P

 

PACO TEAM KATOWIC, jednosekcyjny klub kickboxingu, zał. 2003 przez Witolda Kostkę; pierwotnie Club Paco, od 2006 pod obecną nazwą. Siedziba mieści się Giszowcu przy ul. Adama 33, a siłownia i solarium przy ul. Adama 22. Prowadzi działalność szkoleniową w zakresie samoobrony i poprawy kondycji oraz sportową dla amatorów, szkoli również profesjonalistów. Od 2006 uczestniczy w zawodach sportowych. Osiągnięcia: 1 (1–0–0) medal MŚ (2006) w muay-thai, 2 (0–1–1) medale ME (2009–2010) w muay-thai, 10 (4–5-1) medali MP (2006-2010) w formułach: rules (K-1) i Low Kick, muay-thai. Wybitni sportowcy: Michał Królik, Piotr Lepich, Kamil Małysz, Kamil Sokołowski.
http://www.pacoteam.katowice.pl.

PADOK, Ośrodek Hipoterapeutyczny w Katowicach-Janowie, przy ul. Strumiennej. pod patronatem Polskiego Towarzystwa Hipoterapeutycznego, zał. 2001, z certyfikatem Ośrodka Turystyki Jeździeckiej afiliowanego przy PTTK. P. zajmuje się hipoterapią, nauką jazdy konnej, organizacją: kuligów, przejażdżek bryczką, imprez plenerowych, warsztatów, konferencji; na ośrodek składają się: pastwisko, okólnik, mały maneż do hipoterapii oraz większy do jazdy konnej; kryta ujeżdżalnia oraz świetlica z kominkiem; wytyczona ścieżka konna w lesie. Ośrodek współpracuje z mysłowickim oddziałem PTTK.
https://www.stadninykoni.info.pl/ /kluby-jezdziecke-slaskie-katowice

PALANT, niem. Schlagball, zespołowa gra na punkty polegająca na wybijaniu małej piłeczki palantowej specjalnym bijakiem zwanym też p.; w grze uczestniczą dwie drużyny (10-15-osobowe), rozgrywające zawody trwające 2 x 20 minut bądź do zdobycia ustalonej z góry liczby punktów na prostokątnym boisku do gry o wymiarach 25 x 50 m; jeden z krótszych boków pola gry jest linią gniazda, drugi linią graniczną, poza którą znajduje się nieograniczone wymiarami zapole. W odległości 20 m od linii gniazda przebiega poprzeczna linia dzieląca pole na przedpole i pole zwane półmetkiem; w odległości 10 m od linii granicznej znajduje się pięciometrowa linia mety oznaczona chorągiewkami, w połowie linii gniazda wyznaczone jest półkole podbijania o promieniu 2 m. Na początku gry zawodnicy jednej drużyny ustawiają się za linią gniazda, a drugiej na polu i zapolu; punkty zdobywa tylko drużyna znajdująca się w gnieździe, zadaniem przeciwników jest zdobycie gniazda; gracze ustawieni w gnieździe wybijają kolejno piłeczkę z półkola podbijania, możliwie jak najdalej, tak by nie przekroczyła ona w locie linii bocznych boiska; podbicie jest nieważne, gdy gracz nie trafi palantem w piłkę; piłka nie przekroczy półmetka itp.; punkty zdobywa się po dobiegnięciu podbijającego piłkę do mety i z powrotem, pod warunkiem, że zakończy bieg, nim gracze drużyny w polu zdołają przechwycić piłkę i odrzucić ją z powrotem na linię gniazda; bieg może odbywać się także etapami; drużyna przeciwna, by zdobyć gniazdo, musi trzykrotnie złapać piłkę, od razu, bez jej odbić, lub skuć nią będącego w biegu podbijającego piłkę (z wyjątkiem sytuacji, gdy jest on na półmetku lub mecie, gdzie jest bezpieczny i oczekuje na kolejne podbicie piłki przez jednego ze swych partnerów; gdy biegnący zostaje piłką skuty, wszyscy współpartnerzy mają prawo do złapania odbitej od skutego biegacza piłki i trafić nią któregokolwiek gracza zdążającego z pola do gniazda; jeżeli próba jest udana, drużyna nie traci gniazda, w przeciwnym wypadku traci je i zmienia pole. Gra znana na Śląsku w kilku odmianach, co najmniej od 1627, na początku XX w., z najprawdopodobniej niemieckim rodowodem, została włączona do programu akcji ►Volks- und Jugendspiele i szkolnego wf – na terenie Katowic w 11 jednostkach organizacyjnych. P. został zaakceptowany w ►plebiscytowych polskich klubach sportowych (1920–1921); pieczę nad jego rozwojem przejął ►Górnośląski Związek Lekkoatletyczny (I) (1922–1924), ►Polski Związek Palanta i Gier Ruchowych (1925–1928), ►Polski Związek Gier Sportowych (1928–1934); ►Śląski Okręgowy Związek Piłki Ręcznej (1935–1939); w klubach sportowych najdłużej rozwijał się na terenie gmin: ►Janowa i ►Dąbrówki Małej oraz miasta ►Szopienic; epigonami p. (pod koniec lat 30. XX w.) były ►robotnicze kluby sportowe, m.in. ►Siła Giszowiec. P. był popularną grą w Stowarzyszeniach Młodzieży Polskiej: ►SMP Dąbrówka Mała, ►SMP Józefowiec, ►SMP Janów). Rozgrywano MP (1923–1939) – tytuł mistrzowski zdobyła drużyna ►Zgoda Borki (1930), a brązowy medal ►Jedność Nikiszowiec (1929); ponadto mistrzostwa ►Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej, ►Oddziałów Młodzieży Polskiej i ►robotniczych klubów sportowych (które tworzyły autonomiczne podokręgi w Śląskim Okręgowym Związku Piłki Ręcznej); po 1945 gra na obszarze ►Katowic zanikła. Działacze: Walter Gansiniec, Piotr Rolnik, Roman Stachoń.
A.Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

