Z

 

ZABŁOCKI Wojciech Mikołaj, (6 XII 1930, Warszawa – 5 XII 2020), pseud. Kajtek – szermierz-szablista, reprezentant Polski w l. 1946–1965 (w tym 4-krotny olimpijczyk: 1952, 1956, 1960, 1964); trenował w klubach: MKS Katowice (1946–1948), Budowlani Kraków (1949–1956), Krakowski Klub Szermierczy (1957–1958), Marymont Warszawa (1958–1965); wychowanek węgierskiego szablisty Jánosa Keveyego; architekt, znawca architektury sportowej, wykładowca w Instytucie Architektury Politechniki Łódzkiej i na Wydziale Architektury Wyższej Szkoły Ekologii i Zarządzania w Warszawie. Był mężem aktorki Aliny Janowskiej oraz ojcem Michała Zabłockiego, poety i reżysera. Osiągnięcia: 3 (0–2–1) medale IO: 2 m. szabla druż. (1956, 1960), 3 m. szabla druż. (1964); 9 (4–1–4) medali MŚ: 1 m. szabla druż. (1959, 1961, 1962, 1963), 2 m. szabla druż. (1954), 3 m. szabla druż. (1953, 1957, 1958) i szabla ind. (1961); 1 (1–0–0) medal MŚJ – 1 m. szabla ind. (1953). Z Katowicami jest związany jako absolwent Gimnazjum i Liceum św. Jacka; współautor (z Gustawem Zemłą) pomnika Powstańców Śląskich przy katowickim Rondzie.
B.Tuszyński, H. Kurzyński, A.Tuszyńska: Polscy olimpijczycy XX wieku (1924–2002). T. 1–2. Wrocław 2004.

ZACZYK Teodor (20 IV 1900, Kobyla k. Raciborza – 23 IV 1990, Sosnowiec) – st. przodownik policji, szpadzista i szablista klubów śląskich, olimpijczyk z Berlina (1936) i Londynu (1948), członek POW GŚl. (1919–1922), uczestnik III powstania śląskiego (dowódca plutonu w 5. kompanii 4. PP), od 1924 w Policji Województwa Śląskiego (st. przodownik). Zmobilizowany do żandarmerii polowej (VIII 1939), wraz z wojskiem przekroczył granicę polsko-węgierską (24 IX), został internowany. W XII 1940 powrócił do okupowanego kraju (Lublin). Jako żołnierz AK wywieziony na przymusowe roboty do Niemiec (1943). Był członkiem Policyjnego KS (1932–1939), „Pogoni” (1945–1949), „Stali” (1949–1956) i „Baildonu” Katowice, reprezentantem Polski (1934–1936) na ME (1934), w międzypaństwowym meczu z Niemcami (1935) i IO (1936, 1948). Osiągnięcia: 12 (6–3–3) medali MP (1934–1950) – 1 m. szpada indywidualna (1938), szabla indywidualna (1946), drużynowo (1947–1950); 2 m. szpada (1934, 1946), szabla (1937); 3 m. szabla (1938). Od 1952 pracował jako szkoleniowiec w śląskich klubach, Technikum WF w Katowicach (1952–1960), młodzieżowej szkółce Centralnej Rady Związków Zawodowych, wychował wielu reprezentantów Polski i olimpijczyków (►Anna Skupień-Włodarczyk, Genowefa Migas, Wojciech Rydz, Jerzy Matwiejew). Działał m.in. w Polskim Związku Szermierczym i Związku Weteranów Powstań Śląskich. Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej, odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Pochowany w Katowicach na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza.
B. Tuszyński, H. Kurzyński: Od Chamonix i Paryża do Vancouver. Leksykon olimpijczyków polskich 1924–2010. [Warszawa 2010]; inskrypcja nagrobkowa na cmentarzu parafii p.w. św. Piotra i Pawła przy ul. Sienkiewicza w Katowicach.

