WAHADŁO, klub studencki, założony 29 kwietnia 1972 roku przez Ryszarda Wareckiego, Tadeusza Serafina, Witolda Leszczyńskiego i Tadeusza Sorokę) przy Ośrodku Naukowo-Dydaktycznym Politechniki Śląskiej w Katowicach, ul. ►Graniczna 12; miejsce spotkań Akademickiego Klubu Turystycznego „Gronie”, Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich, wieczorków poetyckich i tanecznych, działalności kabaretów i zespołów muzycznych oraz wystaw prac plastyków (przy współpracy z Biurem Wystaw Artystycznych).
APK, zesp. Wojewódzki Ośrodek Kultury, sygn. 83.
WAJDA Wincenty, (27 I 1904, Studzienice k. Pszczyny – 24 XI 1944, Katowice), pseud. Koks, działacz ruchu oporu, górnik ►kopalni „Katowice” (w okresie międzywojennym i podczas okupacji); w l. 1925–1927 odbył służbę w Wojsku Polskim; przed 1939 był działaczem ►Oddziału Młodzieży Powstańczej w Bogucicach i ►Polskiego Związku Zachodniego, od wiosny 1943 kierownikiem politycznym ►Polskiego Związku Wolności dla Śląska (zakładał komórki i punkty kontaktowe tej organizacji), uczestniczył w kolportażu gazety „Kilof Śląski”, wpłynął na nawiązanie kontaktów z organizacjami skupionymi w Zjednoczonych Organizacjach Wojskowych i utworzenie Zjednoczenia Organizacji Śląskich; działał także w śląskiej sieci kolportażowej Akcji „N”; w l. 1943–1944 sprawował ogólne kierownictwo nad wszystkimi śląskimi grupami kolportażowymi podwydziału „N” Komendy Głównej Armii Krajowej na Śląsku. 22 III 1944 aresztowany i więziony w Mysłowicach, Zabrzu, Bytomiu; oskarżony o zdradę stanu, został skazany przez Oberlandesgericht w Bytomiu na karę śmierci; zginął pod gilotyną w więzieniu katowickim.
A. Steuer: Wincenty Wajda. [W:] Patronowie katowickich ulic i placów. Red. U. Rzewiczok. Katowice 2013.
WAJDY OSIEDLE, 4 skupiska bloków wielkopłytowych, budowane w 1. 80 XX w. budynki o zróżnicowanym kształcie; zlokalizowane pomiędzy ►ul. K. Hoppego i ►Biblioteką Miejską w Bogucicach. Na terenie osiedla znajdują się: ►figura Matki Boskiej Boguckiej (ufundowana przez parafian w 2001), boisko osiedlowe, 2 pawilony usługowe, place zabaw.
https://www.ksm.katowice.pl/index 4.
WARSZAWA, restauracja hotelowa przy Alei W. ►Roździeńskiego w latach 80. i 90. XX wieku oraz na początku XXI wieku, 240 miejsc; kuchnia serwowała m.in. dania rybne.
Katowice. Informator. Oprac. S. Adamczyk i in. Katowice 1993.
WARSZAWA, zob. ►Novotel.
WARSZAWA (Warszawa I/II, pierwotnie Mauve), szyb ►kopalni „Katowice”, wdechowy i odwadniający; w 1885 osiągnął 4 poziom wydobywczy 390,75 m, w l. 1912–1923 pogłębiony do 473 m; został unieruchomiony ok. 1999. Obecnie na wieży na wys. 37 m platforma widokowa w ►Muzeum Śląskim.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.
WARSZAWIANKA, restauracja z barem przy ►ul. 1 Maja 23. Przed 1918 jej właścicielami byli Sara Fridländer, Paul Krebs; od ok. 1926 do 1939 należała do Piotra Cygana (od 1930 z wędzarnią kiełbas i wędlin, warsztatem masarskim); w 1939 pod nazwą „Parol” przeszła w ręce Klary Cygan; od 1946 przejął ją Józef Sierża. W 1926 w restauracji mieścił się lokal wyborczy w wyborach do Rady Miejskiej Katowic; była też miejscem obrad Zjednoczenia Zawodowego Polskiego z Zawodzia (oddział metalowców i rzemieślników) i Polskiej Partii Socjalistycznej – Frakcja Rewolucyjna.
AUM, zesp. 1, sygn.1077; „Gazeta Robotnicza” 1926, nr 217.
WATERLOOSTRAßE, zob. ulica ►Stęślickiego Jana Nepomucena.