PAŁAC MŁODZIEŻY, Młodzieżowy Klub Sportowy przy placówce oświatowej o tej samej nazwie (Pałac Młodzieży im. Henryka Kamińskiego), zał. 1958, członek ►Szkolnego Związku Sportowego (Okręg Śląski). Sekcje: boksu, gimnastyki sportowej (jako SZS AZS Katowice, 1959), judo (od 1960), łyżwiarstwa figurowego (►Iskra Katowice), koszykówki (1960), pływania, skoków do wody, szermierki, zapasów w stylu klasycznym (1961). W 1972 r. po raz pierwszy uczestnik zajęć sportowych w Pałacu wziął udział w Igrzyskach Olimpijskich.. Osiągnięcia: 41 (15–7–19) medali MP (1998–2020), w tym: 5 (2–2–1) medali (2006–2014) w dżudo – kata; 2 (2–0–0) gimnastyce sportowej; 17 (13–2–2) w pływaniu (1998–2000); 25 (3–5–17) medali (2003–2013) w skokach do wody. Znani sportowcy: Jan Adamaszek, Małgorzata Barlak-Kamasińska (olimpijka), Henryk Bierła, Otylia Jędrzejczak (olimpijka), Janina Porembska (olimpijka), Piotr Sczypa (olimpijczyk), Jan Wadas (olimpijczyk); trenerzy: Roman Bąk, Ludmiła Bortnowska, Antoni Gołaś, Augustyn Hałupka, Józef Sczypa, Antoni Szyler.

 

PANEWNICKI BIEG DZIKA, zob. ►Panewnicki Dziki Bieg.

PANEWNICKI DZIKI BIEG, Panewnicki Bieg Dzika, cykliczna impreza sportowa organizowana na terenie ►Panewnickich Lasów w dzielnicy Ligota-Panewniki, obejmująca bieg na dystans oraz nordic walking. Organizatorem zawodów jest ►Akademia Wychowania Fizycznego przy współpracy z Urzędem Miasta Katowice, Nadleśnictwem Katowice oraz Państwową Strażą Pożarną, dyrektorem sportowym zawodów jest August Jakubik. Zawody odbywają się na terenach leśnych na wschód od ul. Owsianej, na pętli o długości 4882 m, którą można pokonać cztery razy. Impreza ma charakter otwarty, mogą w niej brać udział amatorzy i osoby zrzeszone w klubach sportowych. Organizatorzy pierwszego biegu w 2011 roku jako cel imprezy określili promocję Lasów Panewnickich i Międzynarodowego Roku Lasów (2011), a także spędzanie wolnego czasu na sportowo, promocję katowickiej AWF i miasta.