ZAHORSKI FOSTOWICZ Eugeniusz (18 IV 1881, Teklomira – 24 VI 1947, Kraków) – polski szachista i działacz szachowy, radca prawny, ziemianin. Latem 1939 wybrany został do Rady Naczelnej Polskiego Związku Szachowego. Po wojnie z Warszawy przeniósł się na Śląsk. Pracował w Katowickim Zjednoczeniu Węglowym, był współzałożyciel Centralnej Sekcji Szachowej Katowickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego. Osiągnięcia: 1(0–0–1) medal MP (1946) w barwach reprezentacji Katowic.
szachowavistula.pl/vistula/zahorski_eugeniusz.htm.

ZAJĄC Karol (? – 1987) – działacz piłkarski, członek Prezydium Wydziału Gier i Dyscypliny Okręgowego Związku Piłki Nożnej w Katowicach (1961–1987). Pracował w Centrali Zaopatrzenia Handlu w Katowicach.
„Sport Śląski” 1987, nr 6.

ZAJĄC Zygmunt (1931 – 1 VII 1962) – szybownik, działacz Aeroklubu Śląskiego w Katowicach, długoletni instruktor wychowania lotniczego. Odnaczony Złotą Odznaką Szybowcową z 2 dwoma diamentami.
„Dziennik Zachodni” 1962, nr 156.

ZAJDOK Emilia (10 VI 1930, Ruda Śląska – 9 XII 2023), działaczka turystyczna, od 1957 roku członkini, a od 1960 aktywna działaczka i potem prezes Koła PTTK przy Katowickiej Centrali Materiałów Budowlanych, członkini honorowa PTTK, wieloletnia prezes Koła Przewodników Miejskich i Terenowych GO PTTK w Katowicach; przewodniczka terenowa miejska (od 1973 roku), metodyk przewodnictwa (od 1974), przewodniczka terenowa nizinna (od 1975), trasowa (od 1984). jurajska (od 1988), instruktorka przewodnictwa (od 1988), licencjonowana przewodniczka po Ojcowskim Parku Narodowym, od 1989 pilot wycieczek, organizatorka wycieczek krajoznawczych pod nazwą „Poznaj Polskę”, współorganizatorka wyjazdów szkoleniowych dla członków Kół Przewodników Województwa Śląskiego. Oprowadzała uczestników po najciekawszych zabytkach architektury i przyrody, propagując jednocześnie zdobywanie regionalnych i ogólnopolskich odznak turystyki kwalifikowanej. Działała w komisji młodzieżowej oddziału, w Wojewódzkiej Komisji Przewodnickiej jako szef kursów, zasiadała w Regionalnej Komisji Egzaminacyjnej. Uhonorowana Złotą Honorową Odznaką PTTK (1987), w 2009 roku została Członkiem Honorowym PTTK. Pochowana została w grobie rodzinnym na cmentarzu parafii Matki Boskiej Różańcowej w Rudzie Śląskiej przy ul. Porębskiej.
https://pttk.pl/pozegnania/zmarla-emilia-zajdok/

ZAPOROWSKI Marian (23 IX 1904, Środa Wielkopolska – l. 70. XX w.) – działacz sportowy w KS „Roździeń” Szopienice (kierownik sekcji tenisowej, prezes klubu), członek zarządu Górnośląskiego Związku Lekkoatletycznego. Pracował jako nauczyciel w Szopienicach (szkoła dla mniejszości niemieckiej, gimnazjum koedukacyjne ), w 1938 na Zaolziu (w Pietwałdzie), po 1945 na Podbeskidziu; w 1956 objął funkcję dyrektora Państwowego Młodzieżowego Zakładu Wychowawczego w Jaworzu.
https://mowjaworze.edupage.org/text2.

ZAWADZKI Janusz (27 IV 1931, Sosnowiec – 19 I 1977, Sosnowiec) – hokeista na lodzie, obrońca, zawodnik klubów: RKU Sosnowiec, Legia Warszawa i „Górnik 20” Katowice. 33 razy wystąpił w reprezentacji Polski, m.in. w 1953 zdobywając brązowy medal akademickich MŚ; w 1956 uczestniczył w IO. Osiągnięcia: 2 (2–0–0) medale MP – 1 m. (1953, 1958).
W. Zieleśkiewicz: Historia polskiego hokeja. Warszawa 2006.