WAWEL, fabryka przemysłu spirytusowego, zał. 1925 przy ul. Krakowskiej 88 (ob. ►ul. 1 Maja) przez Józefa Pissarka; w l. 1927–1939 funkcjonowała pod nazwą Parowa Fabryka Wódek, Likierów i Esencji, w l. 1939–1945 – Brennspirytus-Vertribstelle. Specjalnością zakładu był wyrób likierów afrykańskich. W okresie okupacji działała restauracja przyfabryczna. Po II wojnie światowej pomieszczenia zajęła fabryka ►Paradis.
AUM Katowice, zesp. 1, sygn. 1241.
WĄGRODA, płot okalający wieś ►Bogucice z jedną bramą; odnotowany w źródłach kartograficznych – na ►mapie Hindenberga z 1636.
P. Piwowarczyk: Rolnictwo i rolnicy w Bogucicach ze szczególnym uwzględnieniem rodziny Nytzów. Chorzów 2017.
WEISSENBERGA ŁĄKA, nazwa miejscowa w pobliżu ►Kolonii robotniczej Huty Ferrum.
„Gazeta Ludowa” 1912, nr 161.
WEŁNOWIECKI RÓW, popularna nazwa wąskiej doliny potoku (ob. wyschniętego), dł. 2,4 km, płynącego z północy na południe (z kolonii Alfred w Wełnowcu do Rawy); historyczna granica pomiędzy parafią bogucicką i parafią chorzowska; obecnie obok ►ul. J.N. Stęślickiego rozdziela ►Koszutkę od Dębu; teren zagospodarowany: ►Park Budnioka z boiskiem piłkarskim ►Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji „Rapid”.
G. Grzegorek, J. Psiuk: Wodociągi i kanalizacja Katowic. Katowice 2014.
WEŁNOWSKA ULICA zob. ►Katowicka ulica
WESOŁE SIÓDEMKI, Niepubliczne Przedszkole przy ul. Granicznej 42); rozpoczęło działalność 1 września 2007 roku w miejsce Miejskiego Przedszkola nr 77; wyposażone jest m.in. w cztery sale dydaktyczne dla dzieci.
https://katowiceprzedszkole.pl/
WĘDLINIARZE zob. ►Rzemiosło branży mięsnej
WICHER BOGUCICE (Katowice II), Towarzystwo Cyklistów, założone 12 kwietnia 1931 roku, prezes: Mann, sekretarz: Krakowczyk, kapitan sportowy: Seget: siedziba w restauracji Zagórskiego.
„Polonia” 1931, nr 2128, 2345.
WIECHEĆ Stanisław (5 IX 1904, Bębło – 20 VI 1975, Katowice), działacz społeczno-polityczny. Od 1921 przebywał na Górnym Śląsku; brał udział w III ►powstaniu śląskim; od 1924 służył w 73. Pułku Piechoty, gdzie ukończył półroczną Szkołą Podoficerską. Pracował w Hucie ►Ferrum, był członkiem Rady Zakładowej, organizował życie społeczne w Zawodziu (wycieczki, zabawy). Był członkiem zarządu koła ►Związku Powstańców Śląskich w Zawodziu; w 1939 walczył w obronie Katowic (Zawodzie, Bogucice, Katowice, Załęże), wycofywał się z 73 p.p. Po powrocie do Katowic był więziony w Katowicach i Rawiczu; zesłany do KZ w Buchenwaldzie. Po zwolnieniu wrócił do Zawodzia w III 1940, był członkiem Polskiej Organizacji Partyzanckiej, komendantem placówki w Zawodziu. W czasie okupacji przebywał na robotach przymusowych w Niemczech; był więźniem KL Auschwitz. Po 1945 członek zarządu ►Związku Weteranów Powstań Śląskich i ►Polskiego Związku Zachodniego.
Zbiory Specjalne Biblioteki Śląskiej, Kronika Koła Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Katowicach-Zawodziu, t. 2, sygn. R 2153 III.
WIECZOREK Alojzy (20 V 1890, Bogucice – ?), górnik, urzędnik w ►Kopalni „Katowice” (zawiadowca materiałów), od 1923 roku rozjemca w gminie Bogucice.
APK, zesp.: Gmina Bogucice sygn. 24; zesp. Miasto Katowice, sygn.192.
WIECZOREK Zygfryd (21 II 1900 – 7 IX 1939, k. Tarnowa), halmistrz (kierownik hali ?) w Rzeźni Miejskiej w Katowicach; od 24 VIII 1939 zmobilizowany – żołnierz 73. Pułku Piechoty, uczestnik walk obronnych we IX 1939; padł na froncie. Mieszkał przy ►ul. Szerokiej w Zawodziu.
APK, zesp. Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, sygn. 2362.
WIELKI I MAŁY MICHALEC, nazwa mieciska w ►Lasach Bogucickich; pierwsza wzmianka pochodzi z 1360 roku.
