S

 

SADLERSTRAßE zob. ►Wyspiańskiego Stanisława ulica (I)

SALA GIMNASTYCZNA, część ►Spodka wkomponowana w kompleks pomieszczeń zaplecza (służyła do rozgrywek koszykówki, siatkówki, tenisa; trybuny jednostronne, w pobliżu siłownia, sala rytmiki i tańca.
A. Borowik: Nowe Katowice. Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic (1945–1980). Warszawa 2019.

SALA Władysław, nauczyciel, działacz młodzieżowy (5 VI 1904, Krzyżkowice k. Niepołomic – 4 XII 2000, Warszawa), od 1925 roku pracował w szkolnictwie katowickim, w tym w ►Szkole Podstawowej nr 12 im. Adama Mickiewicza w Bogucicach (1927–1929); członek chóru „Ogniwo” Katowice; sekretarz Ogniska Związku Nauczycielstwa Polskiego w Katowicach, kierownik komisji świetlicowej przy Komitecie do Spraw Bezrobocia katowickiego magistratu; wspierał organizatorów pierwszej spółdzielni dla bezrobotnych w Katowicach (►Spółdzielni Stolarskiej „W Imię Człowieczeństwa”) w ►Zawodziu, twórca teatru kukiełkowego „Rusałka”. Był referentem Wydziału Kulturalno-Oświatowego Zarządu Głównego Związku Powstańców Śląskich (1928–1929), z jego ramienia był założycielem Oddziałów Młodzieży Powstańczej i prezesem Zarządu Głównego tej organizacji (1933–1935; zob. ►Oddział Młodzieży Powstańczej Bogucice), redaktorem „Przewodnika Młodzieży Powstańczej”. Był absolwentem Wydziału Pedagogiki Społecznej Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie, dyrektorem tamtejszego Instytutu Mokotowskiego (1937–1939); założycielem filii w Katowicach i kierownikiem w latach 1945–1946; działaczem konspiracyjnym – wraz z żoną i współpracownikami uratował ok. 500 osób narodowości żydowskiej z getta w Warszawie. Był twórcą systemu placówek opieki społecznej w województwie śląsko-dąbrowskim (tzw. kuchni ludowych), na przełomie l. 70. i 80. XX w. ożywił środowisko oempiackie w województwie katowickim, organizując dyskusje, prelekcje. Dzięki jego staraniom uratowano od zapomnienia grób Emanuela Imieli, a plac w katowickim śródmieściu otrzymał imię Oddziałów Młodzieży Powstańczej, Muzeum Historii Katowic przejęło sporą część zgromadzonych przez niego materiałów, w tym dotyczących OMP. Był współzałożycielem Towarzystwa Przyjaciół Śląska w Warszawie. Odznaczony został Krzyżem Komandorskim „Polonia Restituta” (1999), a wraz z żoną otrzymał tytuł „Sprawiedliwego wśród Narodów Świata” (1984), pochowano go na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie. Był autorem książek: Do powstańców śląskich młodych zaciągają (1984), Młodzież robotnicza na Górnym Śląsku. Rok 1937 próba raportu (1988).
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie: monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach, Katowice, 2011; https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/historia-pomocy-rodzina-salow

SALA ZABAW PUBLICZNYCH U MICHAŁA KOZY, w kamienicy z 1905 roku przy ul. ks. Leopolda ►Markiefki 38/40, o wymiarach 21,5 x 14 x 7 m; poj. 2230 m sześc.; działajaca co najmniej od 1922 (dzielnicowe uroczystości z okazji X-lecia odzyskania niepodległości Państwa Polskiego) wykorzystywana na zebrania organizacji społecznych (m.in. ►Związku Strzeleckiego w Bogucicach, ►Narodowego Związku Powstańców i Byłych Żołnierzy, ►Centralnego Związku Zawodowego Polski); ze sceną teatralną, (od 1930 występowała tam ►Pierwsza Drużyna Harcerzy im. Henryka Sienkiewicza w Bogucicach) w 1936 roku w części sali urządzono kino „Bajka” (zob. ►Kina); w latach 1939–1945 całość nazwana została Gästate Deutsche Eiche (Tichauer Bier Deutsche Eiche); w 1945 roku zarządzana była przez okręgowy urząd likwidacyjny, w 1947 jako dobro poniemieckie przekazana Śląskiej Spółdzielni Spożywców, od 1966 do końca lat 80. XX w. siedziba kina ►Millenium.
AUM, zesp. 1, sygn. 1161; APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski, sygn. 809; Informator kulturalny Katowic. Sezon 1969–1970. Katowice 1969.

SALAMON Stanisław z Benedyktowic (także Stanislaus de Benedyktowice) (ok. 1470 – 24 V 1546), herbu „Łabędź”, syn Ibrama Salomona i Katarzyny z d. Beck; rajca krakowski (burmistrz 1529, 1545, 1546), absolwent Uniwersytetu Krakowskiego, kupiec, sekretarz królowej Bony; 22 II 1536 nabył dobra mysłowickie (z Katowicami, Bogucicami, Załężem, Szopienicami, Roździeniem), co 29 VI 1537 zatwierdził król Czech Ferdynand II.
https://www.sejm-wielki.pl/b/psb.27912.1.

SALKI KATECHETYCZNE W PARAFII ŚW. SZCZEPANA W BOGUCICACH, w okresie okupacji utworzone w kaplicy szpitalnej ►Bonifratrów. W 1951 salkę katechetyczną urządzono w kaplicy św. Szczepana w miejscu dawnej kaplicy spowiedzi św.; później przygotowano odpowiednie salki na chórze nad zakrystią oraz na chórze głównym (odgrodzoną ozdobnym oszkleniem); pod koniec l. 60. XX w. przygotowano salki w przebudowanych stajniach i chlewach, a w l. 70. kolejne 2 salki w budynkach gospodarczych. W l. 1991–1998 dom katechetyczny został użyczony ►Katolickiej Szkole Podstawowej; od 2005 funkcjonuje ►Dom Rekolekcyjno-Formacyjny.
J. Oleś: Salki katechetyczne w Bogucicach. „Kurier Bogucicki” 1990, nr 2; P. Piwowarczyk: Historia parafii i kościoła p.w. św. Szczepana w Katowicach-Bogucicach. Katowice 2014.

SALOMONOWA Katarzyna ([?] – 1614), z d. Kozioł, herbu Kozioł; pochodziła z małopolskiej rodziny szlacheckiej; w 1609 odkupiła od ►Adama i Jana Boguckich Bogucice, Katowice i pusty dział brynowski i sprzedała ►Jadwidze Gosławskiej; propagowała kult Matki Boskiej, założyła Bractwa Matki Boskiej w Mysłowicach i Bogucicach (1614); nagrobek w kościele Mariackim w Mysłowicach.
Z. Jedynak: Katarzyna Salomonowa i dwa dokumenty fundacyjne dla kościołów parafialnych w Bogucicach i w Mysłowicach z 1614 roku. [W:] „Szkice Archiwalno-Historyczne”. Nr 7. Katowice 2011; A. Piwowarczyk: Mysłowice, roczniki 1295–1995. Mysłowice 1995.

SALOMONOWIE, wywodzący się z Rygi ród pochodzenia niemieckiego, którego członkowie w wojnie pomiędzy Władysławem Jagiełłą a Kiejstutem poparli przyszłego króla Polski; pełnili różne funkcje, od XV w. w Krakowie, od 1536 roku na Górnym Śląsku; nabyli od ►Turzonów dominium mysłowickie z Bogucicami i ►Kuźnicą Bogucką; przedstawiciele rodu: Stanisław ►Salomon, Katarzyna ►Salomonowa; w 1614 roku ród wygasł.
A. Kuzio-Podrucki, B. Szmatloch: Katowickie dziedzictwo. Katowice 2014.

SANDOMIERSKA ULICA, długości 320 m, w Osiedlu im. Jerzego ►Kukuczki, 1,5 km od centrum miasta, o układzie południkowym, a w części południowej równoleżnikowym; punkt medyczny.

SANDOMIERSKA ULICA, długości 520 m, w rejonie Osiedla im. Jerzego ►Kukuczki; droga wewnętrzna, wyasfaltowana; zakłady usługowe, handlowe (sieci Żabka), kioski spożywcze, rzemieślnicze (fryzjerstwo), medyczne, apteka, klub osiedlowy „Juwenia”.

SARA FRIDLÄNDER zob. ►Warszawianka

SCHILLING, kopalnia, a następnie pole rezerwowe (w rejonie obecnego ►Osiedla Ignacego Paderewskiego) utworzone dokumentem rezerwacyjnym z 15 III 1859 (1907 miar i 108 łatrów²), eksploatowane w l. 1855–1859, 1864; nakazem sądu apelacyjnego w Raciborzu z 30 XII 1859 oraz 4 i 14 VII 1860 nadane ►Walesce Winckler, od 1880 własność ►Huberta Tiele-Wincklera; z polem ►Corax przejęte 1 VI 1890 przez ►Katowicką Spółkę Akcyjną; eksploatowane w l. 1853–1859; w 1859 wydobycie wynosiło 1,5 tys. t węgla.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997; G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

SCHMALGASSE, zob. ulica ►Nowa.

SCHMIDESTRAßE zob. ►Kowalska ulica

SCHREYER (Szreyer) Juliusz (10 IX 1883, Lwów – 4 X 1957, Katowice), dyrygent, przed I wojną światową prowadził orkiestry i chóry Towarzystwa Muzycznego im. Moniuszki w Stryju, latem 1919 roku dyrygował orkiestrą w teatrze „Argus” w Warszawie, a na sezon 1919/1920 został zaangażowany jako dyrygent do Teatru Stołecznego, w następnych latach był dyrygentem orkiestr wojskowych, m.in. w Lublinie i Krakowie, w 1931 zorganizował w Zakopanem Operę Górską, później dyrygował przez pewien czas orkiestrą Teatru im. Słowackiego w Krakowie; po II wojnie światowej działał jako pedagog i dyrygent w amatorskim ruchu muzycznym w Katowicach. Pochowany został na cmentarzu parafialnym w Bogucicach.
Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965. Warszawa 1973; inskrypcja nagrobkowa na cmentarzu parafialnym w Bogucicach.

SCHWARZBACH, nazwa Zawodzia postulowana w 1911 przez ►Bierbank; nazwa nie weszła w życie.
„Polak” 1911, nr 56–57.

SEKCJA PLASTYCZNA DLA SENIORÓW, zob. ►Grupa Malarska Zawodzie.

SENATOR, hotel w ►Zawodziu, przy ul. ►1 Maja 3, 96 miejsc, pokoje dwu- i jednoosobowe; sala bankietowo-konferencyjna na 30 miejsc, restauracja.
https://www.senator.katowice.pl/

SENATOR, hotel przy ul. ►Pierwszego (1) Maja; dysponujący pokojami jedno- i dwuosobowymi oraz apartamentem, ponadto salą konferencyjną, restauracją oraz parkingiem.
Katowice. Informator z planem miasta, pod red. Stefanii Adamczyk, Katowice 1993; https://senator.katowice.pl/#sala-konferencyjna

SENATOR Night Club, kawiarnia w podziemiach hotelu ►Senator, przy ul. ►1 (Pierwszego) Maja 3; niewielki drink-bar, sala dyskotekowa ze specjalnymi efektami emitowanymi przez laserowe oświetlenie zainstalowane w podłodze, living room.
Katowice. Informator. Oprac. S. Adamczyk i in. Katowice 1993.

SIEĆ WODOCIĄGOWA, pionierską rolę w zakładaniu sieci w 1871 odegrała ►kopalnia „Katowice”; do 1890 powstało 7 pomp przy ►ul. L. Markiefki. Od 1910 sprawami wodociągowymi zajęła się gmina Bogucice; sieć objęła stację kolejową ►Kunegunda. Od 1910 kopalnia korzystała z ujęć wodnych na ►Leśnym Potoku, przed 1914 wybudowała przy ►ul. Nadgórników wieżę wodną. Z wodociągu powiatowego korzystały do celów technologicznych huty: ►Ferrum i ►Kunegunda (od 1925 korzystały z wybudowanej w Zawodziu wieży ciśnień). Od 1951 Bogucice i Zawodzie są zaopatrywane w wodę z Zbiornika Goczałkowice. Od VIII 1994 diecezjalnym duszpasterzem pracowników wodociągów, kanalizacji i ochrony środowiska był ►ks. Eugeniusz Breitkopf, proboszcz ►parafii Opatrzności Bożej. Na wschodnich granicach Zawodzia istnieje obecnie oczyszczalnia ścieków.
G. Grzegorek, J. Psiuk: Wodociągi i kanalizacja Katowic. Katowice 2016.