PANEWNICKIE LASY, kompleks leśny znajdujący się na granicy Katowic, Mikołowa, Rudy Śląskiej i Chorzowa, stanowi północny przyczółek dawnej dziedziny książąt pszczyńskich − Lasów Pszczyńskich (Puszcza Śląska), obecnie w leśnym pasie ochronnym GOP; ośrodek turystyki i rekreacji, zbiornik wodny ►Starganiec, hałda KWK „Halemba” – teren wykorzystywany przez miłośników quadów i sportów motorowych; trasy turystyczne: ►Szlak Bohaterów Wieży Spadochronowej, ►Szlak Dwudziestopięciolecia PTTK, ►Szlak Krawędziowy GOP. Na terenie lasów wytyczone są trasy rowerowe (nry 2, 5, 122); od 2012 odbywa się organizowany przez ►Akademię Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach Panewnicki Dziki Bieg. Z okresu okupacji hitler. miejsca upamiętnione walkami i martyrologią ludności polskiej; zespół przyrodniczo-krajobrazowy Uroczysko Buczyna; przez lasy przepływają: Kłodnica, Ślepotka (Ślepiotka) i Potok Jamna.

PANEWNIKI, Ośrodek Wczasów Świątecznych Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (zob. ►PTTK Oddział Katowicki); sklep spożywczy, miejsce noclegowe; miejsce zabaw ludowych, festynów, spacerów i wypoczynku w lasach pszczyńskich nad Kłodnicą.
B. Gajdzik: Wycieczki i wczasy jednodniowe z Katowic. Warszawa 1951.

PANEWNIKI, zachodnia dzielnica Katowic; od XIX w. miejsce rekreacyjne mieszkańców Górnego Śląska (m.in. wycieczek do Doliny Jamny), z punktem przystankowym w restauracji w Kokocińcu; parkiem wewnętrznym przy bazylice oo. franciszkanów; kilkanaście lokali gastronomicznych; formy zorganizowane od połowy lat 20. XX w. w ramach ruchu młodzieżowego (w Oddziale Młodzieży Powstańczej oraz Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży – drużyna hokeja na lodzie), od 1925 r. dzielnicę reprezentowało ►Pierwsze Towarzystwo Sportowe Panewniki (po 1945 jako KS, od 1950 jako LZS P.); obecnie działa klub kolarski niepełnosprawnych – Górny Śląsk Silesia Team; szlaki turystyczne: ►Żwakowski, ►im. Augusta Czarnynogi, ►25-lecia PTTK, Wieży Spadochronowej; ścieżki rowerowe: do Chudowa, Halemby, Chorzowa; w planach budowa strefy rekreacji i modernizacja boiska przy ul Śmiłowickiej.
Zarys dziejów Ligoty i Panewnik od zarania do czasów współczesnych. Praca zbiorowa pod red. Grzegorza Płonki. Katowice 2010.

PARAMILITARNE ORGANIZACJE; grupa stowarzyszeń okresu międzywojennego biorąca udział w państwowej akcji WF i PW; w Katowicach były to: ►Kolejowe Przysposobienie Wojskowe, ►Liga Morska i Kolonialna, ►Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, ►Pocztowe Przysposobienie Wojskowe, ►Ogólny Związek Podoficerów Rezerwy Rzeczpospolitej, ►Związek Hallerczyków (zob. ►Błękitni), Związek Rezerwistów, Związek Powstańców Śląskich, ►Związek Strzelecki „Śląsk”.
Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

PARK ANTONA UTHEMANNA, na terenie Szopienic, położony przy ul. Wiosny Ludów, w rejonie linii kolejowej Katowice-Szopienice Północne – Sosnowiec. zrewitalizowany przez katowicki Zakład Zieleni Miejskiej. Nazwę nadano parkowi w 2014 r.
www.infokatowice.pl › 2014/12/28 › szopienice-od-grudnia-anton-ut