L. Musioł: Bogucice. Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953.
WIENERA PLAC, nazwa topograficzna, w Bogucicach, używana jeszcze w okresie plebiscytowym; w latach 1920–1921 teren budowy 56 familoków kopalni „Ferdynand” (zob. KWK ►Katowice).
WIEŻA CIŚNIEŃ, obiekt po wschodniej stronie ul. ►Murckowskiej, wybudowany w 1925 roku, należał do ►Huty Ferrum.
WIEŻOWIEC ŚLĄSKIEJ DYREKCJI OKRĘGOWEJ KOLEI PAŃSTWOWYCH, zob. ►Biurowiec Śląskiej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych.
WIĘZIENIE GMINNE W ZAWODZIU, urządzone w piwnicy dzierżawionego domu w Bogucicach; ciemne, z jednym małym okienkiem; warunki higieniczne urągające przebywającym w nim osobom.
„Polak” 1911, nr 104; „Katolik” 1921, nr 115.
WIĘŹ, grupa ludzi w ►parafii Wniebowzięcia NMP w Katowicach, skupiona na aktualnej tematyce życia kościoła; założona została pod koniec lat 70. XX wieku przez ks. Jana Burka, pierwotnie zajmowała się pomocą i poradami dla rodziców wychowujących dzieci; brała udział w ruchu pielgrzymkowym (Rzym, Fatima, Lourdes). Po 2002 roku zakończyła działalność.
Pół wieku. Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 1952–2002. Katowice 2003.
WILGA, przedsiębiorstwo założone w 1990 roku w Zawodziu przy ul. ►Porcelanowej; specjalność: techniki grzewcze, sanitarne, kanalizacyjne.
WILHELM LEPPICH, firma w Bogucicach, przy ul. ►Katowickiej 3; założone 30 września 1910 roku, działająca w branży tytoniowej, zarejestrowana w rejestrze handlowym. Zlicytowana (za długi) w styczniu 1939 roku.
APK, zesp. Rejestr Handlowy, sygn. A 933.
WILHELMS FREUDE, pole górnicze (1 kopalnia znalazcza i 1200 miar) na terenie Bogucic, nadane 2 III 1840 przez Wyższy Urząd Górniczy w Brzegu Wilhelmowi Schneiderowi i ►Wincklerom; wolne kuksy (skreślone 1899) zostały przyznane ►dominium boguckiemu i Spółce Brackiej; w późniejszym okresie kuksy znalazły się w posiadaniu ok. 40 osób; wraz z konsolidacją katowickich pól jego części zostały wymienione na inne na części pól ►Albert i ►Präserwativ.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.
WILLA MORAWSKIEGO, budynek przy ul ►Misjonarzy Oblatów Najświętszej Maryi Panny 3, wzniesiony w 1939 roku dla inż. Tomasza Morawskiego, wiceprezesa Wyższego Urzędu Górniczego, dyr. generalnego „Lignoza” SA i Rybnickiego Gwarectwa Górniczego.
P. Fuglewicz, B. Zygmańska: Spacerownik po Katowicach. Śródmieście. Część północna. Warszawa 2021.
WINCKLER Franz (Franciscus) (4 VIII 1803, Tarnów w pow. ząbkowickim – 6 VIII 1851 k. Lublany), posiadacz ziemski, przemysłowiec, współtwórca przemysłu Katowic, który przyczynił się do przyszłego nadania im praw miejskich. Pochodził z niezamożnej rodziny zarządcy majątku ziemskiego. Uczęszczał do szkół w Kłodzku, Nysie oraz szkoły górniczej w Tarnowskich Górach (gdzie poznał Friedricha Wilhelma Grundmana). Pracował jako górnik w kopalniach węgla kamiennego w Zabrzu i Królewskiej Hucie. Był sztygarem w kopalni „Maria” w Miechowicach (obecnie dzielnica Bytomia), której po pewnym czasie został zarządcą; po śmierci właściciela – Franza Aresina – został zarządcą jego całych dóbr. Już jako współwłaściciel (poślubił wdowę po Franzu Aresinie) powiększył je poprzez zakup ►dóbr rycerskich Bogucice-Katowice z osadami ►Karbowa i Brynów (1839, od Karla F. Lehmanna) oraz ►ordynacji mysłowickiej po ►Mieroszewskich (1841, od rządu pruskiego). Za zasługi dla rozwoju regionu w 1840 został mu nadany przez króla Prus tytuł szlachecki. W Katowicach ustanawił zarząd swoich dóbr, a zarządcą swojego przyjaciela Friedricha Grundmana, który wraz z Richardem Holtzem przyczynili się do rozwoju Katowic i nadania im praw miejskich. Zgromadził duży majątek, m.in. był właścicielem lub współwłaścicielem 69 kopalń węgla kamiennego, 14 kopalń rud, wielu hut cynku i żelaza. Jego córka z pierwszego małżeństwa z Alwiną Kalide, siostrą śląskiego rzeźbiarza Theodora Erdmanna Kalide, ►Waleska Tiele-Winckler, kontynuowała dzieło ojca razem ze swoim mężem ►Hubertem Tiele-Winckler.