SIEDZĄCE, nazwa pól w Bogucicach, położonych w bezpośrednim sąsiedztwie wsi. Odnotowane w katastrze karolińskim w pierwszej poł. XVIII w.

SIEGEL I SPÓŁKA, fabryka przemysłu chemicznego powstała w 1931 roku przy ul. Paderewskiego z inicjatywy obywateli Wolnego Miasta Gdańska; zajmowała się produkcją sidolu, sigeli, lofiksu, rubinu – materiałów czyszczących podłogi; upaństwowiona w 1946.
Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego 1946, nr 11.

SIEROCINIEC (Dom Sierot, Dom Dziecka), placówka społeczno-opiekuńcza utworzona z inicjatywy ►ks. Leopolda Markiefki, działająca na podstawie statutu. Od 26 III 1858 do 1879 prowadzona przez ►boromeuszki. Od 29 VIII 1858 Sierociniec funkcjonował na prawach stowarzyszenia; był uznany przez władze państwowe w Berlinie. Przyjmował dzieci katolickie, ewangelickie i żydowskie. Od 1859 z ►prywatną szkołą elementarną (trzyklasową) i ►Wyższą Szkołą dla Dziewcząt (żeńską) znajdował się pod opieką powołanego przez ks. L. Markiefkę ►kuratorium; od 1877 pod komisarycznym zarządem biskupstwa wrocławskiego, a od II 1879 był instytucją świecką królewskiego urzędu w Opolu reprezentowaną przez swego delegata („ojca sierot”) na terenie ►parafii św. Szczepana w Bogucicach. Budowę siedziby (pierwotnie parterowej, następnie rozbudowanej – dwupiętrowej) prowadzono na podstawie zezwolenia biskupa Henryka Foerstera z 26 III 1856 i starosty bytomskiego von Tieschowitza na działce zagrodniczej nr 130 (przy ►ul. Leopolda); środki finansowe początkowo czerpano z kolekt parafialnych, ►Fundacji im. proboszcza Leopolda Markiefki p.w. Matki Boskiej Bolesnej w Bogucicach, ►pensjonatu dla dziewcząt, a od 1865 z majątku rolnego. W 1886 pod opieką 6 sióstr ►jadwiżanek znajdowało się 90 dzieci; od 1888 funkcjonowała ►Szkoła Robót Ręcznych, od 1890 ►pensjonat dla dziewcząt, później także ►Szkoła Gospodarstwa Domowego i Robót Ręcznych dla uczennic z zaboru rosyjskiego i Galicji; w 1899 uruchomiono ochronkę; na początku XX w. prowadzono opiekę nad dziećmi zdemoralizowanymi – w 2 szkołach (dla sierot i dzieci specjalnej troski), od 1918 w jednej; po 1924 do placówki dzieci kierował wydział opieki społecznej, mieściła się tam też stacja opieki nad matką i dzieckiem. W l. 30. XX w. uruchomiono dom dziecka; działania prowadziły organizacje społeczne: ►krucjata eucharystyczna, ►drużyna harcerska, kółka teatralne i sportowe; odbywały się zebrania ►Związku Abstynentów. Od 1939 placówka znajdowała się pod nadzorem NSDAP, została zamknięta w 1943. Po wojnie, w III 1945, uruchomiana jako pierwszy sierociniec w Katowicach (Dom Dziecka im. ks. L. Markiefki), wspierany przez UNRRA, gdzie przebywały dzieci z Warszawy, Łodzi i województwa śląskiego. Od 1961 przenoszono wychowanków do domów dziecka w woj. śląskim i opolskim; instytucję zlikwidowano.
H. Domagała: Fundacja opiekuńczo-wychowawcza imienia ks. Leopolda Markiefki w Katowicach-Bogucicach w latach 1858–1990. Katowice 2011; „Górnoślązak” 1931, nr 20.

SILESIA, Towarzystwo Gier i Wycieczek w ►Zawodziu, założone 14 sierpnia 1932 roku, sekcje: sportowa, teatralna, śpiewu i wycieczek; jedna z kilku struktur – spadkobierców ►Jaskółki (działającej od 1920 w Zawodziu); pierwszy zarząd tworzyli: Jan Czekański, Ludwik Żurek, Józef Cierpioł.
„Polonia” 1932, nr 2824.

SILESIA KATOWICE, Robotniczy KS przy Fabryce Porcelany „Giesche”, jednosekcyjny, piłkarski, zał. ok. 1946–1947, połączył się z KS Ferrum Katowice (zob. ►Słowian Katowice).
APK, zesp. Okręgowy Związek Piłki Nożnej w Katowicach, sygn. 50.

SILESIANIE, zespół wokalno-muzyczny ►Uniwersytetu Ekonomicznego, zał w 1977 (w l. 1980–1984 nieczynny) dzięki inicjatywie ówczesnego rektora ►prof. dr. hab. Zbigniewa Messnera. Dał kilkaset koncertów w kraju i poza jego granicami, w największych i najbardziej prestiżowych miejscach, m.in. w Sali Kongresowej w Warszawie czy katowickim Spodku. Występował też dla Ojca Świętego Jana Pawła II w watykańskiej Auli Klementyńskiej. Zespół podejmuje inicjatywy kulturalne mające na celu wspomaganie instytucji dla dzieci specjalnej troski oraz osób starszych i chorych, jest również organizatorem seminariów naukowych poświęconych folklorowi i marketingowi w kulturze, a jego członkowie prowadzą zajęcia dydaktyczne i edukacyjne w szkołach województwa śląskiego na temat kultury i sztuki ludowej.
A. Sulik: Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego w Katowicach 1937-1987. [T. 1]. Katowice 1987.

SIMON, szyb ►kopalni „Katowice”, drążony ok. 1823–1833, był jednym z 4 pierwszych w kopalni „Ferdynand”; w XIX w. zakończył działalność.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

SIODŁACZY ŁAN zob. ►Dziurkowski Łan

SIOSTRY MISJONARKI MIŁOŚCI MATKI TERESY Z KALKUTY, kalkucianki; pierwszą siedzibę miały w Chorzowie; od 1991 roku w domu przy ul. ►św. Jacka, od 2001 w dawnym, zdewastowanym budynku ►schroniska młodzieżowego, przebudowanym w 2002 roku; siostry zajmują się opieką nad bezdomnymi; ośrodek był jednym z ognisk pandemii covid-19 (2022), z jedną ofiarą śmiertelną (siostra z Węgier).
Pół wieku. Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 19522002. Katowice 2003; https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103085,27135819,siostry-zakonne-z-katowic-moga-wreszcie-opuscic-swoja-siedzibe.html; https:// katowice .gosc.pl/doc/3444571.Nasze-slaskie-kalkutki

SIÓDMY (VII) SZCZEP HARCERSKI IM. SZARYCH SZEREGÓW, założony w 1967 roku w ►Szkole Podstawowej nr 36 na ►Koszutce; w 1968 szczep otrzymał sztandar; obecnie [6 czerwca 2023] jego struktury tworzą: phm. Piotr Opoka – komendant Szczepu; 13. Gromada Zuchowa „Leśne Ludki” – drużynowa hm. Katarzyna Bobak; 29. Katowicka Drużyna Harcerska im. Batalionu „Zośka” – drużynowa dh. Zuzanna Modlińska; 27. Drużyna Wędrownicza im. hm. Jana Bytnara „Rudego” – drużynowa pwd. Maja Witosz; Krąg Instruktorski „Pinezka” – pwd. Dorota Bitman.
https://katowice.zhp.pl/wykaz-jednostek-hufca/

SKAŁKOWSKI Marian, wł. Maria Władysław Tomasz (29 XII 1924, Toruń – 4 XI 2015, Katowice) – architekt, przedstawiciel powojennego ►Modernizmu; od 1943 roku na emigracji na Węgrzech (nauka w gimnazjum i liceum polskim w Balatonboglar, studia na Akademii Sztuk Pięknych w Budapeszcie), następnie w Polsce studia na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz na Wydziale Architektury Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, którą ukończył w 1951); od początku lat 50. XX w. w Katowicach; pracował w Miastoprojekcie (1952–1991), Pracowni Sztuk Plastycznych (1956–1981), od 1979 roku miał status architekta-twórcy; autor projektów: budynku mieszkalno-handlowego „Delikatesy” (współpraca: Franciszek Klimek; nagroda III stopnia Komitetu Budownictwa Urbanistyki i Architektury, 1959–1962); dom meblowy „Domus”, (współpraca: Stanisław Kwaśniewicz, Jurand Jarecki, 1959–1960), dom mody „Elegancja” (1965–1967), wieżowiec – tzw. ►Haperowiec lub Hapeerowiec (współpraca: Jurand Jarecki, 1965–1967); zespół usługowy – tzw. Blok D na ►Koszutce (współpraca: Stanisław Kwaśniewicz, 1970), wielobranżowy dom usługowy przy ul. Ordona (1969–1970).

SKORUPA Henryk Józef (3 VII 1908, Kozłów pow. Gliwice – [?]), pracownik DOKP Katowice i instruktor wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego. W 1939 brał udział w wojnie polsko-niemieckiej, jeniec wojenny, w l. 1940–1941 więzień KL Auschwitz; po 1945 działacz Polskiego Związku Zachodniego (referent i członek Komisji Wysiedleń).
Kronika Koła Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Zbiory specjalne Biblioteki Śląskiej.

SKORUPA TEICH, znany jedynie z źródeł prasowych staw po południowej stronie ob. ►ul. Katowickiej, ulubione (obok ►Norma Sand) miejsce wagarów młodzieży szkolnej Bogucic przed wybuchem I wojny światowej.

SKOWRONEK Ludwik (6 IV 1859, Czuchów – 10 V 1934, Głuchołazy), ksiądz, proboszcz w Bogucicach. Po ukończeniu gimnazjum w Gliwicach rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Wrocławskim, które przerwał, przenosząc się na Wydział Teologiczny tej uczelni. Ze względu na Kulturkampf kontynuował studia teologiczne w Ratyzbonie (1883–1884). Święcenia kapłańskie przyjął 5 VII 1884. W l. 1884–1887 pracował jako wikariusz w Bieruniu Starym. Kolejną placówką były Bogucice, gdzie w 1888 został mianowany administratorem, a w l. 1889–1923 pełnił funkcję proboszcza, znacznie przyczyniając się do wybudowania nowego kościoła (zob. ►Bazylika Mniejsza p.w. św. Szczepana w Bogucicach). W l. 1896–1900 był administratorem tworzącej się parafii w Załężu. W czasie swej kadencji proboszczowskiej w Bogucicach wybudował kościoł p.w. św. Szczepana w Bogucicach (1894), p.w. św. Józefa w Załężu (1900), p.w. św. Antoniego Padewskiego w Dąbrówce Małej (1907–1912), kaplicę na „Górce”; pomagał w budowie kościoła i klasztoru oo. Franciszkanów w Panewnikach. W 1893 jego staraniem ukazała się napisana przez ►Stanisława Biegańskiego broszurka szerząca kult Matki Boskiej Boguckiej, która stała się własnością każdej rodziny i małym kompendium wiedzy o parafii oraz łaskami słynącym ►obrazie Matki Boskiej Boguckiej. Do największych osiągnięć duszpasterskich należało opracowanie i wydanie modlitewnika ►Droga do nieba (Weg zum Himmel) w języku polskim i niemieckim dla katolików na Śląsku, zawierającego modlitwy, pieśni i pouczenia. Czuł też wielką potrzebę szerzenia oświaty wśród Górnoślązaków; założył bibliotekę parafialną, w której można było wypożyczyć książki zarówno polskie, jak i niemieckie; zachęcał do czytelnictwa i kolportowania pism („Posłańca Niedzielnego”, „Kuriera Górnośląskiego”, „Głosu Ludu Górnośląskiego”, „Gazety Katolickiej”); propagował kult maryjny; był organizatorem życia parafialnego (założył 12 bractw i stowarzyszeń parafialnych). W 1907 jako kandydat niemieckiej katolickiej partii Centrum z okręgu Katowice/Zabrze w wyborach do Reichstagu przegrał z Wojciechem Korfantym. W 1912 został mianowany radcą duchownym, a w 1923 otrzymał godność prałata papieskiego. Po przejściu na emeryturę w 1923 ze względów zdrowotnych został skierowany przez ordynariusza do sanatorium Marienfried w Głuchołazach.
I. Mierzwa: Działalność wydawnicza diecezji katowickiej w pierwszym pięćdziesięcioleciu jej istnienia. „Nasza Przeszłość” 1975, T. 44; H. Kowalczyk: Skowronek Ludwik. [W:] Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej. Red. A. Lysko. Pszczyna 1995; K. Worbs: Droga do nieba ks. Ludwika Skowronka – modlitewnik powstały w Bogucicach. [W:] Parafia bogucicka. Tradycja i współczesność. Księga jubileuszowa. Red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło. Katowice 1994.