PARK IM. TADEUSZA KOŚCIUSZKI W KATOWICACH, potocznie: Park Kościuszki; pod tą nazwą od 1925 roku; powstał w1888 na obszarze podmiejskiego lasku sosnowo-brzozowego, w latach 1894–1995 Süd Park, w okresie 1922–1924 Park Południowy); utworzony na terenie należącym do Hohenlohe SA, pierwotną powierzchnię 6 ha powiększono o 50 ha (1903) i o dalsze 16, do łącznie 72 ha (1925); obiekty: tablica pamiątkowa na obelisku ku czci Tadeusza Kościuszki; ►Wieża Spadochronowa w Katowicach; kościół drewniany pw. św. Michała Archanioła (powstały w 1510, w 1938 przeniesiony z Syryni) wraz z lapidarium (na Wzgórzu Beaty), Hala Wystaw Gospodarczych, nieistniejąca Wieża Bismarcka, boisko ►Turngemeinde, drewniany spichlerz przeniesiony z Gołkowic (spłonął w l. 70. XX w.); po  II wojnie światowej: Hala Parkowa, szkółka komunikacyjna; restauracja „Zielone Oczko”, cmentarz żołnierzy radzieckich, pomnik tragicznie zmarłych członków ►Klubu Wysokogórskiego w Katowicach; przebudowany tor saneczkowy, elipsa z klombami i pergolą – ogródkiem daliowym; rzeźba „Rodzina” (autor: Józef Marek); place zabaw dziecięcych, dydaktyczna ścieżka przyrodnicza, bulodrom, stacja roweru miejskiego; ►Szlak Bohaterów Wieży Spadochronowej, ►Szlak Parkowy; park opisany został w literaturze pięknej („Wieża spadochronowa” Kazimierza Gołby).

PARK KOPALNI KATOWICE, obiekt rekreacyjny o pow. 3.7 ha w pobliżu ul. Kopalnianej w ►Bogucicach; o historycznej kompozycji (z przełomu XIX–XX w.) typu zakładowego, tworzonego przez przemysłowców w obrębie zakładów i ich bezpośrednim sąsiedztwie, zapewne jest pozostałością znacznie większego, sięgającego brzegu Rawy parku Thiele-Wincklerów (znanego z widokówek sprzed I wojny światowej); z placem zabaw dziecięcych (drewniane zjeżdżalnie, huśtawki, ścianki wspinaczkowe – nagroda w ogólnopolskim konkursie w 2005 r.; administrowany przez Zakład Zieleni Miejskiej w Katowicach.
B. Tokarska-Guzik, A. Rostański, R. Kupka: Katowice. Przyroda miasta. Katowice 2002.

PARK KWK „MURCKI” zob. ►Murckowski Park.

PARK MIEJSKI W MURCKACH, o pow. 4,0 ha, część kompleksu pn. Lasy ►Murckowskie; utworzony na początku XX w. na terenach poprzemysłowych, status parku uzyskał w 1930, obecnie w większości utrzymywany przez Miejski Zarząd Zieleni Miejskiej w Katowicach; w krajobrazie parku dominują leśne, zadrzewione tereny, florę reprezentują pochodzące z parku pałacowego w Pszczynie: brzozy czarne, sosny kanadyjskie, klony amerykańskie, kasztany, buki; w parku znajduje się muszla koncertowa; są trawiaste boiska do piłki nożnej i siatkówki plażowej, boiska asfaltowe, betonowy krąg taneczny; restauracja sezonowa, w pobliżu mieści się Przedszkole Miejskie nr 72. Park jest miejscem wielu imprez sportowo-rekreacyjnych i kulturalnych mieszkańców miasta i dzielnicy.
B. Tokarska-Guzik: Przyroda Katowic. Katowice 1995.

PARK OLIMPIJCZYKÓW W KATOWICACH, park miejski o pow. 2,81 ha, położony na terenie Szopienic pomiędzy ulicą Wypoczynkową, ulicą 11 Listopada i Ogrodem Dworcowym, jest miejscem organizacji imprez dzielnicowych. Dobrze urządzona zieleń znajduje się w północnej części parku. W parku zachował się teren dawnego boiska KS ►Roździeń Szopienice, na którym co roku obchodzone są Dni Szopienic. Nazwa P.O. została nadana uchwałą Rady Miasta Katowice z 17 stycznia 2000 r. W 2005 park przebudowano. Wyremontowano ogrodzenie, nawierzchnię alejek wyłożono betonową kostką, ustawiono urządzenia na placu zabaw. Przez park prowadzi trasa rowerowa nr 5 (żółta).
L. Jabłoński: Na trasie Balkan Ekspresu - Giszowiec, Nikiszowiec, Szopienice. Przewodnik po dzielnicach Katowic. Katowice, 2003; https://dziennikzachodni.pl/park-olimpijczykow-w-katowicach-szopienicach-bedzie-zrewitalizowany.

PARK POŁUDNIOWY, zob. ►Park im. Tadeusza Kościuszki w Katowicach.