A. Kuzio-Podrucki: Tiele-Wincklerowie. Arystokracja węgla i stali. Tarnowskie Góry 2017.
WINCKLER Maria (28 VII 1789 – 30 IX 1853), nazywana Różą ze Śląska, córka zamożnego kupca z Czeladzi Ignacego Domesa i Julii (ojciec kupił jej wieś Miechowice i wybudował zamek). Była dwukrotnie zamężna. Pierwszy mąż Franz Aresin (kupiec z Wrocławia, który zajął się górnictwem; wybudował kopalnię „Maria”) zmarł w 1831, zostawiając żonie wielki majątek. W 1832 poślubiła ►Franza Wincklera (ich ślub odbył się w atmosferze skandalu towarzyskiego – Maria była od Franza starsza o 14 lat, przewyższała go też pozycją społeczną); oboje wychowywali córkę Franza (zob. ►Waleska Tiele-Winckler), która pozostała ich jedynym dzieckiem. Właścicielka kopalń: ►Arcona, ►Pffarfeld; hut: ►Fanny, ►Augusta Hütte, ►Franz. Pochowana w krypcie kościoła św. krzyża w Miechowicach.
A. Kuzio-Podrucki: Tiele-Wincklerowie. Arystokracja węgla i stali. Tarnowskie Góry 2017.
WINCKLER Waleska zob. ►Tiele-Winckler Waleska
WINNE, łąka na terenie ►Zawodzia; w 1843 roku ustanowiono tam granicę parafii bogucickiej.
AKAD Akta Lokalne, sygn. 125.
WITRAŻE, prace artystyczne Adama ►Bunscha wykonane na początku lat 50. XX wieku dla starego ►kościoła Wniebowzięcia NMP w Katowicach: Ofiarowanie dzieciątka w świątyni jerozolimskiej (witraż zachowany częściowo), Zwiastowanie, Matka Boska Bolesna; przeniesione zostały do nowego kościoła oraz uzupełnione pracami Romana ►Nygi: Wniebowzięciem NMP i Zmartwychwstaniem.
WŁADYSŁAWA ŁOKIETKA ULICA (Adolfstraße, Ligonsstraße, Juliusza Ligonia), położona w Zawodziu, dł. ok. 100 m, układ południkowy, łączy ►ul. 1 Maja z torami ►kolejowej linii Ek-30; pierwotną nazwę otrzymała w 1905; w okresie międzywojennym działalność ►Górnośląskiej Szkoły Kierowców Samochodowych; obecnie mieszczą się: biuro architektoniczne Anny Wilk, zakłady usługowe (w zakresie sprzątania, instalacyjny, samochodowe i wymiany opon), dystrybucja mebli, sklep wielobranżowy, pracownia medyczno-psychologiczna.
WOJCIECH, nazwa uskoku tektonicznego, który stanowił naturalną granicę eksploatacyjną między kopalniami ►Katowice i „Kleofas”; uskok ma przebieg zbliżony do południkowego i zrzuca warstwy w kierunku wschodnim, zrzut tego uskoku wynosi około 70 m (w rejonie szybów głównych nieistniejącej już KWK „Katowice”).
https://zapadliska.gig.eu/sites/default/files/KWK%20Katowice%20-%20info%20POL.pdf
WOJEWÓDZKI OŚRODEK METODYCZNY W KATOWICACH, zob. ►Regionalny ośrodek doskonalenia nauczycieli „WOM” w Katowicach.
WOJNA ŚWIATOWA PIERWSZA, zob. ►Pierwsza wojna światowa.