SKWER ANDRZEJA FONFARY, u zbiegu ulic ►1 (Pierwszego) Maja i ►Murckowskiej w Zawodziu, miejsce upamiętniające hokeistę na lodzie, olimpijczyka i uczestnika MŚ.
https://katowice.naszemiasto.pl/tag/skwer

SKWER IM. KS. EUGENIUSZA BREITKOPFA, utworzony 22 czerwca 2022 roku między ulicami 1 Maja a Murckowską, tuż przy tunelu dla pieszych.
https://bip.katowice.eu/RadaMiasta/Uchwaly/uchwalone.aspx?ids=577&menu=660

SŁONECZNA PĘTLA, zob. ►Pętla Słoneczna.

SŁONIMSKIEGO ANTONIEGO ULICA (w latach 1951–1990 ul. Henryka Barona); o długości 350 m, w pn. części ►Koszutki; dwie równoległe nitki w układzie południkowym zakończone przecznicą o tej samej nazwie; od pd. łączy się z ul. Alfonsa ►Górnika; ulica osiedlowa, z asfaltową nawierzchnią; ze skwerami, placami zabaw, zielenią miejską.
Ulice. Nazewnictwo w przekroju historycznym. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 2. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.). Katowice 2012.

SŁOWIAN KATOWICE, KS w ►Zawodziu. Powstał w 1920, początkowo jako „Siła” Zawodzie, w 1924 reaktywowany jako „Słowian” Zawodzie. W 1939 połączył się z KS „Pogoń” Katowice, w l. 1945–1949 działał pod nazwą Zakładowy Klub Sportowy Ferrum, w 1949 fuzja z KS „Pogoń” Katowice i KS „Baildon” Katowice; w l. 1950–1959 Koło Sportowe „Stal” Huty Ferrum; od 1957 „Słowian” Katowice. Zlikwidowany w 2001. Prowadził sekcje: piłki nożnej i piłki ręcznej (1958–1973). Osiągnięcie: udział w rozgrywkach I ligi w piłce ręcznej kobiet (1962–1967). Obiekt sportowy: stadion przy ul. 1 Maja (ob. ►Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji „Słowian”, administrowany przez MOSiR). Działacze: ►Rudolf Niemczyk, ►Paweł Wybierski.
APK, zesp. Okręgowy. Związek Piłki Nożnej Katowice, sygn. 56; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011; H. Marzec: Piłka ręczna na Śląsku (1929–2004). W: Z dziejów Bogucic: materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej przez Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” z okazji 650-lecia Bogucic w dniach 13–14 października 2010. Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” 2011.

SŁOWIK, kółko śpiewacze w Bogucicach (20 członków), podległe ►Polskiej Partii Socjalistycznej, założone w 1919 roku, z własną orkiestrą, w 1923 zamarło; działacz: Franciszek ►Domagała.
„Gazeta Robotnicza” 1923, nr 8.

SMOSCHEWER I SPÓŁKA, Towarzystwo dla Przemysłu Kolejowego w ►Zawodziu, zajmujące budynki po obu stronach obecnej ulicy ►Pierwszego (1) Maja, założony w 1926 roku przy ulicy ►Floriana 7; producent kolejek polnych, wózków i zwrotnic kolejowych, tarcz obrotowych, lokomotywek, walców budowlanych i drogowych, zatrudniał 74 osoby (1926); posiadał biura pośrednictwa handlowego w Warszawie, Poznaniu, Gdyni, Krakowie i Lwowie, w 1938 roku brał udział w ogłoszonym przez prezydenta Katowic konkursie na upiększenie miasta, podejmując działania o charakterze ekologicznym. Po okresie okupacji w 1946 roku, pod nazwą Fabryka dla Przemysłu Kolejowego, jednostka produkowała tory kolejowe, rozjazdy, górki rozrządowe, wywrotki wagonowe, platformy, zestawy kół, gazogeneratory samochodowe, wykonywała też prace spawalnicze. W 1948 roku została włączona do Zjednoczenia Przemysłu Motoryzacyjnego jako Fabryka Przemysłu Kolejowego. Około roku 1950 zatraciła status odrębnej jednostki, stając się Zakładem nr 2 Przedsiębiorstwa Państwowego Wyodrębnionego „Kuźnia Ustroń”. W drugiej połowie lat 50. XX wieku została zlikwidowana.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach , Katowice 2011.

SOBÓL Henryk (10 VII 1912, Bogucice – 1945), w l. 1928–1939 harcerz ►VIII [Ósmej] Męskiej Drużyny Harcerskiej im. Henryka Sienkiewicza w Bogucicach; od 1930 zastępca zastępowego, sekretarz i skarbnik drużyny, od 1934 zastępowy i przyboczny, później opiekun zuchów przy drużynie i drużynowy, od 1937 podharcmistrz, od 1939 komendant ►Bogucickiego Hufca Harcerzy. Pracował jako urzędnik w Urzędzie Wojewódzkim w Katowicach (od 1936); założył teatr amatorski (występował też jako jego aktor). Działacz konspiracyjny w Związku Walki Zbrojnej, Armii Krajowej, aresztowany X 1944, w I 1945 skierowany do obozu koncentracyjnego Groß-Roßen.
T. Czylok: Z ich krwi i męczeństwa nasza wolność. Katowiccy harcerze lat wojny. Katowice 2011.

SOCREALIZM, styl w sztuce w l. 1949–1953; przykłady na terenie ►Koszutki: budynek Miejskiego Żłobka i Przedszkola (róg ulic ►Sokolskiej 56a i ►G. Morcinka 19a) z 1953; ►osiedle domów wielorodzinnych (ul. Sokolska 50–62, numery parzyste) z 1953; dawne ►hotele robotnicze (ul. Sokolska 65, 65a, 78, 80) z 1951; osiedle domów wielorodzinnych (ul. Sokolska 68–76, numery parzyste) wybudowane w l. 1952–1958; osiedle domów wielorodzinnych (►ul. K. Iłłakowiczówny 1–9, numery nieparzyste i 11a–c) z l. 50. XX w.; ►budynek Szkoły Podstawowej nr 36 im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego (ul. K. Iłłakowiczówny 13) z 1953; wielorodzinny dom mieszkalny z przedszkolem (ul. K. Iłłakowiczówny 15) z 1953; osiedle domów wielorodzinnych (ul. K. Iłłakowiczówny 17, 19, 21) z 1953.

SODALICJA (Kongregacja) MARIAŃSKA MŁODZIEŃCÓW, parafialna organizacja młodzieżowa, propagowana przez jezuitów, powstała po rozwiązaniu Towarzystwa św. Alojzego (zob. ►Alojzjanie), zał. 8 XII 1898 (wg niektórych opracowań 1900); tworzyli ją aspiranci – chłopcy po uroczystości I Komunii św. do ukończenia 15 roku życia; w 1911 ufundowała figurę św. Stanisława Kostki; prowadziła m.in. działalność kulturalną (muzyka i śpiew, wystawianie sztuk teatralnych), organizowała gry i zabawy oraz wycziecki dla członków. Funkcjonowała w dwóch (ze względu na narodowość) grupach – polskiej i niemieckiej. Zawiesiła działania na okres I wojny światowej. Opiekunem był jeden z wikarych.

SOGALLA Bruno (14 VII 1885, Mała Dąbrówka lub Rozdzień – 1 IV 1918, Bogucice), lekarz, ukończył gimnazjum w Bytomiu, studiował medycynę w Halle, Wrocławiu (działał w organizacjach studenckich); od 1896 naczelny lekarz ►szpitala zakonu bonifratrów, ceniony specjalista chorób zakaźnych, zatruć metalami; radny miasta Katowic (przewodniczący komisji do spraw zdrowia i kultury; członek zarządu kościelnego w kościele Mariackim. W czasie I wojny światowej wykonywał obowiązki lekarza wojskowego i prawdopodobnie wówczas zaraził się od rosyjskiego chłopa. Od 1919 patron ulicy w Bogucicach (zob. ►ul. B. Żogały).
J. Lipońska-Sajdak: Znani i nieznani boguciczanie. [W:] Z dziejów Bogucic. Materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej przez Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” z okazji 650-lecia Bogucic w dniach 13–14 października 2010 roku. Katowice 2011.

SOGALLASTRAßE, zob. ul. ►Żogały.

SOGERWERKS zob. ►Gebrüder Goldstein

SOJKA Norbert OMI (6 VI 1949, Krapkowice – 17 X 2020, Lubliniec), proboszcz w Laskowicach, Kędzierzynie-Koźlu i ►Koszutce; w latach 1964–1969 uczęszczał do Niższego Seminarium Duchownego w Markowicach; następnie wstąpił do nowicjatu w Obrze, gdzie 8 września 1970 roku złożył pierwszą profesję zakonną. Studia filozoficzno-teologiczne odbył w obrzańskim scholastykacie, składając w nim profesję wieczystą 8 września 1974. Tam też przyjął święcenia kapłańskie 20 czerwca 1976 z rąk abpa Antoniego Baraniaka. Pierwszą obediencję otrzymał do domu zakonnego w Kędzierzynie-Koźlu jako duszpasterz parafii św. Mikołaja (1976–1981), następnie do Wrocławia (1981–1984). 1 lipca 1984 został proboszczem parafii w Laskowicach Pomorskich, a potem parafii św. Eugeniusza de Mazenoda w Kędzierzynie-Koźlu (1993–2003), i Koszutce (2003–2013). 2 września 2013 został skierowany do infirmerii oblackiej w Lublińcu, gdzie zmarł 17 października 2020. Współtworzył wiele ogólnopolskich spotkań oazowych. Uruchomił wiele wspólnot neokatechumenalnych w Kędzierzynie-Koźlu oraz Katowicach Koszutce. W swoich działaniach inspirował się nauczaniem św. Eugeniusza de Mazenoda i ks. Franciszka Blachnickiego, brał udział w tworzeniu wspólnoty ogólnopolskiej NINIWA.
https://oblaci.pl/2020/10/17/lubliniec-zmarl-sp-o-norbert-sojka-omi/

SOK Paweł (1860 – 1 XII 1921), działacz ►Zjednoczenia Zawodowego Polskiego; jedna z pierwszych osób propagujących czytelnictwo „Polaka”. gazety w języku polskim ukazującej się od 1905 roku.

SOKOLSKA ULICA, łącząca Śródmieście Katowic z ►Koszutką, rozpoczyna bieg przy placu Wolności, a kończy przy skrzyżowaniu z ul. Misjonarzy Oblatów MN, dł. 1345 m, układ południkowy; do 1965 sięgała do ul. Piotra Skargi (do 1922 i w l. 1939−1945 Karlstraße, w 1922−1939 Sokolska − na cześć TG „Sokół”, w Polsce Ludowej im. Karola Liebknechta oraz Aleksandra Zawadzkiego); w l. 50. XX w. w związku z budową ►Osiedla im. Juliana Marchlewskiego ulica została znacznie wydłużona (przez most na Rawie i kładkę nad ul. Chorzowską) i powstały przy niej żłobek z przedszkolem, hotele robotnicze, w l. 70. XX w. kino ►Kosmos). W 1990 całej ulicy przywrócono nazwę Sokolska.

SOŁTYKOWSKI Kazimierz (2 I 1906, Kraków – 21 XI 1978, Kaków), absolwent Wydziału Architektury Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie; w l. 1929–1934 referent i kierownik Biura Konstrukcyjnego w Wydziale Komunikacyjno-Budowlanym Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego w Katowicach. Stał na czele Wojewódzkiego Kierownicta Budowy Kolonii Robotniczych w Katowicach oraz opracowywał projekty szkół powszechnych w województwie śląskim, m.in. budynku liceum przy ►placu Gwarków na ►Koszutce (ob. siedziba ►Głównego Instytutu Górnictwa); był jednym z projektantów ►Kolonii Urzędniczej w Bogucicach. W l. 1935–1939 i 1945–1949 był wolno praktykującym architektem; w 1949 podjął pracę w biurze Miastoprojekt Katowice (do 1971) – był jednym z twórców tego biura, pełnił m.in. funkcje projektanta, kierownika pracowni, a także głównego specjalisty oraz kierownika zespołu sprawdzającego. Pochowany na cmentarzu na Salwatorze w Krakowie.

SOŁTYSIK Marian (1938–2010), prof. dr hab., specjalista logistyk; pracownik, prodziekan i prorektor ►Akademii Ekonomicznej w Katowicach, twórca pierwszej w Polsce katedry logistyki; koncentrował się głównie na jej teorii, organizacji oraz zarządzaniu łańcuchami dostaw. Wyniki swoich rozważań i badań przedstawił w publikacjach, które ukazały się w wydawnictwach: Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Krakowie i Poznaniu, Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytetu Rzeszowskiego, Instytutu Logistyki i Magazynowania w Poznaniu oraz artykułach zamieszczonych w czasopismach: „Logistyka”, „Gospodarka Materiałowa i Logistyka” oraz „Eurologistics”. Odznaczony został Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Księga jubileuszowa. 75 lat Uniwersytetu Ekonomicznego, red. M. Kubista-Wróbel, Katowice 2013; Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katowice 2013.

