisane zostaną struktury administracji terenowej, w obrębie których funkcjonowały miejscowości Bogucice i Zawodzie (jednostki terytorialne takie, jak: księstwo cieszyńskie, księstwo raciborskie, majorat mysłowicki, powiat bytomski i powiat katowicki), a także struktury administracji kościelnej (dekanaty), do których miejscowości należały.

W hasłach poruszono tematy: biograficzne, topograficzne, topograficzno-historyczne, historyczne, gospodarcze, wyznaniowe, kulturalno-oświatowe, omówiono zabytki i pomniki, struktury lecznictwa i kultury fizycznej, parę haseł poświęcono kulturze ludowej.

Notki biograficzne dotyczą wyłącznie osób nieżyjących, pochodzących z Bogucic, Koszutki, Zawodzia, a także tam zamieszkałych bądź działających, rozsławiających je poza ich granicami, o ile o ich działalności zachowały się ślady w źródłach lub dostępnych opracowaniach. Było to jedyne kryterium, jakie zastosowano, stąd w leksykonie znalazły się osoby o różnych opcjach narodowych i różnych orientacjach politycznych (m.in. działacze lewicowi, przedstawiciele duchowieństwa, osoby konsekrowane, właściciele Bogucic – przedstawiciele rodów Salomonów, Mieroszewskich, Tiele-Wincklerów, działacze samorządowi, powstańcy śląscy, sportowcy, nauczyciele, przedstawiciele świata kultury, dyrektorzy zakładów pracy, osoby zasłużone dla nauki polskiej).

Ważną część leksykonu stanowią hasła topograficzne – zarówno z topografii urzędowej (dotyczą  większości ulic Bogucic, Koszutki i Zawodzia), nazw osiedli i kolonii, miejsc historycznych, jak i z onomastyki ludowej (np. Tyfus, Drajok, Mrówcza Górka). Pewna grupa haseł dotyczy wydarzeń historycznych, ich wpływu na dzieje Bogucic (np. działalności Armii Radzieckiej w styczniu 1945, II wojny światowej, struktur ruchu oporu podczas okupacji, I wojny światowej, powstań śląskich, plebiscytu górnośląskiego, wojny trzydziestoletniej, wojen saskich, wielkiego kryzysu gospodarczego).

Duża grupa haseł dotyczy jednostek gospodarczych. W tej grupie znajdują się wszystkie kopalnie z  szybami i polami górniczymi, huty, kuźnica i inne jednostki gospodarcze różnych branż. Pewna grupa haseł odnosi się do rzemiosła, usług i handlu – obejmuje opracowania dotyczące nazw branżowych (np. fryzjerstwo, kowalstwo, piekarstwo), rzemieślników wykonujących wybrane zawody (np. budowlańcy, piekarze, stolarze), a także niektórych hurtowni, sklepów i mających długoletnie tradycje restauracji. Nie pominięto również haseł związanych z rolnictwem (np.  hodowla bydła, drobiu, koni, trzody oraz uprawa roślin użytkowych, ziemniaków i żyta).

Starając się uwzględnić wszystkie aspekty dziejów Bogucic, Koszutki i Zawodzia opracowano też hasła związane z życiem parafialnym realizowanym w 3 istniejących kościołach (parafie, związki i stowarzyszenia kościelne, obiekty sakralne), edukacją przedszkolną, szkolną, pozaszkolną i akademicką, lecznictwem (szpitale, ważniejsze przychodnie, apteki), kulturą fizyczną i turystyką (struktury i kluby sportowe).

Przy opracowaniu leksykonu korzystano z archiwaliów Archiwum Państwowego w Katowicach i jego oddziałów w Pszczynie i Gliwicach, Archiwum Miejskiego w Katowicach, Archiwum Kurii Archidiecezjalnej w Katowicach oraz zgromadzonych w Muzeum Historii Katowic, a także informacji zamieszczanych w prasie historycznej i współczesnej, okolicznościowych wydawnictwach jubileuszowych oraz literaturze naukowej i popularnonaukowej.

Antoni Steuer

autor koncepcji opracowania i treści haseł


 


wspolczesne granice bogucic
Współczesne granice Bogucic