WOLLNIK Karol (14 VI 1934, Siemianowice Śląskie – 8 V 1990, Wiedeń), ksiądz; uczeń Gimnazjum im. św. Jacka w Katowicach. absolwent Niższego Seminarium Duchownego w Katowicach (1951) i Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie (1956); po uzyskaniu dyspensy papieskiej (dotyczącej zbyt młodego wieku) 6 kwietnia 1957 roku przyjął święcenia kapłańskie w kościele parafialnym w Wełnowcu i został wikariuszem nowo utworzonej parafii św. Floriana w Chorzowie. Potem pracował kolejno w parafiach: Niepokalanego Poczęcia NMP w Katowicach (1959–1964), św. Antoniego w Chorzowie (1964–1967), św. Mikołaja w Lublińcu (1967–1971) i św. św. Apostołów Piotra i Pawła w Tarnowskich Górach (1971–1972); w 1972 roku został przeniesiony do parafii św. Józefa w Sadowie, gdzie był proboszczem aż do objęcia w 1979 ►Parafii Opatrzności Bożej w ►Zawodziu. Znając dobrze środowisko katowickie, starał się odpowiednio dopasować sposób pracy duszpasterskiej; założył ►Legion Maryi w Zawodziu i stał się jego gorliwym propagatorem. Był zdolnym gospodarzem, postarał się o wyremontowanie probostwa i odrestaurowanie kościoła, a budowę nowego domu katechetycznego doprowadził do stanu surowego. Od 1984 był opiekunem kapłanów wyświęconych w 1978 roku, a w 1987 został powołany do rady duszpasterskiej diecezji katowickiej. Ze względu na stan zdrowia od 1 lipca 1988 zrezygnował z funkcji proboszcza w Zawodziu i jako rencista zamieszkał na probostwie w Pogórzu k. Skoczowa; 20 października 1988 roku mianowany został kierownikiem duchownym Legionu Maryi w diecezji katowickiej. Leczył się w Austrii, gdzie zmarł, pochowany został na cmentarzu w Katowicach-Józefowcu.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.
WOLNOŚCI ULICA, zob. ul. Waleriana ►Wróblewskiego.
WOLNY Alfons (10 II 1895, Załęże – 20 IX 1966), ksiądz, astronom kurii diecezjalnej w Katowicach, proboszcz w Jaśkowicach Śląskich; studiował w Uniwersytecie Wrocławskim (ukończył studia filozoficzne i rozpoczął studium teologiczne, przerwane poborem do wojska w 1917 roku); do końca wojny (zob. ►Pierwsza wojna światowa) przebywał na froncie zachodnim we Flandrii. Studia teologiczne ukończył w 1919), początkowo nie przyjął święceń i podjął pracę jako nauczyciel, registrator i korespondent zagraniczny we wrocławskiej fabryce papierosów Halpaus (1923–1924). po ukończeniu konserwatorium we Wrocławiu, od 1924 pracował jako profesor klasy fortepianu w instytucie muzycznym Artura Kautza. W 1929 wstąpił do Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie i zapisał się ponownie na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1931 roku ukończył studia po raz drugi i przyjął święcenia kapłańskie z rąk bpa S. Adamskiego. Był wikarym w ►Parafii Opatrzności Bożej w Zawodziu (1931–1935), przebywając na zastępstwie w Czerwionce (19310 i Rydułtowach (1932) i przez pół roku pracując jako katecheta w Śląskich Technicznych Zakładach Naukowych (1932), następnie był wikarym w Nowym Bytomiu (1935–1938) i Radzionkowie (1938–1940). Napisał pracę proboszczowską nt. Duszpasterstwo wśród robotników. W Warszowicach pełnił obowiązki samodzielnego duszpasterza (1940–1945), a po wojnie (zob. ►Druga wojna światowa) objął parafię św. Jana Chrzciciela w Jaśkowicach Śląskich, gdzie pracował aż do śmierci. Na polecenie kurii diecezjalnej, od 1942 opracowywał kalendarz liturgiczny. Prywatnie zajmował się astronomią i muzyką – był członkiem Towarzystwa Miłośników Astronomii w Katowicach, znawcą dzieł Mikołaja Kopernika, posiadał ogromną wiedzę na temat muzyki europejskiej. Pochowany został w Jaśkowicach.
https://silesia.edu.pl/index.php?title=Wolny_Alfons
WOŹNIAK Adam (1921 – 27 VI 2015, Sosnowiec), architekt, absolwent AGH w Krakowie, pracownik Miastoprojektu (1951–1955), Wojewódzkiego Biura Projektów (1960–1962), projektant biurowca Huty „Baildon”, budynku Studium Wychowania Fizycznego i Sportu Akademii Ekonomicznej (zob. ►Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach).
WRÓBLEWSKIEGO WALERIANA ULICA, (Thiele-Wincklerstraße, Wolności, Zeppelinstraße), ulica w Bogucicach, długości 771 m, łącząca się z ulicami: ►Leopolda, ►Normy, ►Podhalańską, ►Wrocławską, Zofii ►Koniarkowej, kończy swój bieg przy zakręcie, przechodząc w ul. Ryszarda. Infrastruktura: pierwsza zabudowa pochodzi z 1889 roku, ►Krzyż na rogu z ul. Ryszarda (z 1865), ►Cmentarz parafialny, ►Cmentarz Bonifratrów, w okresie międzywojennym: ►Fabryka Wyrobów Papierowych Piechaczek i Pieczka, Fabryka Wyrobów Cukierniczych ►Florida, stolarnia Józefa Brody, właścicielami budynków mieszkalnych byli: Eduard Schneider, Leopold Schneider (nauczyciel), Johann Jania, Marie Kania, Loguminskÿ, Lorenz Teda, Martin Posch, Johann Zimmnol; po 1922: Józef Broda, Jan Janda, Jan Jurzyk, Bronisława Harońska, Konstancja Kimel, Balbina Lipa, Jan Morawiec, Juliusz Sitko, Joachim Stelmach, Józef Wolny; placówki oświatowe: ►Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 4, ►Szkoła Podstawowa nr 12, ►Szkoła Podstawowa nr 13 im. św. Barbary i ►Miejskie Przedszkole nr 70 (ul. Wróblewskiego 42); firmy i przedsiębiorstwa handlowo-usługowe, oddział Polskiego Związku Wędkarskiego, wspólnoty mieszkaniowe; kursy autobusów KZK GOP.