SÓWKA Erwin (18 VI 1936, Giszowiec – 21 I 2021, Katowice), malarz prymitywista, członek Grupy Janowskiej, samouk; emerytowany górnik Kopalni Węgla Kamiennego „Wieczorek” w Janowie; malował od 1951 roku, pod wpływem Teofila Ociepki nawiązywał w twórczości do mitów górniczych, kultury i religii starożytnego Wschodu oraz okultyzmu; tworzył obrazy nasycone symboliką, o silnych wątkach erotycznych, tematyce przyrodniczej oraz górniczej; ukazywał postacie na tle miejskiego lub skalistego krajobrazu; w ostatnim okresie częstym motywem jego prac było zagrożenie ekologiczne. Zdobył międzynarodowy rozgłos, jego prace prezentowane były w kraju i za granicą, m.in. we Francji, Włoszech i Chorwacji, a odnaleźć je można w zbiorach m.in.: Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Muzeum Śląskiego w Katowicach, Galerii „Barwy Śląska” oraz w wielu polskich i zagranicznych kolekcjach prywatnych. Posiada biogram w Światowej Encyklopedii Sztuki Naiwnej. O jego twórczości powstało kilka filmów dokumentalnych (m.in. Sówka Erwin Adama Sikory z 2005 roku), a Lech Majewski nakręcił pełnometrażową opowieść o malarzu i Grupie Janowskiej pt. Angelus (2001).W 2012 roku został laureatem „Cegły Janoscha”, nagrody przyznawanej przez katowicką redakcję „Gazety Wyborczej” za zasługi w zachowywaniu kulturowej tożsamości Górnego Śląska i rozsławianiu regionu; w 2013 odznaczony został Złotą Odznaką Honorową „Za Zasługi dla Województwa Śląskiego”, w 2017 otrzymał srebrny medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. W 2014 roku wystąpił w teledysku grupy Pilar – w utworze Świt zagrał samego siebie. Mieszkał w Bogucicach-Zawodziu. Jego pogrzeb z udziałem premiera Mateusza Morawieckiego odbył się 25 stycznia 2021 roku, po nabożeństwie w kościele św. Anny na Nikiszowcu został pochowany na tamtejszym cmentarzu parafialnym. W 2022 roku powstał mural upamiętniający jego postać (zob. ►Erwin Sówka (mural).

SPLENDOR, zespół artystyczny z siedzibą w ►Zakładowym Domu Kultury KWK „Katowice” przy ul. ks. Leopolda ►Markiefki, 12 członków (1989), kierownik: Konczewicz.
APK, zesp. Wojewódzki Ośrodek Kultury, sygn. 83.

SPLIT Honorata (1870 – 24 VII 1950, Bogucice), w l. 1932–1946 przełożona generalna ►jadwiżanek; od 1945 asystentka generalna. Od 1941 pracowała pod przymusem w sanatorium przeciwgruźliczym w Rabsztynie. Od 1945 organizatorka prowincji i domu w Bogucicach. zajmowała z 3 siostrami pokój przy ul. Piotra.
H. Domagała: Zgromadzenie Sióstr św. Jadwigi Prowincja Katowicka w latach 1945–1989. Lublin 2014.

SPODEK, hala widowiskowo-sportowa w Katowicach, przy ►Rondzie; projektanci: Maciej Gintowtt i Maciej Krasiński (zwycięzcy konkursu Stowarzyszenia Architektów Polskich z 1959), wykonawca konstrukcji: Andrzej Żurawski; najbardziej reprezentacyjna budowla Katowic z okresu tzw. Polski Ludowej; pierwotna lokalizacja w Parku Śląskim (ówczesnym Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku) została na wniosek Jerzego Ziętka zmieniona – wybrano tereny poprzemysłowe – hałdę huty ►Marta; prace konstrukcyjne zapoczątkowano w 1964, otwarcie gotowego obiektu nastąpiło 9 V 1971. Spodek (obiekt o pow. 19 600 m kw. i kubaturze 345 700 m sześc.) jest kompleksem wielofunkcyjnym, z 3 widowniami, o charakterze amfiteatralnym, z krytym lodowiskiem, halą gimnastyczną (przylegającymi bezpośrednio do siebie, połączonymi antresolą); widownią na 18 tys. miejsc (powiększoną w 2009; nowością są wysuwane na płytę siedzenia oraz loże, zamontowano ponadto nowoczesne oświetlenie umożliwiające nagrywanie w technologii HD, klimatyzację oraz ogromny ekran diodowy w kształcie walca); hotelem, restauracją, kawiarnią, gabinetem odnowy, sauną, sportową przychodnią lekarską. Spodek jest jednym z pierwszych w skali światowej obiektów z dachem zrealizowanym w koncepcji tensegrity; ważąca 300 ton stalowa konstrukcja kopuły połączona jest z zewnętrznym stalowym pierścieniem za pomocą 120 lin nośnych w formie prętowo-cięgnowych kratownic, na których osadzone jest pokrycie dachowe. Hala główna z zewnątrz przypomina nieco kształtem latający spodek (ang. UFO), co wynikło z połączenia dwóch podstawowych funkcji planowanych dla tego obiektu: hali sportowej i hali widowiskowej. Schematy widowni w obu przypadkach znacznie się od siebie różnią: pierwszy preferuje układ centralny areny, drugi układ kierunkowy. Spodek jest zarządzany przez Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Katowicach; był miejscem imprez sportowych najwyższej rangi: mistrzostw Europy w zapasach w stylu wolnym i klasycznym (1972); mistrzostw świata w zapasach w stylu klasycznym (1974); halowych mistrzostw Europy w lekkoatletyce (1975), mistrzostw Europy w boksie (1975), mistrzostw świata grupy A w hokeju na lodzie (1976), mistrzostw świata w piłce ręcznej kobiet (1983), mistrzostw Europy w podnoszeniu ciężarów (1985), Mistrzostw Europy w karate (1987), mistrzostw świata w akrobatyce sportowej (1989), mistrzostw świata w kulturystyce (1991), mistrzostw Europy w koszykówce kobiet (1999), mistrzostw świata we freestyle motocrossie (2005), mistrzostw Europy w koszykówce mężczyzn (2009), mistrzostw Europy w siatkówce kobiet (2009); mistrzostw świata w piłce ręcznej, mistrzostw świata w siatkówce mężczyzn (2016). W Spodku odbyło się też mnóstwo imprez artystycznych, koncertowali w tym miejscu m.in. Charles Aznavour, Suzie Quatro, John Mayall, Eric Clapton, Drupi, Sting, Jean-Michel Jarre, Chris Rea, Toto Cotugno, Cliff Richard, Joe Cocker, Tina Turner, Brian Adams, Elton John, Dalida, Vanesa Mae, Deep Purple, Simple Red, Metallica, The Cure, Status Quo, Cocteau Twins, Electric Light Orchestra, Genesis, Yes, Robert Plant i Jimmy Page, Pearl Jam, Sepultura, Black Sabbath, Kraftwerk, Saxon, Locomotiv GT, Mike Oldfield, The Kelly Family, Rammstein, Iron Maiden, Robbie Wiliams, Depeche Mode, Dżem, Kult, Myslowitz, Hey i in. Na scenie Spodka odbywały i odbywają się festiwale muzyczne: Rawa Blues, Metalmania, Mayday, a także przedstawienia cyrkowe, widowiska teatralno-muzyczne i seanse filmowe.
E. Chojecka: Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku. Katowice 2009.

SPOŁECZNE OGNISKO ARTYSTYCZNE NA KOSZUTCE, placówka kulturalno-oświatowa, zał. 1 III 1956 z siedzibą przy ►ul. M. Grażyńskiego, podlega Społecznemu Stowarzyszeniu Ognisk Artystycznych w Katowicach. W 1977 w zajęciach uczestniczyło 418 uczniów, których kształciło 14 nauczycieli; prowadzono sekcje: fortepianu, akordeonu, instrumentów szarpanych, smyczkowych, dętych, śpiewu, baletu, plastyki i innych specjalności; pracami kierowała Krystyna Rutkowska. Od 1992 funkcjonuje Przedszkole Artystyczne z zajęciami dodatkowymi – plastyką, umuzykalnieniem i rytmiką, językiem angielskim, gimnastyką korekcyjną, teatrzykiem piosenki.
APK, zesp. Społeczne Stowarzyszenie Ognisk Artystycznych, sygn. 16, 107.

SPOŁECZNE OGNISKO MUZYCZNE NA KOSZUTCE, struktura kulturalno-oświatowa założona 1 września 1956 roku przy ul. Michała ►Grażyńskiego (Tyszki), w pawilonie powstałym z inicjatywy Krystyny Rutkowskiej, przy wkładzie finansowym rodziców dzieci kształconych artystycznie, a także zakładów pracy. W 1970, po przekazaniu budynku miastu, ognisko dzieliło siedzibę z ►Miejskim Domem Kultury; prowadziło sekcje: fortepianu, akordeonu, instrumentów szarpanych, smyczkowych, baletową; obecnie (2022) mieści się tam przedszkole artystyczne (80 wychowanków), dział muzyczny (100) i plastyczny (30); prezesi (m.in.): Krystyna Rutkowska, Tarsylia Jędrzejczak, aktualnie Teresa Karaszewska.
APK, zesp. Społeczne Ogniska Muzyczne, sygn. 1/106; https://katowice.naszemiasto.pl/zle-sasiedztwo-czy-partnerzy

SPÓŁDZIELNIA MIESZKANIOWA IM. I.J. PADEREWSKIEGO, trzecia pod względem liczby mieszkań spółdzielnia mieszkaniowa w Katowicach (po ►Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej i zarządzającej osiedlem Tysiąclecia Spółdzielni Mieszkaniowej „Piast”), powstała 5 kwietnia 1991 roku. Zrzesza 4232 członków, a w jej zasobach mieszkają 7023 osoby (dane z marca 2023). Prócz budynków mieszkalnych z lat 1974–1981 w jej zasobach znajduje się siedem budynków czterokondygnacyjnych z lat 1999–2001. Łącznie w zasobach spółdzielni znajduje się 4146 mieszkań, 96 garaży i 240 lokali użytkowych. Udział powierzchni zabudowanej w powierzchni terenu osiedla wynosi 15 proc.
https://www.smpaderewski.pl/30-lat-spoldzielni,i242.html

ST. BARBARA APHOTEKE zob. ►Apteka św. Barbary

STACJA BENZYNOWA W ZAWODZIU, wybudowana w III 1930 na gruntach Leopolda Gartnera przy ul. Krakowskiej 2 (ob. ►ul. 1 Maja) przez ►Galicja SA; była wyposażona w 2 zbiorniki o pojemności 2 tys. litrów i 1 zbiornik o pojemności 1 tys. litrów; obsługiwana przez firmę ►Auto-Stop; w poł. l. 30 XX w. przez Polski Fiat SA; w okresie powstań śląskich objęta ochronnymi działaniami zawadzkich oddziałów powstańczych (dowódca ►Karol Orendorz); w okresie okupacji hitlerowskiej funkcjonowała pod zarządem Deutsche Fiat, była obiektem zamachu ze strony polskiego ruchu oporu.
AUM Katowice, zesp. 1, sygn.1153; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

STACJA OPIEKI NAD MATKĄ I DZIECKIEM HUTY FERRUM, inwestycja Huty „Ferrum”, budowana w 1945 roku przy ul. ►Wyspiańskiego (I) 18, miała tworzyć kompleks socjalny z kuchnią mleczną i przedszkolem.
APK, zesp. Centralny Zarząd Przemysłu Hutniczego, sygn. 1269.

STACJA OPIEKI NAD MATKĄ I DZIECKIEM W BOGUCICACH, założona w X 1928 (jako szósta w Katowicach); prowadziła poradnictwo z zakresu pielęgnacji i odżywiania niemowląt i małych dzieci. Stację prowadziła jedna jadwiżanka (siostra Felicjana Dudek) i dwie osoby świeckie. W 1930 opieką objęto 844 dzieci, przeprowadzono 438 badań, udzielono 1825 porad; świadczono też pomoc rzeczową, rozdając odżywki dla niemowląt. Reaktywowana w 1949; w 1. 50 XX w. przekształcona w Rejonową Przychodnię dla Matki i Dziecka.
I. Mierzwa: Zaangażowanie charytatywne parafii bogucickiej od połowy XIX w. po czasy współczesne. W: Parafia bogucicka. Tradycja i współczesność. Księga jubileuszowa. Red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło. Katowice 2000; „Górnoślązak” 1928, nr 237.