PARK SPORTOWY W ZAŁĘSKIEJ HAŁDZIE, nazwa projektowanego przez Urząd Budowlany Magistratu Katowickiego w 1929 roku zespołu obiektów sportowych, niezrealizowanego wskutek szkód górniczych (w założeniu miał to być największy w Polsce tego typu kompleks, obejmujący tereny od koszar 73 Pułku Piechoty do Buglowizny; Jedynym zrealizowanym obiektem jest basen ►Bugla.
„Polska Zachodnia” 1929, nr 23.

PARK WEWNĘTRZNY ZAKONU FRANCISZKANÓW W PANEWNIKACH, obiekt rekreacyjny (zwany także ogrodem wewnętrznym), użytkowany wyłącznie przez zakonników klasztoru OO. Franciszkanów w Panewnikach; z „oczkiem wodnym”, ścieżkami, rabatami oraz obiektami sportowymi: boiskami do siatkówki, koszykówki, kortami tenisowymi, itp.).
http://www.parki.org.pl/inne-pozostale/kalwaria-slaska-w-katowicach-panewnikach

PARK W DĄBRÓWCE (w Dąbrówce Małej); 1. Teren (dawniej plac) rekreacyjny pomiędzy ulicami Strzelców Bytomskich, Milowicką i Pod Młynem, pomiędzy numerami 20 i 18a na ul. Strzelców Bytomskich wraz z dwoma zaniedbanymi boiskami; nazwę parkowi nadała Rada Miasta uchwałą z 2013 r.; 2. Potocznie: o terenie zielonym o nazwie Ranczo Dąbrówka usytuowanym między ulicami Grzegorzka (nry 10–20) i Pitery.

PARKI W KATOWICACH, pierwsze parki w Katowicach, ►Park Południowy i kopalniany (kopalni „Ferdynand”), powstały na początku XX w.; inicjatorami ich utworzenia byli Thiele-Winklerowie; w Panewnikach – zgromadzenie zakonne oo. Franciszkanów; w latach 20. XX w. miasto Katowice partycypowało w ich utrzymaniu. Dziś jest to dwanaście obiektów rekreacyjnych o powierzchni od 1,5 do 4,5 ha (2% powierzchni Katowic – drugie miejsce po Zabrzu): P. ►Alfred (dawny p. zakładowy), P. ►Giszowiec (p. osiedlowy), ►Katowicki Park Leśny, P. im. Tadeusza ►Kościuszki, P. Miejski w Murckach (zob. ►Murckowski Park), P. miejski w Wełnowcu (zob. ►Wełnowiecki p. w Katowicach); ►P. Olimpijczyków w Szopienicach, ►P. wewnętrzny zakonu ojców franciszkanów w Panewnikach, ►Park w Dąbrówce Małej; ►P. willowy przy ul. Pawła Stalmacha, ►P. Zadole. Specyficznym parkiem przyzakładowym jest obiekt przy szpitalu Bonifratrów w Bogucicach. Osiem parków wpisanych jest do ewidencji zabytkowych p. i ogrodów w Polsce: Proces tworzenia p. zapoczątkowały w 1888 r. władze miejskie Katowic (Park Południowy); udział w tym procesie miały także przemysł i zakony (XX w).
B. Tokarska-Guzik: Przyroda Katowic. Katowice 2005.

PARKOWY SZLAK, czarny, znakowany, pieszy szlak turystyczny długości 2,6 km, łączący dwa miejskie parki w Katowicach – ►Park Kościuszki i ►Katowicki Park Leśny. Łączy główne szlaki w mieście: Szlak ►Bohaterów Wieży Spadochronowej, Szlak ►Historii Górnictwa Górnośląskiego i ►Katowicki Szlak Spacerowy. Na trasie znajdują się: ►kościół pw. św. Michała Archanioła, Osiedle Zgrzebnioka, ►Muchowiec.
https://slask.travel/object,12010,html/Szlak+Parkowy+w+Katowicach.html