AUM zesp.1, sygn. 2520–2524; Księga adresowa miasta Wielkich Katowic. Katowice 1935.
WRZESIEŃ 1939. Działania militarne w Bogucicach w dniach 1–4 IX koncentrowały się głównie wokół obrony ►kopalni „Katowice”, odparty został atak grupy freikorzystów z Bytomia (dowódca Wulffen); walki toczyły się w rejonie ►cegielni kopalni Katowice i składów drewna, regularnymi patrolami zostały objęte rejony stacji benzynowej przy ul. Zamkowej. Po rozbiciu bojówek niemieckich na Bederowcu oddziały pod dowództwem ►Franciszka Kruczka, zanim wycofały się przez Małą Dąbrówkę i Milowice, oddał hołd (salwę honorową) poległym pod Wyrami żołnierzom polskim w czasie ich pogrzebu na ►Cmentarzu Bonifraterskim. Oddziały polskie przemieszczające się przez Zawodzie były ostrzeliwane przez niemieckie oddziały od strony lotniska na Muchowcu. Polskie oddziały dotarły do Wielkiego Książa w pow. miechowskim (gdzie zostały rozbite przez hitlerowskie oddziały zmotoryzowane); resztki połączyły się z wojskiem polskim pod Janowem Lubelskim i walczyły u jego boku. Na wojskowy został przekształcony ►Szpital Zakonu Bonifratrów w Bogucicach, służbę medyczno-sanitarną pełnili tam harcerze. W Zawodziu silnym oddziałem złożonym z powstańców śląskich i członków ►Oddziałów Młodzieży Powstańczej dowodzili ►Karol Orendorz i ►Jan Hassa; działania defensywne objęły stację benzynową przy ►ul. I. Paderewskiego. Oddział pozostał w Zawodziu po wycofaniu się z Katowic wojska polskiego; ujęci zostali i rozstrzelani: ►Jan Hassa, Ignacy Hassa, ►Ryszard Hassa, Adam Parczyk, Józef Jarzyna. Harcerze pomagali w obsłudze punktu przyjmowania uchodźców z polsko-niemieckiego pasa granicznego w ►Szkole Podstawowej nr 14 im. Królowej Jadwigi. Z mieszkańców Zawodzia ważne funkcje dowódcze pełnili ►Rudolf Niemczyk (komendant na pow. katowicki) i ►Paweł Tendera (komendant hufca miejskiego Związku Harcerstwa Polskiego).
WSPÓLNOTA NAUCZYCIELSKA przy ►parafii Wniebowzięcia NMP w Katowicach, założona na początku lat 80. XX wieku w odpowiedzi na nowe wyzwania stojące przed szkolnictwem i nauczycielstwem w okresie przemian społecznych i politycznych; opiekunami byli pracujący w parafii wikarzy.
Pół wieku. Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 1952–2002. Katowice 2003.
WYBORCZE TOWARZYSTWO W BOGUCICACH, pierwsza organizacja polityczna w Bogucicach, założona 29 maja 1911 roku przez Edwarda Rybarza, Jana Masnego i Majowskiego; było przeciwnikiem Volksvereinu.
„Polak” 1911, nr 64.
WYBORY GMINNE 1919, samorządowe, zakończone zwycięstwem ►Endecji –12 mandatów; ugrupowania niemieckie zdobyły 7 mandatów, ►PPS – 3 mandaty; łącznie ugrupowania polskie uzyskały 21 mandatów; w wyniku wyborów język polski stał się drugim językiem urzędowym w gminie (pojawiły się protokólarze polskie, po pewnym czasie wprowadzono też polską nazwę miejscowości), zlikwidowano ►Ochronkę w Zawodziu, uznaną za placówkę, w której dzieci poddawane są germanizacji).
Encyklopedia Powstań Śląskich. Opole 1982; E. Klein: Wybory komunalne na Górnym Śląsku z 9 listopada 1919 r. a sprawa polska. „Studia Śląskie” t. 5, 1962, s.7–76.