STACHURA Wiktor (13 XII 1900 Bogucice – po 1939[?]), powstaniec śląski, uczestnik walk na terenie Giszowca w I, II i III powstaniu śląskim, z ►Katowickim Pułkiem im. Jarosława Dąbrowskiego dowodzonym przez ►Rudolfa Niemczyka walczył pod Górą św. Anny (27 V 1921).
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski Ogólny, sygn. 131.

STAJNIA PLEBAŃSKA, budowla w północno-zachodnim narożniku ►placu przykościelnego;
parterowa, wybudowana w 1855 przez ►Heinricha Moritza Augusta Nottebohma; nadbudowana w 1902. Od 1968 ulokowano w niej salkę katechetyczna, w 1978 przeznaczono na 2 garaże, od 1982 działał w niej punkt katechetyczny. Przebudowana w 1996 wg projektu Jolanty i Marka Zemłów, mieści obecnie ochronkę parafialną, klub młodzieżowy, kawiarenkę.
P. Piwowarczyk: Historia parafii i kościoła p.w. św. Szczepana w Katowicach-Bogucicach. Katowice 2014.

STANDARD, zespół artystyczny z siedzibą w ►Zakładowym Domu Kultury KWK „Katowice” przy ul. ks. Leopolda ►Markiefki; 26 członków (1989), kier. J. Nyc.
APK, zesp. Wojewódzki Ośrodek Kultury, sygn. 83.

STANEK Wawrzyniec, karczmarz bogucicki; jedna z ofiar ►Najazdu 28 XI 1644 ►Przecława i Prospera Gosławskich, jeden ze świadków na procesie przed Trybunałem Lubelskim w 1646.
L. Musioł: Bogucice Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953.

STANGRECKA Elżbieta (22 III 1925, Bogucice – 13 XI 1994), harcmistrzyni, od 1935 należała do ►VIII Drużyny Harcerek im. Królowej Jadwigi w Bogucicach, którą w 1945 reaktywowała; do 1949 była komendantką hufca bogucickiego; w 1956 powróciła do reaktywowanego harcerstwa – w l. 1958–1961 instruktor szkolenia młodzieży, w l. 60. XX w. księgowa w Komendzie Chorągwi ZHP Katowice. Odznaczona Brązowym Krzyżem Zasługi. Córka ►Ignacego Brody, żona ►Stefana Stangreckiego.
Harcerski Krzyż. W hołdzie katowickim instruktorom. Katowice [b.r.w.].

STANIK Jan (14 III 1882 – 8 IX 1939, Katowice), uczestnik trzech ►powstań śląskich; uczestnik walk w obronie Katowic IX 1939; aresztowany 6 IX 1939, rozstrzelany w więzieniu przy ul. Mikołowskiej w Katowicach. Mieszkał przy ►ul. 1 Maja.
APK, zesp. Śląski Instytut Naukowy, sygn. 2162.

STARA STRZELNICA, pierwszy obiekt sportowy w ►Zawodziu, druga strzelnica sportowa w Katowicach; obiekt utrzymywany przez gminę bogucicką, po przyłączeniu do Katowic – przez władze miejskie. Wybudowana w 1878 przy ul. Krakowskiej 45, kryta, pierwotnie użytkowana przez niemiecką Gildię Strzelecką w Katowicach, w l. 1926–1928 przez Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Katowicach; przebudowana z inicjatywy ►Ryszarda Szefera i ►Rudolfa Niemczyka; stała się ►Domem Ludowym w Katowicach-Zawodziu; swoje siedziby miały tam: oddziały ►Związku Powstańców Śląskich w Zawodziu, ►Centralnego Związku Zawodowego Polskiego, ►Narodowej Parti Robotniczej, ►Związku Obrony Kresów Zachodnich, ►Polskiej Partii Socjalistycznej; a także restauracja prowadzona przez Jana Jandę, Antoniego Janusza, P. Sonnka, Ryszarda Szefera; w okresie międzywojennym mieścił się lokal wyborczy, a po 1945 restauracja Pod Ratuszem i strzelnica do strzelania z broni małokalibrowej; po 1950 pomieszczenia przejęła ►Szkoła Zawodowa i Szkolenia Pedagogicznego.
AUM, zesp. 1, sygn.1203; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011; „Polak” 1924, nr 241.

STARY BRÓD, nazwa topograficzna terenu położonego przy granicy Bogucic z ►Kuźnicą Bogucką i gruntach należących do ►Olszowego Młyna.
L. Musioł: Bogucice. Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953.

STARY MŁYN, zob. ►Olszowy Młyn.

STAW PRZYKOPALNIANY, obiekt rekreacji, kąpielisko; w 1911 wskutek upałów wyschnął.
„Polak” 1911, nr 98.

STAWOWY Alojzy (15 VI 1896 Zawodzie – 20 VIII 1919, Zawodzie), nosił rodowe nazwisko matki, brat ►Walentego. Bracia zostali zamordowani przez Grenzschutz za domniemaną współpracę z oddziałami powstańczymi; pochowani na ►cmentarzu parafialnym w Bogucicach. Jest współpatronem jednej z ulic w Zawodziu (zob. ►ul. Braci Stawowych).
A. Steuer: Stawowi. [W:] Patronowie katowickich ulic i placów. Red. U. Rzewiczok. Katowice 2011.

STAWOWY Walenty (8 II 1903 Zawodzie – 20 VIII 1919, Zawodzie), nosił rodowe nazwisko matki, brat ►Alojzego. Bracia zostali zamordowani przez Grenzschutz za domniemaną współpracę z oddziałami powstańczymi; pochowani na ►cmentarzu parafialnym w Bogucicach. Jest współpatronem jednej z ulic w Zawodziu (zob. ►ul. Braci Stawowych).
A. Steuer: Stawowi. [W:] Patronowie katowickich ulic i placów. Red. U. Rzewiczok. Katowice 2011.

STAWOWYCHSTRASSE, ►Braci Stawowych Ulica.

STEATYT, wytwórnia wyrobów ceramicznych w ►Zawodziu przy ul. ►1 (Pierwszego) Maja 70, funkcjonowała w latach 1947–1993, założona została przez Zygmunta ►Buksowicza, rozkwit przeżywała w latach 60. XX wieku; podlegała Izbie Rzemieślniczej w Katowicach; początkowo produkowała porcelanę techniczną, a od 1956 roku figuralną, ozdobną, obiekty kolekcjonerskie; jej wyroby znajdują się w zbiorach m.in. MHK i ►Muzeum Śląskiego; firma brała udział w wystawie w Muzeum Narodowym we Wrocławiu.
B. Banaś: Wytwórnia Wyrobów Ceramicznych „Steatyt” w Katowicach. Wrocław 2015.

STEIGERSTRAßE zob. ►Sztygarska ulica

STEIN (pseud.) zob. ►Niemczyk Rudolf

STĘŚLICKIEGO JANA NEPOMUCENA ULICA (Waterloostraße, 1904; Kolejowa, 1920; Stęślickiego, 1925); droga długości 620 m, graniczna między Dębem (na zachód od pasa drogi) a ►Koszutką (na wschód); z przebiegiem południkowym, łącząca Koszutkę od strony zachodniej z ulicą Chorzowską; jej przedłużeniem jest ulica F.W. Grundmanna, która z kolei łączy Koszutkę ze Śródmieściem i Załężem; droga powiatowa klasy drogi głównej; przy ulicy znajduje się obiekt sportowy ►Rapid z dwoma boiskami piłkarskimi oraz siedziba firmy energetycznej Vattenfall, ulicą kursują linie autobusowe ZTM, w 2010 roku prowadziła tamtędy trasa etapu kolarskiego wyścigu Tour de Pologne.

STIBORSKI Konrad (28 VI 1829, Racibórz – 31 III 1896, Szopienice), ksiądz, pierwszy w dziejach wikary ►parafii św. Szczepana w Bogucicach; po święceniach kapłańskich w 1856 został posłany do Bogucic; od 1859 był kuratorem budującego się kościoła św. Jadwigi w Szopienicach, a nastepnie jego proboszczem.
B Czaplicki: Górnośląski duszpasterz ks. Leopold Markiefka (1813–1882) i jego dzieła. Lubliniec–Kokotek 2014.

STODOŁA PLEBAŃSKA, kamienno-ceglana budowla o wymiarach 33 x 11 m, usytuowana na ►placu przykościelny. Po remoncie w 1977 (wymiana konstrukcji drewnianej dachu na metalową) służyła do 1997 jako budynek gospodarczy. Po przebudowie (projekt: inż. Marek Zemła; malarstwo: Jolanta Kalarus) mieści magazyn i salę na 150 osób.
AKAD, zesp. Akta lokalne, sygn. 126; P. Piwowarczyk: Historia parafii i kościoła p.w. św. Szczepana w Katowicach-Bogucicach. Katowice 2014.

STODOŁY KOPALNI FERDYNAND, dwa obiekty wydzierżawione rolnikom bogucickim na składowanie zboża; regularnie zasiedlane przez bezrobotnych i bezdomnych (w tym byłych żołnierzy polskich, po zakończeniu służby wojskowej, a także reemigrantów z Francji i Niemiec); całkowicie spłonęły 15 września 1936 roku w wyniku podpalenia (zemsty jednego z mieszkańców), zginęło trzynaście osób, które pochowane zostały na cmentarzu komunalnym w Panewnikach.
„Siedem Groszy” 1936, nr 253–256.

STOKFISZ Jan (1873 – III 1933), działacz narodowy, górnik; jeden z organizatorów koła Wzajemnej Pomocy (1909) na kopalni „Ferdynand” (zob. ►kopalna „Katowice”); członek ►Związku Powstańców Śląskich.
„Polska Zachodnia” 1933, nr 61.

STOLARSTWO, dział rzemiosła i spółdzielczości (branża drzewna), często związany z własną siecią placówek handlowych oferujących wytwarzane wyroby; w Bogucicach i Zawodziu najwięcej warsztatów było zlokalizowanych przy ulicach: ►S. Czarneckiego, ►L. Markiefki, ►1 Maja. Rzemiosło reprezentowało co najmniej 14 rzemieślników – w tym: przed I wojną światową: Paweł Kallabis, Józef Kozioł (aktywny działacz społeczno-polityczny w gminie boguckiej); następnie: Józef Broda, Józef Fuchs, Jan Gajowski, Moles, Gertruda Schneider, Otto Scholz, ►Spółdzielnia Pracy „W Imię Społeczeństwa”; w l. 1939–1945: Tischler Genossenschaft; po 1945: ►Stolarska Spółdzielnia SA „Jawor”, Karol Cichoń, Władysław Grzywny, Ryszard i Jan Kutscha.
Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych: województwo śląskie: 1929/30. [Katowice 1930]; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935; „Górnoślązak” 1904, nr 103; „Polak” 1908, nr 66.

STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻY POLSKIEJ (Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej): przy ►parafii św. Szczepana w Bogucicach rodowodem sięgało do Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży (zał. 1906). W poł. l. 20. XX w. dzieliło się na oddział starszy (w 1925 skupiający 40 członków, w 1935 – 84, w 1937 – 130), opiekunem był ks. Salbert, a funkcję prezesa pełnili: Antoni Zając, Piotr Kierysz, Karol Gondzik, oraz oddział młodszy (w 1926 liczący 100 członków, w 1927 – 140), gdzie funkcję prezesa pełnił Ryszard Dolina. Stowarzyszenie, łączone z kongregacją młodzieńców, jako pierwsze zostało włączone w struktury ►Akcji Katolickiej (1931); w 1928 w strukturze funkcjonowało kółko śpiewackie; według danych z 1929 prowadziło działalność sportową w sekcjach: piłki nożnej, piłki ręcznej, koszykówki, szachowej i wychowania fizycznego; przy ►parafii Opatrzności Bożej w Zawodziu, zał. 6 XII 1931 (w 1933 skupiało 157 członków, w 1935 – 160, w 1937 – 76); współdziałało ze ►Związkiem Towarzystw Polskich, w jego ramach przyłączyło się do zainicjowanej w 1936 przez ►Katolickie Stowarzyszenie Kobiet akcji walki z wolnomyślicielstwem panującym w ►Szkole Podstawowej nr 15 im. Władysława Jagiełły i usunięcia jej kierownika ►Zygmunta Zajchowskiego; funkcję prezesa pełnił Kazimierz Kasztelan, prowadziło kółka zainteresowań: oświatowe, szachowe, sportowe z sekcjami: piłki nożnej, tenisa stołowego, palanta, wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego, śpiewacze oraz muzyczne z orkiestrami mandolinową i smyczkową.
Akcja Katolicka na Śląsku: powstanie, rozwój, działalność. Katowice 1938; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011; J. Myszor: Duszpasterstwo parafialne na Górnym Śląsku w latach 1821–1914. Katowice 1991; „Rocznik Diecezji Śląskiej (Katowickiej)”. Katowice 1936; Spis Stowarzyszeń Śląskiego Związku Młodzieży Polskiej. Królewska Huta [po 1925], 1927, 1929; „Młodzież Katolicka” 1933, nr 7.