PĘTLÓWKA, zob. ►PIŁKA USZATA

PÉTANQUE, petanka, gra w bule, gra w kule: gra pochodząca z terenu południowej Francji (okolic Marsylii) powstała w 1907 r., polegająca na rywalizacji dwóch drużyn (dwu- lub trzyosobowych, dysponujących 6 kulami każda, albo jedno- i dwunastoosobowych; z 3 lub 12 kulami) grających przeciwko sobie na miękkim, żwirowym boisku; grę rozpoczyna losowanie celem ustalenia drużyny, która rozpocznie grę – od wyrzucenia małej drewnianej kulki o śr. 25–30 mm (świnki) na odległość od 6 do 10 metrów; w kolejnym etapie zawodnicy (rozpoczyna zespół, który zwyciężył w losowaniu) rzucają kule z okręgu o średnicy 35–50 cm, (w czasie rzutu obie stopy rzucającego muszą dotykać ziemi tak długo, aż rzucona kula spadnie na ziemię) próbując umieścić swoją kulę jak najbliżej świnki; rywal może wybrać jedną z trzech możliwości: mierzy jak najbliżej „świnki”, celuje w kulę przeciwnika, próbując ją wybić (odsunąć od „świnki”), lub stara się przesunąć „świnkę”, tak by oddalić ją od kuli przeciwnika. Jeśli po rzucie jego kula znajduje się najbliżej „świnki”, następny rzut należy do drużyny przeciwnej, jeśli natomiast zawodnikowi nie udało się umieścić kuli najbliżej „świnki”, jego drużyna gra do momentu, kiedy ich kula znajdzie się najbliżej „świnki” lub do wyczerpania wszystkich swoich kul. Jeżeli jedna drużyna nie ma już kul, druga rzuca wszystkimi kulami, które jej pozostały. Po wyrzuceniu wszystkich kul obu drużyn następuje koniec pierwszej rozgrywki. Punkty zdobywa tylko jedna drużyna: w zależności od tego, ile kul ma bliżej „świnki” niż kule przeciwnika, możliwe jest zdobycie od 1 do 6 punktów. Koniec partii następuje wtedy, gdy jedna z drużyn zdobędzie 13 punktów. Gra została spopularyzowana w Katowicach około 2005 r., uprawiana jest rekreacyjnie w sekcji p. ►Domu Miasta Saint-Etienne Katowice, wyczynowo w KS ►Carbon Katowice; zrzeszonym w Polskiej Federacji P. z siedzibą we Wrocławiu; bierze udział w rozgrywkach o klubowe i indywidualne MP w kategoriach męskiej i żeńskiej, w amatorskiej katowickiej lidze p., w zawodach o Puchar Prezydenta Katowice; tor do p. znajduje się w Parku ►Kościuszki.
Encyklopedia Piekar Śląskich: Brzeziny Śląskie, Brzozowice, Dąbrówka Wielka, Kamień, Kozłowa Góra, Piekary (Niemieckie, Wielkie, Śląskie), Szarlej. Red. G. Grzegorek, M. Wzientek, B. Witaszczyk. Katowice 2011.

P.F.M. zob. ►Górnik Piotrowice

P.F.M. PIOTROWICE zob. ►Górnik Piotrowice.

PIAST KATOWICE, Towarzystwo Sportowo-Gimnastyczne, zał.1918. Wyodrębniło się wyniku secesji z gniazda ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół I” Katowice. Statut zawierał zastrzeżenie, że członkami klubu mogli być wyłącznie rodowici Górnoślązacy (znalazł naśladowców jedynie w TGS Piast w Mikołowie). Prowadził sekcję piłki nożnej. Z braku perspektyw rozwojowych rozwiązał się w 1924. Działacz: Franciszek Mueller.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2009.

PIĄSTKÓWKA, pięstówka, faustball, fistball, gra wywodząca się ze starożytnego Rzymu, popularna w krajach niemieckojęzycznych: Niemczech, Austrii, a poza Europą m.in. w środowiskach ludności pochodzenia niemieckiego w Brazylii. W grze biorą udział drużyny liczące po pięciu zawodników. Gra łączy w sobie elementy tenisa i siatkówki, jakimi są crossowe odbicia piłki (tenis) i rozgrywanie oraz przebijanie jej przez biało-czerwoną siatkę – taśmę (siatkówka), piłka może odbić się od ziemi co najwyżej jeden raz, po czym musi być odbita pięścią lub otwartą dłonią na drugą stronę boiska lub podana (maksymalnie dwie wymiany) do zawodnika z tej samej drużyny. Jeśli piłka dotknie podłoża kilka razy bądź gdy wyjdzie poza linię końcową boiska, punkt zdobywa zespół przeciwny. Mecz rozgrywany jest według zasady „do trzech wygranych setów", a tie-break kończy się po 10 zdobytych punktach przez jeden z zespołów. W p. można grać zarówno w hali, jak i na otwartej przestrzeni. Boisko do p. ma długość 50 m i szerokość 20 m. Linia, przy której można serwować, znajduje się 3 metry od siatki. Boisko na otwartej przestrzeni pokryte jest trawą. P., popularna na obszarze Katowic przed I wojną światową, znajdowała się w programie akcji ►Volks- Und Jugendspiele, uprawiano ją w ►Spielverein Bogucice, ►Spiel- und Eislaufverein Dąb, ►Turnverein Bogucice, ►Jugendheim Janów, ►Männer Turnverien Janów, ►Spiel- und Eislaufverein Józefowiec, ►Turn und Spielverein Ligota, ►Spielverein Dąbrówka Mała, ►Spielverein Nikiszowiec, ►Deutsche Jugendverein Szopienice, ►Spielverein Zawodzie.