WYDZIAŁ PEDAGOGIKI I PSYCHOLOGII, jedna ze struktur Uniwersytetu Śląskiego, z siedzibą w Katowicach przy ul. Michała ►Grażyńskiego 53; jej zalążkiem było powstanie w 1973 roku Instytutu Pedagogiki i Psychologii na Wydziale Nauk Społecznych, od 1976 samodzielna jednostka, od 2019 funkcjonuje jako Wydział Nauk Społecznych UŚ. Kształci studentów na kierunkach: pedagogika (w specjalnościach: pedagogika opiekuńczo-wychowawcza, pedagogika resocjalizacyjna z profilaktyką społeczną, pedagogika zdrowia z profilaktyką uzależnień, edukacja wczesnoszkolna i wychowanie przedszkolne, pedagogika resocjalizacyjna z profilaktyką społeczną, pedagogika resocjalizacyjna z penitencjarystyką, pedagogika resocjalizacyjna z socjoterapią, pedagogika opiekuńczo-wychowawcza ze wsparciem rodziny, pedagogika specjalna, edukacja i rehabilitacja osób z niepełnosprawnością intelektualną), psychologia (studia stacjonarne oraz niestacjonarne jednolite magisterskie w profilach zawodowych: psychologia kliniczna człowieka dorosłego, psychologia sądowa, psychologia rozwoju człowieka i rodziny w cyklu życia, psychologia pracy i organizacji, psychologia zdrowia i jakości życia) oraz zarządzanie zasobami ludzkimi. Studia pedagogiczne umożliwiają wyposażenie absolwentów w wiedzę pedagogiczną uzupełnioną elementami wykształcenia filozoficznego, psychologicznego i socjologicznego; ukształtowanie umiejętności pedagogicznego myślenia, analizowania rzeczywistości wychowawczej, samodzielnego formułowania, klasyfikowania i rozwiązywania problemów pedagogicznych. Głównym celem kształcenia na kierunku psychologia jest wszechstronne przygotowanie absolwentów do profesjonalnego pełnienia społecznej roli psychologa w warunkach nieustannie i szybko zmieniającego się zapotrzebowania na wiedzę i umiejętności psychologiczne. Realizacja programu studiów umożliwia również zaspokojenie indywidualnych zainteresowań studenta oraz sprzyja wszechstronnemu rozwojowi osobowości. Absolwent powinien być przygotowany do pełnienia różnych ról społecznych i podejmowania pracy w różnych zawodach.
W kręgu zainteresowań naukowców wydziału znajdują się zagadnienia z zakresu pedagogiki i psychologii, w szczególności: współczesne mechanizmy rozwoju społeczeństwa zurbanizowanego a rola i zadania pedagogiki społecznej, modernizacja pozaszkolnych środowisk wychowawczych w warunkach zmiany społecznej, modernizacja edukacji wczesnoszkolnej w warunkach zmiany społecznej, organizacja i warunki działania pedagogicznego w instytucjach oświatowo-wychowawczych wraz z elementami historii, historia wychowania, edukacji i opieki nad dzieckiem w Polsce, szanse i zagrożenia przemian edukacyjnych, filozoficzny kontekst edukacji w Europie, edukacja medialna w społeczeństwie informacyjnym, edukacja twórcza, radzenie sobie ze stresem psychologicznym, psychologiczna ekspertyza sądowa w praktyce wymiaru sprawiedliwości i wiele innych. Na wydziale działa wiele kół naukowych, m.in.: Akademickie Koło Higieny Psychicznej, Koło Miłośników Psychologii C.G. Junga, Pedagogiczne Koło Edukacji Alternatywnej, Koło Terapii Pedagogicznej, Naukowe Koło Psychologów, Koło „Drama w Edukacji”.
„Mądrość zbudowała sobie dom…”. Uniwersytet Śląski 1968–2008. Dzieje, dokumentacja, źródła. Red. A. Barciak. Katowice 2008; https://pl.wikipedia.org/wiki/Wydzia%C5%82_Pedagogiki_i_Psychologii_Uniwersytetu_%C5%9Al%C4%85skiego
WYSPIAŃSKIEGO Stanisława ULICA (I) (Sadlerstraße, Zygmunta Krasińskiego, Loganrstraße), obecnie nieistniejąca ulica (w układzie równoleżnikowym) w ►Zawodziu; łączyła ul. gen. Józefa Hallera (ob. ►ul. Bohaterów Monte Cassino) z ►ul. K. Marcinkowskiego (w ich narożniku znajdowała się ►Kolonia Huty Ferrum); w okresie okupacji hitlerowskiej przedłużona do ►ul. Szerokiej. Powstała ok. 1905; została zlikwidowana prawnie w 1983, funkcjonowała jeszcze w poł. l. 90 XX w. W okresie międzywojennym właścicielem kamienicy i stolarni był Bruno Hesse, placówkę handlową (towary spożywcze) prowadziła Helena Konieczna, działało przedszkole i place zabaw dla dzieci; po II wojnie światowej przy ulicy mieściły się: ogród jordanowski, baraki kwaterunkowe, świetlica dziecięca, Stacja Opieki nad Matką i Dzieckiem Huty „Ferrum”.