ZDEBLOK Teofil (16 IV 1912, Zawodzie – ?), piłkarz, bramkarz, wychowanek KS Słowian Katowice; w latach 1927–1939 w Pogoni Katowice; znalazł się w kadrze na IO 1940; po II wojnie światowej był tzw. grającym trenerem w Szombierkach Bytom (1945–1949).
A. Gowarzewski: Mistrzostwa Polski. 100 lat prawdziwej historii. T. 1, Ludzie 1918–1939. Współpr. Bożena Lidia Szmel. Katowice 2017.

ZEMŁA Izydor ([?], Podlesie – 29 IV 1994, Katowice) – działacz spółdzielczy i sportowy, członek Rady Nadzorczej Spółdzielni Rolniczo-Handlowej w Katowicach; w 1938 założył KS „Podlesianka” Podlesie, który reaktywował w 1945.
https://www.mdkpoludnie.com/; „Dziennik Zachodni” 1994, nr 87.

ZIAJA Ernest (11 IV 1919, Siemianowice Śląskie – 29 VIII 1997, Siemianowice Śląskie) – hokeista lodowy i hokeista na trawie, zawodnik Śląskiego Klubu Hokejowego Katowice, KS „Dąb” Katowice (1937–1939), KS „Siemianowiczanka” Siemianowice (1946–1948), Koła Sportowego „Stal” Katowice (1949–1953), następnie KS „Górnik 1920” Katowice. Hokej na trawie uprawiał w KS „Stal” Siemianowice. 11 razy wystąpił jako reprezentant Polski; uczestniczył w V Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w 1948 w Sankt Moritz. Osiągnięcia: 1 (0–1–0) medal MP – 2 m. (1952).
B.Tuszyński, H.Kurzyński: Od Chamonix i Paryża do Vancouver. Leksykon olimpijczyków polskich 1924–2010. Warszawa 2010; W. Zieleśkiewicz: Historia polskiego hokeja. Krynica-Zdrój 2006; Pismo Wydziału Spraw Obywatelskich UM w Siemianowicach Śląskich z dnia 18 XI 1998.

ZIELEŹNIK Karol (5 XII 1954 Katowice – 10 XI 1995, Bytom) – szachista; zawodnik KS „Start” Katowice; kandydat na mistrza krajowego (1977); organizator imprez szachowych. Osiągnięcia: 2 (0–1–1) medale Drużynowych MP w szachach błyskawicznych – 2 m. (1975) i 3 m. (1981). Od 1986 był dyrektorem turniejów szachowych noszących początkowo nazwę Puchar Wyzwolenia Katowic, a w latach późniejszych – FIBAK Noma CUP, które były imprezami o światowej renomie (jeden z największych turniejów w formule open w Europie), w których uczestniczyło ponad 300 zawodników reprezentujących wszystkie kontynenty; w l. 1988–1992 pełnił funkcję wiceprezesa Śląskiego Związku Szachowego.
http://www.szachypolskie.pl/zieleznik–karol.