STOWARZYSZENIE PAŃ p.w. ŚW. WINCENTEGO À PAULO – przy ►parafii św. Szczepana w Bogucicach w 1903 powstała Konferencja Pań p.w. św. Wincentego à Paulo; w l. 1920–1921 brała aktywny udział w akcji plebiscytowej, prowadząc m.in. działalność sceniczną; w 1930 przekształcona w Stowarzyszenie (w 1935 skupiające 100 członkiń); po zakończeniu ►II wojny światowej scalone z Oddziałem Parafialnym ►Caritas (w 1948 liczyło 25 członków); ►przy parafii Opatrzności Bożej w Zawodziu zał. XI 1930 z inicjatywy ►ks. Antoniego Lindnera; prezydentem był Pietras, sekretarzem – Bolińska, skarbnikiem – Świtała (w 1935 skupiało 110 członkiń); w okresie międzywojennym należało do ►Związku Towarzystw Polskich w Zawodziu; w jego ramach przyłączyło się do zainicjowanej w 1936 przez ►Katolickie Stowarzyszenie Kobiet akcji walki z wolnomyślicielstwem panującym w ►Szkole Podstawowej nr 15 im. Władysława Jagiełły i usunięcia jej kierownika ►Zygmunta Zajchowskiego.
APK, zesp.: Zarząd Miejski Katowice, sygn. 15; UWŚl. OP sygn. Z-24; Sprawozdanie Katowickiego Okręgu Caritas za rok 1932; „Polonia” 1931, nr 1; „Katolik” 1920, nr 126.

STRAŻ NOCNA, organizacja paramilitarna utworzona 1 września 1920 roku w Bogucicach w miejsce oddziałów samoobrony, licząca 60 osób (po 30 przedstawicieli z opcji polskiej i niemieckiej w gminie bogucickiej).
„Górnoślązak” 1920, nr 190.

STREFA KULTURY, obszar pomiędzy ►Spodkiem a nowo powstałymi budynkami, gdzie swoje siedziby mają ►Międzynarodowe Centrum Kongresowe (przed którym postawiono ►Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora), ►Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia (NOSPR) i ►Muzeum Śląskie − wszystkie znajdują się na terenach po nieistniejącej już kopalni ►Katowice; tuż obok stanęły biurowce KTW; na szczycie byłego szybu wyciągowego zlokalizowany jest taras widokowy.

STRZELNICA MAŁOKALIBROWA, w otoczeniu zabudowy ►Domu Ludowego (►Starej Strzelnicy) przy ul. Krakowskiej 45 (ob. ►ul. 1 Maja) w Zawodziu; wyposażona w kulochwyty (wały ziemne), stanowiska przedzielone ścianami, a odległość do tarczy wynosiła 25 m. Podlegała Miejskiemu Komitetowi WFiPW w Katowicach, pod względem administracyjnym Zarządowi Nieruchomości Miejskich.
AUM Katowice, zesp. 1, sygn. 1202.

STUDENCKI OŚRODEK SOCJALNY, budowany w latach 1978–1982, ze stołówką, barem szybkiej obsługi, kawiarenką z czytelnią prasy, salą widowiskową.
A. Sulik: Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego w Katowicach 1937–1987, t. 1, Katowice 1987.

SUCHY, nazwa nieistniejącego akwenu w ►Dolinie Trzech Stawów położonego na wschód od ►Kąpielowego. Wysechł pod koniec XX w.; oczyszczał wodę z ►Potoku Murckowskiego przed wpłynięciem do stawu Kąpielowego.
G. Grzegorek, J. Psiuk: Wodociągi i kanalizacja Katowic. Katowice 2016.

SUSANNA, kopalnia węgla kamiennego przy ►drodze murckowskiej, nadana 13–19 IV 1838; należała w połowie do Traugota Knauta i w połowie do ►Aleksandra Mieroszewskiego; udziały Knauta nabyli drobni przedsiębiorcy, a udziały Aleksandra Mieroszewskiego wraz z całą ordynacją mysłowicką nabyła ►Maria Winckler; eksploatacja górnicza była prowadzona w l. 1864–1878, do pola Reserve włączył ją ►Hubert von Tiele-Winckler. Wydobycie w 1873 wynosiło 26,5 tys. ton. Wokół szybu wyrosła kolonia ►Zuzanna.
G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

SUSS Paweł (1866 – 23 I 1905, Bogucice), działacz narodowy; założyciel ►Towarzystwa Dobroczynności w Bogucicach, członek ►Sodalicji (Kongregacji) Mariańskiej, gniazda ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, ►Towarzystwa Śpiewaczego „Lira” i działacz śpiewaczy.
„Katolik” 1905, nr 13.

SWIRKLA, łąka plebańska w Bogucicach, klasy V, o pow. 42 a.
P. Piwowarczyk: Rolnictwo i rolnicy w Bogucicach ze szczególnym uwzględnieniem rodziny Nyców. Chorzów 2017.

SYPIALNIE KOPALNI FERDYNAND, domy sypialne – 3 budynki usytuowane przy ►ul. Peowiaków 2 i 5 oraz ►ul. L. Markiefki 65. Pierwotne funkcje pełniły do l. 30. XX w.; później zostały przebudowane: na bursę Państwowej Szkoły Górniczej w Katowicach (ul. Peowiaków 5), siedzibę Towarzystwa Opieki ze współlokatorami – bezrobotnymi kawalerami, grupą osób eksmitowanych z domów należących do ►Wspólnoty Interesów Górniczo-Hutniczych (ul. Peowiaków 2); sypialnia przy ul. L. Markiefki została przebudowana na ►Dom Ludowy.
APK, Wspólnota Interesów Górniczo-Hutniczych, sygn. 384.

SZAFLARSKI Józef (21 XI 1908, Tarnów – 13 XI 1989, Katowice), geograf, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wyższej Szkoły Ekonomicznej (WSE; zob. ►Uniwersytet Ekonomiczny), ►Uniwersytetu Śląskiego (UŚ). Do 1950 przebywał w Krakowie (m.in. współudział w organizacji tajnego nauczania); od 1950 pracował jako wykładowca WSE (geografia gospodarcza), od 1956 kierował katedrą geografii ekonomicznej, w l. 1958–1965 pełnił funkcję rektora WSE (skutecznie przeciwstawiał się likwidacji uczelni. W 1960 uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. W l. 1964–1971 zasiadał w radzie techniczno-ekonomicznej przy Ministrze Górnictwa i Energetyki; był członkiem kolegium redakcyjnego „Zarania Śląskiego”, współautorem (i przewodniczącym komitetu redakcyjnego) publikacji Województwo katowickie w Polsce Ludowej i Atlasu województwa katowickiego; z S. Żmudą opublikował Świat w mapach i wykresach, redaktorem naczelnym opracowania Katowice 1865–1945 i redaktorem Słownika geografii świata. Od 1973 związany z UŚ, gdzie zorganizował Samodzielny Instytut Geografii. Pochowany na ►cmentarzu parafialnym w Bogucicach.
S.T. Sroka: Szaflarski Józef. [w:] Polski słownik biograficzny. T. 66. Warszawa–Kraków 2009.

SZAFRANEK Bernard (20 V 1928 – 11 II 2000), pracownik Głównego Instytutu Górnictwa, harcerz, prezes Koła ►Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Bogucicach, działacz sekcji muzealnej Katowickiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego (prowadził działalność na rzecz powstania MHK). Współautor okazjonalnych opracowań z dziejów harcerstwa katowickiego. Pochowany na ►cmentarzu parafialnym w Bogucicach.
10-lecie działalności Fundacji Nagród i Wyróżnień im. Bohaterów Wieży Spadochronowej w Katowicach. 1987–1997. [przygot. zespół: T. Czylok, J. Szaflik, B. Szafranek]. Katowice. 1997; J. Feliks, B. Szafranek: W 70. rocznicę powstania Związku Harcerstwa Polskiego na ziemiach polskich, w 60-lecie utworzenia ZHP na Śląsku oraz w 35-lecie odrodzenia ZHP w Polsce Ludowej [kalendarium]. Na pamiątkę spotkania byłych harcerek i harcerzy drużyn Katowic-Bogucic, Katowice, 6 grudnia 1980. Katowice [1981].

SZARA, galeria sztuki współczesnej, z siedzibą na parterze domu przy ul. ►Misjonarzy Oblatów 4, prezentująca aktualne zjawiska w sztuce i kulturze; miejsce spotkań i warsztatów mieszkańców miasta.
P. Fuglewicz, B. Zygmańska: Spacerownik po Katowicach Śródmieście. Część północna. Warszawa 2021.

SZAROTKA BOGUCICE, Towarzystwo Wycieczkowe, zał. V 1932; prowadziło sekcję tenisa stołowego.
„Polska Zachodnia” 1933, nr 121.

SZCZEPAŃSKI PLAC, potoczna nazwa miejsca, lansowana w prasie polskojęzycznej, oraz końcowego przystanku kolejki ulicznej (tramwaju) w Bogucicach.
„Polak” 1911, nr 34.

SZEFER Ryszard (10 I 1902, Zawodzie – ?), w latach 1914–1919 górnik kopalni ►Ferdynand; od 1919 roku członek POW Górnego Śląskiego, od maja 1919 służył w 1 pułku Strzelców Bytomskich. Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, ciężko ranny; od listopada 1920 pracownik Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu, w III powstaniu śląskim (zob. ►Powstania śląskie) walczył pod Górą św. Anny i Lichynią, referent skarbowy w Wydziale Skarbowym Naczelnej Rady Ludowej w Katowicach, od 1924 roku prezes ►Związku Hallerczyków w Bogucicach, członek ►Związku Powstańców Śląskich (od 1933 skarbnik), od 1935 członek rady wojewódzkiej tej organizacji, prezes Zarządu Głównego Związku Restauratorów na Województwo Śląskie, w latach 1932–1935 ajent restauracji „Dom Ludowy” w ►Zawodziu.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

SZEROKA ULICA (pierwotna nazwa od 1908 Breitestraße, w l. 1939–1945 Fichtestraße), usytuowana ►Zawodziu, dł. 130 m, układ równoleżnikowy. W 1901 zabudowę rozpoczęła kopalnia „Ferdinand” (zob. ►kopalnia Katowice); właścicielami domów w okresie międzywojennym byli: Jan Durowiec, kopalnia „Ferdynand”, Paweł Kwiotek, Marcin Papoń, Helena Śliwa. Przy ulicy mieściła się siedziba firmy Kamsoft.
APK, zesp Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, sygn. 1187; Ulice. Nazewnictwo w przekroju historycznym. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 2. Katowice 2012; Księga adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/36 r. Katowice 1935.

SZKOLNE KOŁO POLSKIEGO TOWARZYSTWA TURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZEGO NR 324, założone w 1984 roku jako klub szkolny przy ►Zespole Szkół im. Generała Jerzego Ziętka w Zawodziu; wzrost jego aktywności notowany jest od 1996 roku, kiedy zaczęło organizować rajdy turystyczne do Ustronia, po Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, szlakiem hetmanów zbójnickich, na Kubalonkę i Równicę.

SZKOLNICTWO ZAWODOWE: przed 1939 – ►Miejska Szkoła Handlowa; po 1945 – ►Zasadnicza Szkoła Rzemiosł Różnych (ul. Brzozowa 15), ►Zasadnicza Szkoła Budowlana dla Pracujących Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Miejskiego nr 1 (ul. Katowicka 33), ►Zasadnicza Szkoła Zawodowa dla Pracujących Przedsiębiorstwa Robót Elektrycznych nr 2 (ul. Tyszki 53), ►Zasadnicza Szkoła Zawodowa przy Kopalni Katowice (ul. F. Ścigały), ►Zasadnicza Szkoła Zawodowa dla Pracujących Przedsiębiorstwa Montażu Urządzeń Elektrycznych Przemysłu Węglowego (ul. F. Ścigały); ►Technikum Zawodowe dla Pracujących (ul. Graniczna 27); poza dzielnicą – Zasadnicza Szkoła Zawodowa Huty Ferrum.
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Kuratorium Oświaty Szkolnej, sygn. 168, 171.