AUM Katowice, zesp. 1, sygn. 2525–2526; APK, zesp. Centralny Zarząd Przemysłu Hutniczego Katowice, sygn. 1269; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie 1929/1930. Katowice 1930; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935; Uchwała nr XXVIII/116/1983 r. Miejskiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 28 lutego 1983r. w sprawie zniesienia nazw 16 nieistniejących już ulic w Katowicach; Zbiór statutów miejscowych. Cz.5 (budownictwo). Katowice 1929; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia historyczna dzielnicy Katowice-Zawodzie i parafii pw. Opatrzności Bożej. Katowice 1996.
WYSPIAŃSKIEGO Stanisława ULICA (II), zlokalizowana w ►Zawodziu, dł. 185 m, w układzie południkowym, łączy ►ul. 1 Maja z ►ul. K. Marcinkowskiego; Została utworzona decyzją władz miejskich Katowic w 2013; w pobliżu po stronie zachodniej znajduje się ►Ośrodek Sportowy „Słowian”.
WYSZYŃSKIEGO KSIĘDZA KARDYNAŁA STEFANA ULICA (dawniej: Marcina Kasprzaka), długości 500 m, na ►Koszutce; infrastruktura: zakłady lecznicze: Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Germen" (z licznymi poradniami, m.in. alergologiczną). ►Miejskie Przedszkole nr 14, ►Regionalny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli WOM, ►Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. J. Lompy; budownictwo modernistyczne (wille).
WYZNANIA, w Bogucicach, Koszutce i Zawodziu od początku do l. 30. XX w. były zdominowane przez ►katolickie wyznanie wiary; wspierane przez właścicieli Bogucic (m.in. ►Katarzynę Salomonową i ►Mieroszewskich) było realizowane w ►kościele p.w. św. Szczepana i ►kościele p.w. św. Szczepana i Doroty, w okresie międzywojennym również w ►kościele Opatrzności Bożej i ►kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa; w zgromadzeniach zakonnych (►bonifratrzy, ►boromeuszki, ►Córki Miłości, ►jadwiżanki, ►Zgromadzenie Misjonarzy z Marienhill, ►Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej, ►służebniczki); propagowano przede wszystkim kulty świętych (zwłaszcza Matki Bożej), prowadzono działalność charytatywną, misyjną, oświatową i kulturalną w licznych organizacjach parafialnych (w tym m.in. ►chórze p.w. św. Cecylii). Oprócz katolicyzmu w Bogucicach występowali przedstawiciele religii mojżeszowej (judaizm), ►protestantyzmu (ewangelicy), pod koniec XX w. baptyści (od 1978 z własną świątynią, zob. ►Zbór Baptystów w Bogucicach), w l. 30. XX w. pojawiło się 4 ►grekokatolików; czynnikiem spajającym był ekumenizm. Z sekt w 1946 pojawili się w Zawodziu (►ul. I. Paderewskiego), a w l. 70. XX w. na Koszutce świadkowie Jehowy.
AKAD, zesp. Akta Lokalne 1093.
WYŻSZA SZKOŁA DLA DZIEWCZĄT, placówka oświatowa – szkoła gospodarstwa domowego wraz z pensjonatem, założona w 1858 i powierzona ►boromeuszkom Przyjmowała uczennice z zamożniejszych rodzin. Dochody tej placówki służyły utrzymaniu ►Sierocińca. W 1876 uległa likwidacji.
I. Mierzwa: Zaangażowanie charytatywne parafii bogucickiej od połowy XIX w. po czasy współczesne i J. Myszor: Parafia p. w. św. Szczepana w Bogucicach w XIX i na początku XX w. W: Parafia bogucicka. Tradycja i współczesność. Księga jubileuszowa. Red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło. Katowice 2000.
WYŻSZA SZKOŁA ŻEŃSKA, utworzona w l. 50. XIX w. przez ►boromeuszki dla dzieci z ►Sierocińca i dziewcząt z pensjonatu; trzyklasowa; program obejmował rachunki, religię i historię biblijną; w 1860 uczęszczało do niej 84 podopiecznych; opiekunką była s. Cölettine.
Dzieje Bogucic w kronice szkoły 1865–1975. Red. Z. Nowak. Katowice 2016.
WZGÓRZA CHORZOWSKIE, zob. ►Chorzowskie Wzgórza.