ZOWADA Maria zob. ►Kluba Maria

ZUB Ryszard (24 III 1934, Gołogóry k. Złoczowa – 11 I 2015, Padwa) – szermierz, szablista; zawodnik klubów: „Piast” Gliwice (1949–1954), „Baildon” („Stal”) Katowice (1955–1960) i „Legia” Warszawa (1961–1966); jeden z dwóch pierwszych medalistów olimpijskich (obok ►Zygmunta Pawlasa) reprezentujących kluby katowickie; reprezentant Polski, uczestnik IO (1956, 1960, 1964). Osiągnięcia: 3 (0–2–1) medale IO – 2 m. (1956, 1960), 3 m. w szabli drużynowo (1964); 5 (4–0–1) medali MŚ – 1 m. (1959, 1961, 1962, 1963) i 3 m. (1957) w szabli drużynowo; 7 (5–0–2) medali MP – 1 m. (1962, 1963, 1964, 1965, 1966) i 3 m. (1959, 1960) w szabli drużynowo. Po zakończeniu kariery sportowej był działaczem Polskiego Związku Szermierczego (członek zarządu, zastępca kierownika wyszkolenia), szkoleniowcem w klubach: „Baildon” Katowice, AZS Warszawa (1964–1968); następnie wyjechał do Włoch, gdzie został trenerem kadry narodowej (pod jego kierunkiem drużyna Włoch zdobyła tytuł mistrzów olimpijskich w Monachium, a jego wychowankowie wywalczyli tytuły mistrzów świata). Odznaczenia: Zasłużony Mistrz Sportu (1962), złoty Medal za Wybitne Osiągnięcia Sportowe (wielokrotnie), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.
K. Marcinek: Leksykon polskiej szermierki. Historia, ludzie, medale 1922–2012. Warszawa 2012.

ZUZOK Stanisław (13 III 1946–1994), piłkarz, obrońca; reprezentant Polski., zawodnik klubów: Czarni Gorzyce, Odra Wodzisław Śląski (GKS Wodzisław Śląski), z którą był bliski awansu do I ligi, GKS Katowice i Zagłębia Sosnowiec (z którym dwukrotnie, w latach 1977 i 1978, zdobył Puchar Polski), jako zawodnik GKS Katowice wystąpił w meczach z FC Barcelona w Pucharze Miast Targowych (w sezonie 1970/1971).

 


LEKSYKON LUDZI KATOWICKIEJ KULTURY FIZYCZNEJ I TURYSTYKI

WSTĘP

W leksykonie Ludzie katowickiej kultury fizycznej i turystyki zamieszczono wyłącznie notki biograficzne osób już nieżyjących związanych z kulturą fizyczną i turystyką urodzonych bądź działających w Katowicach (we współcześnie obowiązujących granicach). Celem zebrania i opracowania dotąd rozproszonych informacji jest zaspokojenie elementarnych potrzeb Czytelników, przede wszystkim zaś leksykon ma służyć pomocą tym, którzy interesują się historią śląskiego i katowickiego sportu i chcą poznać sylwetki ludzi mających trwałe już miejsce w galerii zasłużonych dla kultury fizycznej.

Przyjęta forma prezentacji ma dostarczyć podstawowych wiadomości o zasłużonych sportowcach, trenerach, działaczach i innych postaciach związanych z katowicką kultura fizyczną, tzn. niezbędnych danych biograficznych oraz uwag o działalności i osiągnięciach. W zwięzły sposób podano niezbędne informacje, pozwalające na szybkie skojarzenie sylwetki z epoką i określona dziedziną sportową. Treść biogramów została ograniczona do spraw najistotniejszych. W treści haseł uwzględniono przede wszystkim pionierskie dokonania w rozwoju dyscyplin sportowych, działalność w ogólnopolskich i regionalnych związkach sportowych (turystycznych), aktywność w zakładaniu sekcji i klubów sportowych oraz gniazd Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, a w informacjach o sportowcach ich osiągnięcia, takie jak: medale mistrzostw Polski i innych ważnych zawodów regionalnych i ogólnopolskich, osiągnięcia jako reprezentanta Polski (olimpijczyka, uczestnika mistrzostw świata, mistrzostw Europy i innych zawodów wysokiej rangi międzynarodowej).

Przy opracowaniu leksykonu korzystano z archiwaliów Archiwum Państwowego w Katowicach i jego oddziałów w Pszczynie i Gliwicach, Archiwum Miejskiego w Katowicach, Archiwum Kurii Archidiecezjalnej w Katowicach oraz zgromadzonych w Muzeum Historii Katowic, a także informacji zamieszczanych w prasie historycznej i współczesnej, okolicznościowych wydawnictwach jubileuszowych oraz literaturze naukowej i popularnonaukowej.

Antoni Steuer

autor koncepcji opracowania i treści haseł