SZKOŁA DOKSZTAŁCAJĄCA W ZAWODZIU, powstała z inicjatywy Zarządu Gminnego w Bogucicach w 1906; działała na podstawie statutu z 9 II 1909 (z późniejszymi zmianami); zakończyła funkcjonowanie ok. 1922; uczniami była młodzież w wieku 14–16 lat mieszkająca w Bogucicach (od 1920 obowiązek ten został rozszerzony na młodzież 17–18 lat); kształciła wykwalifikowane kadry, a jej działalność opłacały największe firmy Bogucic: ►kopalnia „Katowice”, ►Huta Ferrum, ►Montokwas, ►Huta Kunegunda.
APK, zesp. Landratura Katowicka, sygn. 709.

SZKOŁA ELEMENTARNA PRYWATNA W KOLONII ZUZANNA, zał. w 1872 przez Juliusza Müllera, ze statutem nadanym w 1873 przez starostwo powiatowe Katowice; od 1896 funkcjonowała w piętrowym budynku; do 1906 lub 1910 działała na terenie gminy bogucickiej (wspierana przez Tiele-Wincklerów), następnie w Obszarze Dworskim Giszowiec; ostatnia wzmianka w 1915.
APK, zesp. Landratura Katowicka, sygn. 666.

SZKOŁA GOSPODARSTWA DOMOWEGO I ROBÓT RĘCZNYCH w Bogucicach, zał. 1888; początkowo szkoła robót ręcznych, od 1898 szkoła gospodarstwa z językiem niemieckim w strukturach ►Sierocińca sióstr ►jadwiżanek; dysponowała pensjonatem z ogrodem; uczennice pochodziły z zaborów: pruskiego, rosyjskiego i austriackiego – w 1913 do szkoły uczęszczały 94 uczennice; nauka obejmowała: gotowanie, pieczenie, pranie, prasowanie, robótki na drutach, szycie, cerowanie, łatanie, haftowanie, szycie na maszynie, krojenie białej bielizny, wyszywanie białymi nićmi, sztukę układania kwiatów, lekcje religii, języka niemieckiego, języka francuskiego, kulturalnego zachowania się i gry na fortepianie, pisanie listów, prowadzenie rachunków. Opłata za pobyt wynosiła od 3 do 5 marek. Istniała do 1 IX 1939.
B. Czaplicki: Ksiądz Ludwik Skowronek (1859–1934) i jego dzieła. Katowice 2016.

SZKOŁA PODSTAWOWA NR 2 im. JANA III SOBIESKIEGO, w ►Roździeńskiego Walentego Osiedlu, założona w 1979 roku, sięgająca jednak do tradycji przedwojennej placówki o tej samej nazwie; stanowiąca część Zespołu Szkolno-Przedszkolnego nr 5; z salami: komputerową, zabaw, gimnastyczną oraz basenem, stołówką, placem zabaw, boiskami, biblioteką, świetlicą szkolną i salami lekcyjnymi wyposażonymi w tablice i monitory interaktywne.
https://sp2katowice.ehost.pl; https://www.szkola.zsp5.pl/index.php/o-szkole/

SZKOŁA PODSTAWOWA NR 12 W BOGUCICACH, placówka oświatowa i wychowawcza dla dzieci w budynku otwartym 6 października 1902 roku, w 1905 wyodrębniła się szkoła żeńska – Szkoła nr V; dwukondygnacyjny obiekt powstał wg rysunku gminnego mistrza budowlanego Boronowskiego, z udziałem przedsiębiorstwa budowlanego Glomb z ►Zawodzia; 12 sal (w tym gabinet kierownika, dwie pracownie, biblioteka); od lat 20. XX w. szkoła nosiła imię Adama Mickiewicza, koedukacyjna, następnie męska, od 1933 roku ze świetlicą; kapitalny remont w 1955, od 1961 stołówka; w roku szkolnym 1975/1976 stanowiła jedną strukturę z sąsiednią ►Szkołą Podstawową nr 13; organizacje szkolne: przed pierwszą wojną światową – Spiel und Eislauverein, zespół flecistów i doboszy, zespoły taneczne – dziewczęcy i chłopięcy, przed 1939 drużyna harcerska (zob. ►Harcerstwo), szkolne koło Ligi Morskiej i Kolonialnej – 1934 (zob. ►Liga Morska i Kolonialna Zawodzie); od 1949 drużyna harcerska ZMP, po 1957 samodzielna, ok. 1966 chór; nauczyciele: Teofil ►Łaciak, Władysław ►Sala, Serafin ►Sapok

Kierownicy

Lp.Imię i nazwiskoLata kierowania szkołą
1. Paul Kirsch 1902
2. Wiktor Mulle 1922
3. Franciszek Sodowski 1923
4. Jan Klimek 1924
5. Czesław Zygadlewicz 1932
6. Alfred Zug 1939
7. Czesław Zygadlewicz 1945
8. Bernard Jędrysik 1946
9. Wincenty Świątek 1948 p.o.
10. Czesław Zygadlewicz 1949
11. Stanisława Kiermes 1960
12. Skulik 1969
13. Krystyna Fuchs 1971

Dzieje Bogucic w kronice szkoły 18651975. Zygfryd Nowak (red.). Katowice 2016.

SZKOŁA PODSTAWOWA nr XIV im. KRÓLOWEJ JADWIGI zob. ►Szkoła Powszechna nr XIV.

SZKOŁA PODSTAWOWA nr 14 im. PAWŁA STELLERA zob. ►Szkoła Powszechna nr XIV.

SZKOŁA PODSTAWOWA nr 14 im. TADEUSZA KOŚCIUSZKI zob. ►Szkoła Powszechna nr XIV.

SZKOŁA PODSTAWOWA NR 36 W KATOWICACH, im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, przy ulicy Kazimiery ►Iłłakowiczówny 13; otwarta została 6 września 1954 roku; jako wyróżniona, w 1959 otrzymała telewizor; najwięcej uczniów (1502) uczyło się w roku szkolnym 1960/1961, grono pedagogiczne liczyło wtedy 40 osób; w 1961 liczba uczniów spadła w związku z otwarciem Szkół Podstawowych nr 57 i 59, nie było też już potrzeby – jak dotąd – korzystania z budynku przedszkola, który przez szereg lat służył gościnnie za miejsce nauki młodszych klas, zlikwidowano również 3-zmianowy system nauczania. W 1968 wręczony został sztandar ►VII Szczepowi im. Szarych Szeregów, działającemu na terenie placówki szkolnej; 15 wrzesnia1998 roku uroczyście otwarte zostało nowe boisko szkolne.

Kierownicy szkoły

Lp.LataImię i Nazwisko
1. 1954–1972 Albina Mreńca
2. 1972–1986 Irena Olechowa
3. 1986–1991 Cecylia Błońska
4. 1991–2001 Anna Niederle
5. 2001–2021 Dorota Pankiewicz
6. od 2021 Justyna Franczak

https://sp36katowice.edupage.org/contact/

SZKOŁA PODSTAWOWA NR 40 IM. JERZEGO KUKUCZKI W BOGUCICACH; przy ul. ►Słowiańskiej. Budowa gmachu zapoczątkowana została w połowie lat 80. XX w. z inicjatywy społecznego komitetu budowy; prace budowlane prowadził „Fabud”, wiosną 1991 pod nadzorem Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej powstało sześć spośród zaplanowanych dziesięciu segmentów obiektu. Na wniosek kuratorium oświaty naukę rozpoczęto 1 września 1991 roku, w trzech oddanych do użytku segmentach przygotowano sale lekcyjne nauczania początkowego i tymczasowe pomieszczenia administracji szkolnej. Pierwsi rozpoczęli naukę uczniowie klas I–III; budynek poświęcił ks. ►Józef Oleś. Od października 1991 czynne były dwie świetlice, biblioteka, czytelnia i gabinet opieki medycznej, od lutego 1992 działała kuchnia i dwie stołówki; na zajęcia szkolne uczęszczało 447 uczniów w siedmiu klasach pierwszych, sześciu drugich i pięciu trzecich. W czasie roku szkolnego 1992/1993 oddano do użytku budynek dydaktyczny dla klas starszych i przewiązkę łączącą go z budynkiem nauczania początkowego, pracowniami przedmiotowymi i administracji. Od roku szkolnego 1993/1994 była to ośmioklasowa szkoła podstawowa, w latach 1994–2009 z biblioteką szkolno-publiczną, jedyną tego typu w Katowicach), w roku szkolnym 1994/1995 została oddana do użytku część segmentu sportowego, a w nim sala gimnastyczna zwana obecnie „salą lustrzaną”, sala do gier, gabinet gimnastyki korekcyjnej i siłownia. W tamtym roku szkolnym mury szkoły opuściło 104 absolwentów klas ósmych. W latach 1995/1996 zakończono budowę auli i zaplecza hali sportowej, a cały proces rozbudowy szkoły zakończono w roku 1997 (powstała ogromna hala sportowa z infrastrukturą terenową, obejmująca szkolne zaplecze sportowo-rekreacyjne); 24 marca 1998 roku nadano szkole imię Jerzego Kukuczki. Od 1999 placówka stała się Zespołem Szkół Ogólnokształcących nr 11 (SP nr 40 i Gimnazjum nr 10), a od września 2004 do 2017 roku Gimnazjum nr 10; z dniem 1 września 2017, wskutek kolejnej reformy szkolnictwa, gimnazjum zostało przekształcone w Szkołę Podstawową nr 40.
https://sp40katowice.pl/a/historia-naszej-szkoly

SZKOŁA POWSZECHNA nr XIV (pierwotnie ►im. Królowej Jadwigi, w okresie okupacji hitlerowskiej ►Tiele-Winckler Schule, po1945 i w l. 1969–1977 bez nazwy, w l. 1956–1959 ►im. Tadeusza Kościuszki, w l. 1977–1999 ►im. Pawła Stellera), w l. 1999–2017 gimnazjum nr 5; w 2017 wchłonięta przez ►Szkołę Podstawową nr 12 im. Ignacego Paderewskiego; w 2019 na skutek reformy szkolnej została zlikwidowana; placówka oświatowa umieszczona w budynku z 1868 przy ul. Krakowskiej (ob. ►1 Maja) 80; sięgała tradycją do ►organistówki z 1666; do 1924 istniało 13 klas niemieckich; w l. 1922–1939 funkcjonowało 7–8 klas polskich; w 1927 budynek szkoły zelektryfikowano; od 1929 zajęcia z wychowania fizycznego prowadzono w hali gimnastycznej. W 1931 szkołę przeniesiono do nowego budynku (poświęconego w 1932) przy ul. Bogucickiej, który zajmowała wspólnie ze ►Szkołą Powszechną nr XV im. Władysława Jagiełły; od 1937 funkcjonowało również przedszkole. Pierwszy sztandar szkoła otrzymała w 1939. W l. 1924–1926 do szkoły uczęszczało 986 uczniów, w 1946 –648. W 1945 w budynku szkoły mieściła się kwatera wojsk sowieckich, a nauka odbywała się pod gołym niebem (na boisku KS ►Słowian Katowice), potem w 6 przydzielonych klasach Szkoły Podstawowej nr 16; zajęcia prowadziło 11 nauczycieli. W l. 1947–1956 szkoła funkcjonowała w budynku przy ul. 1 Maja 80; od 10 I 1956 w nowym budynku przy ul. Granicznej (pierwotnie jednopiętrowym, od 1970 dwupiętrowym); do 1965 dzieliła lokum z X Liceum Ogólnokształcącym. W l. 60. XX w. prowadzono 15 klas, do których uczęszczało od 700 do 1000 uczniów; działała też świetlica. W budynku szkoły mieściły się siedziby kół organizacji społecznych, takich jak: ►Liga Morska i Kolonialna (1934), ►Towarzystwo Młodych Polek, ►Związek Strzelecki, Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej; działały: Spółdzielnia Uczniowska, ►Drużyna Harcerska, czytelnia dla dzieci; po II wojnie światowej nastąpiła odbudowa ►harcerstwa (1945 – w jego strukturach Młodzieżowa Służba Ruchu, VI Szczep ►Czerwone Wierchy); w 1946 uruchomiono bibliotekę i koła PCK, od 1959 działała spółdzielnia uczniowska „Iskierka”, funkcjonowały 4 zespoły artystyczne, kółko szachowe, koło szkolne Ligi Obrony Przyrody, szkółka piłkarska GKS Katowice. W l. 80. XX w., kiedy patronem szkoły został został artysta grafik Paweł Steller (ściana pamięci poświęcona patronowi w placówce szkolnej) nawiązano współpracę z Muzeum Historii Katowic, przede wszystkim Działem Grafiki im. Pawła Stellera (udział uczniów w lekcjach muzealnych, wykładach i warsztatach, prezentacja ekspozycji na terenie szkoły, np. Kresowianie w Katowicach, Katowiczanie na Kresach). Pracami szkoły kierowali: Fieweger (do 1922), ►Józef Holona (1922–1939), ►Wladislaw Majowski (1939–1943), Seipelt [?], Bolesław Tyc (1946–1949), Eugenia Gerszlerowa (1956–1969), Henryk Strączek (1970 – I poł. l. 70. XX w.), Stanisław Trenda (II poł. l. 70. XX w.); ostatnim dyrektorem była Bożena Pastwa. Do grona nauczycielskiego należała m.in. ►Stefania Steller; najbardziej znaną wychowanką szkoły była Barbara Jankowska.
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski Wydział Samorządowy, sygn 134; Kronika SP nr 14 w Katowicach w zbiorach MHK; www.dziennikzachodni.pl›Wiadomości›Katowice; mloda-gieksa.pl.

SZLAK HISTORII GÓRNICTWA GÓRNOŚLĄSKIEGO, znakowany szlak turystyczny w województwie śląskim (żółty) o dł. 100 km; zaprojektowany przez Henryka Stasińskiego. Atrakcją turystyczną szlaku są liczne na terenie Górnego Śląska zabytki techniki związane z górnictwem i hutnictwem, m.in. ►obiekty w zespole zabudowy po kopalni „Katowice” na terenie ►Muzeum Śląskiego przy ►ul. Kopalnianej 6, zrekultywowany teren hałd ►kopalni „Caroline” na ►Alpach Wełnowieckich, ►Park Bogucicki, ►Katowicki Park Leśny.
krajoznawca org.

SZLAKIEM ŚLĄSKIEGO BLUESA (MURAL), na bloku mieszkalnym przy ul. Katowickiej 41a, powstał jako zapowiedź tworzącego się w 2016 roku Szlaku Śląskiego Bluesa. Jego lokalizacja nie jest przypadkowa. (z Koszutki pochodzi wielu artystów uprawiających ten gatunek muzyki).
https://murale.katowice.eu/

SZPITAL ZAKONU BONIFRATRÓW W BOGUCICACH p.w. Aniołów Stróżów, zakonna placówka lecznicza powstała z inicjatywy ►ks. Leopolda Markiefki. Budowana w l. 1871–1874 w stylu neogotyckim, poświęcona 7 IX 1874. Obowiązki zarządcy pełnił Rajmund Czerny. Do 1926 administrowana przez zgromadzenie, w l. 1926–1939 i od 2009 – przez magistrat w Katowicach; od XI 1939 w budynku mieścił się niemiecki szpital wojskowy obsługiwany przez siostry z Narodowo- Socjalistycznej Opieki Społecznej; po 1945 do momentu odzyskania przez bonifratrów ►Szpital Miejski nr 1 im. L. Rydygiera. Zajmował I piętro zespołu klasztorno-szpitalnego; był wspomagany finansowo przez Józefę Markiefkę, radcę Ludwika Mauvego; wyznawców religii Mojżesza, protestantów. W 1886 szpital przebudowano według projektu L. Schneidera; w l. 1886, 1895 rozbudowano placówkę; w 1877 podłączono do ►wodociągu; w l. 1902–1903 wzniesiono nowy 2-piętrowy pawilon przy ul. Normy, w 1910 budynek zelektryfikowano; w l. 1980–1981 zmodernizowano szpital według projektu arch. Baranowskiego z Zawodzia. Początkowo zakonnicy byli w stanie objąć jednorazową opieką 30 chorych; w 1890 szpital dysponował 60 łóżkami; w l. 1902–1903 – 160; w 1926 – 210, a przed wybuchem II wojny światowej – 260. Pierwszym pacjentem był Karol Steuer z Raciborskiego; w 1874 szpital przyjął 152 pacjentów. Leczono głównie choroby śmiertelne, alkoholizm (delirium), syfilis, gruźlicę, a także urazy spowodowane wypadkami w pracy. Od 1882 funkcjonowały oddziały: okulistyczny, laryngologiczny, chirurgia miękka i kostna, psychiatria, zakaźny, dermatologiczny; na początku XX w. powstał blok operacyjny, a potem kolejno: laboratorium rentgenowskie (1912), fizykoterapia (1919), laboratorium bakteriologiczne (1920), oddział kobiecy (1935) prowadzony przez ►jadwiżanki. W l. 1920–1921 urządzono lazaret powstańczy chorób wenerycznych (funkcjonujący w strukturach Centralnego Szpitala Powstańczego); a w l. 1922–1925 wojskowy szpital rejonowy. Obecne w szpitalu znajdują się oddziały: anestezjologii i intensywnej terapii, chirurgii ogólnej, chirurgii urazowo-ortopedycznej z pododdziałem ortopedii dla dzieci, blok operacyjny, ginekologiczno-położniczy z pododdziałem ginekologii onkologicznej, noworodkowy, chorób wewnętrznych z pododdziałami: diagnostyki kardiologicznej oraz diabetologii, gastroenterologiczny, dział diagnostyki obrazowej oraz izba przyjęć. Funkcję lekarzy naczelnych pełnili: dr Moesser, dr Forner, dr Schibalski, ►Bruno Sogalla (1896–1913), dr Krebs (1914–1919), ►Jan Hlond (?), ►Maksymilian Wilimowski (1925–1926 i 1945), ►dr Jan Kozubowski (1926–1929), ►dr Władysław Kowalski (1929–1930), ►dr Władysław Bernadzikowski (1931–1939), Maria Janusz (2009–nadal); inni lekarze i pielegniarze: ►Ferdynand Adamczyk, ►Walter Witold Antes, ►Władysław Tadeusz Bernadzikowski, ►Stefania Brudny, ►Anna Fornalik, ►Jan Friedrich, ►Konrad Jarczyk, Antoni Paweł Palarczyk, ►Konrad Pojda, ►Konrad Pyrcik, ►Roman Julian Zieliński.
G. Grzegorek: 140. rocznica powstania Szpitala Zakonu Bonifratrów pw. Aniołów Stróżów w Katowicach-Bogucicach. Katowice-Bogucice 2015; J. Myszor; Parafia p.w. św. Szczepana w Bogucicach w XIX i na początku XX w. W: Parafia bogucicka – tradycja i współczesność. Księga jubileuszowa. Red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło. Katowice 2000.

SZREYER, Juliusz, zob. ►Schreyer Juliusz.

SZTYGARSKA ULICA (1906−1918 i 1939−1945 Steigerstraße), dł. 200 m, układ równoleżnikowy; dawniej 6 (obecnie 3) domów po południowej stronie ulicy wybudowanych przez ►kopalnię „Katowice” dla sztygarów; po 1989 jeden dom został własnością Katowickiego Holdingu Węglowego), pozostałe nabyły osoby prywatne.
Księga adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/1936. Opis władz i urzędów państwowych, komunalnych, samorządowych i instytucyj prywatnych; alfabetyczny spis ulic; spis mieszkańców według ulic; alfabetyczny spis mieszkańców; alfabetyczny spis branż, alfabetyczny spis zakładów i przedsiębiorstw przemysłowo-handlowych. Katowice 1935; F. Cisek: 150 lat kopalni węgla kamiennego „Katowice”. Katowice 1973.

SZYB HUGONA, osada złożona z trzech domów należących do huty Szellera, powstała około 1920 roku po północnej stronie ul. ►Katowickiej.
Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935.

SZYBY KOPALNI „KATOWICE”: ►Adolph, ►Alexander, ►Anthon, ►Bartosz, Beda, ►Benno, Bernhard, Bertha, Berthram, ►Bogucice, ►Boże Narodzenie, ►Brunon, ►Carl, ►Cyrus, Franz, ►Friedrich, ►Generał Józef Bem, Gustaw, ►Gwarek, ►Henryk, Hugo, Johann, ►Ludwik, Martin, ►Moritz, ►Nothebohm, ►Nowy Szyb, ►Południowy, ►Rudolph, ►Simon, Szyb II, ►Versuchsschacht, ►Warszawa I/II.

SZYBY KOPALNI „SUSANNA”: ►Arthur, ►Eichen, ►Maszynowy.

 


LEKSYKON BOGUCKI

WSTĘP

Leksykon bogucicki ma charakter popularny, będzie zawierać minimum 2000 haseł ujmujących okres od czasów zamierzchłych do współczesności. Granice terytorialne powstającego dzieła wyznaczają granice historyczne Bogucic z ich obszarem dworskim, Zawodziem, Koszutką, Kuźnicą Bogucką, Burowcem i włączoną już po I wojnie światowej do Dzielnicy II kolonią Agnes-Amanda, różniące się od współczesnych. Uwzględniono także najdalszy zasięg parafii p.w. św. Szczepana Męczennika. Miejscowości, które jej podlegały (Katowice, Kuźnica Bogucka, Dąbrówka Mała, Załęże, Brynów), zostaną opisane w kontekście ich związków z kościołem. Ponadto opisane zostaną struktury administracji terenowej, w obrębie których funkcjonowały miejscowości Bogucice i Zawodzie (jednostki terytorialne takie, jak: księstwo cieszyńskie, księstwo raciborskie, majorat mysłowicki, powiat bytomski i powiat katowicki), a także struktury administracji kościelnej (dekanaty), do których miejscowości należały.

W hasłach poruszono tematy: biograficzne, topograficzne, topograficzno-historyczne, historyczne, gospodarcze, wyznaniowe, kulturalno-oświatowe, omówiono zabytki i pomniki, struktury lecznictwa i kultury fizycznej, parę haseł poświęcono kulturze ludowej.

Notki biograficzne dotyczą wyłącznie osób nieżyjących, pochodzących z Bogucic, Koszutki, Zawodzia, a także tam zamieszkałych bądź działających, rozsławiających je poza ich granicami, o ile o ich działalności zachowały się ślady w źródłach lub dostępnych opracowaniach. Było to jedyne kryterium, jakie zastosowano, stąd w leksykonie znalazły się osoby o różnych opcjach narodowych i różnych orientacjach politycznych (m.in. działacze lewicowi, przedstawiciele duchowieństwa, osoby konsekrowane, właściciele Bogucic – przedstawiciele rodów Salomonów, Mieroszewskich, Tiele-Wincklerów, działacze samorządowi, powstańcy śląscy, sportowcy, nauczyciele, przedstawiciele świata kultury, dyrektorzy zakładów pracy, osoby zasłużone dla nauki polskiej).

Ważną część leksykonu stanowią hasła topograficzne – zarówno z topografii urzędowej (dotyczą  większości ulic Bogucic, Koszutki i Zawodzia), nazw osiedli i kolonii, miejsc historycznych, jak i z onomastyki ludowej (np. Tyfus, Drajok, Mrówcza Górka). Pewna grupa haseł dotyczy wydarzeń historycznych, ich wpływu na dzieje Bogucic (np. działalności Armii Radzieckiej w styczniu 1945, II wojny światowej, struktur ruchu oporu podczas okupacji, I wojny światowej, powstań śląskich, plebiscytu górnośląskiego, wojny trzydziestoletniej, wojen saskich, wielkiego kryzysu gospodarczego).

Duża grupa haseł dotyczy jednostek gospodarczych. W tej grupie znajdują się wszystkie kopalnie z  szybami i polami górniczymi, huty, kuźnica i inne jednostki gospodarcze różnych branż. Pewna grupa haseł odnosi się do rzemiosła, usług i handlu – obejmuje opracowania dotyczące nazw branżowych (np. fryzjerstwo, kowalstwo, piekarstwo), rzemieślników wykonujących wybrane zawody (np. budowlańcy, piekarze, stolarze), a także niektórych hurtowni, sklepów i mających długoletnie tradycje restauracji. Nie pominięto również haseł związanych z rolnictwem (np.  hodowla bydła, drobiu, koni, trzody oraz uprawa roślin użytkowych, ziemniaków i żyta).

Starając się uwzględnić wszystkie aspekty dziejów Bogucic, Koszutki i Zawodzia opracowano też hasła związane z życiem parafialnym realizowanym w 3 istniejących kościołach (parafie, związki i stowarzyszenia kościelne, obiekty sakralne), edukacją przedszkolną, szkolną, pozaszkolną i akademicką, lecznictwem (szpitale, ważniejsze przychodnie, apteki), kulturą fizyczną i turystyką (struktury i kluby sportowe).

Przy opracowaniu leksykonu korzystano z archiwaliów Archiwum Państwowego w Katowicach i jego oddziałów w Pszczynie i Gliwicach, Archiwum Miejskiego w Katowicach, Archiwum Kurii Archidiecezjalnej w Katowicach oraz zgromadzonych w Muzeum Historii Katowic, a także informacji zamieszczanych w prasie historycznej i współczesnej, okolicznościowych wydawnictwach jubileuszowych oraz literaturze naukowej i popularnonaukowej.

Antoni Steuer

autor koncepcji opracowania i treści haseł


 


wspolczesne granice bogucic
Współczesne granice Bogucic