PIERWSZE (I) ATLETYCZNE MISTRZOSTWA POLSKI, ogólnopolskie zawody w zapasach w stylu klasycznym i podnoszeniu ciężarów, rozegrane w dniach 5–6 grudnia 1925 roku w sali restauracyjnej Wissemacha w Katowicach-Załężu jako impreza towarzysząca powstaniu ►Polskiego Związku Atletycznego; zastąpiły odbywające się dotąd mistrzostwa ►Polskiego Związku Ciężkiej Atletyki w Katowicach oraz Polskiego Związku Atletycznego w Warszawie i jego oddziałów (obydwie imprezy były nazywane mistrzostwami Polski).
A. Steuer: Dzieje ciężkiej atletyki na Górnym Śląsku 1878–1945. Katowice 1986.

PIERWSZE TOWARZYSTWO SPORTOWE PANEWNIKI, pierwszy klub sportowy w Panewnikach, zał. 1925, jednosekcyjny – piłkarski (1925–1939). Reaktywowany w 1945 przez Emanuela Koczurowskiego, działacze: Alfred Cipa, Politaj, Gwóźdź. Siedziba mieściła się w Starej Szkole. Od 1950 występował jako LZS Panewnik. W 1938 skupiał 36, a w l. 40 XX w. – 43 członków. Występował w rozgrywkach klasy „C”.
APK, zesp. Okręgowy Związek Piłki Nożnej Katowice, sygn 26; APK, zesp. Starostwo Powiatowe Katowice, sygn. 302 a; APK, zesp. Dyrekcja Policji Katowic, sygn. 40; „Siedem Groszy” 1935, nr 7.

PIERWSZE TOWARZYSTWO SPORTOWE SZOPIENICE, KS założony w 1937 roku, reaktywowany w 1945 pn. Zjednoczone Towarzystwo Sportowe,  przemianowane na ►HKS Szopienice; sekcje: gier sportowych (piłki ręcznej), hokeja na lodzie, kręglarska, lekkoatletyczna, piłki nożnej, tenisa, tenisa stołowego; po 1945 również bokserska, ciężkoatletyczna, gimnastyczna, kolarska, sportów zimowych, wędkarska; prezes: Szczepan Niedziela; działacze: Marian Zaporowski, Marian Zając, po II wojnie św.: J. Machinek; siedziba w miejscowym Domu Kultury, stadion zlokalizowany pomiędzy dwoma dworcami.
APK, Okręgowy Związek Piłki Nożnej Katowice, sygn 43; A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; „Siedem Groszy” 1938, nr 25.

PIERWSZY ROBOTNICZY KLUB SPORTOWY KATOWICE (I RKS), organizacja sportowa związana z Polską Partią Socjalistyczną miała siedzibę przy ul. Pierackiego. Prowadziła działalność w l. 1928–1939; sekcje: koszykówki, lekkoatletyczna, piłki nożnej, piłki ręcznej, piąstkówki, gier sportowych (ok. 1937), gimnastyczna, szachowa, tenisa stołowego, turystyczna. Klub należał do ►Związku Robotniczych Klubów Sportowych, ►Stowarzyszeniu Robotniczych Klubów Sportowych Województwa Śląskiego, ►Śląskiego Okręgowego Związku Piłki Ręcznej. Utrzymywał kontakty z polskimi robotniczymi klubami sportowymi w rejencji opolskiej (l. 30 XX w.). Działacze: Stanisław Rochowiak, Rosenbaum, Karol Palenga, Walter Kleinert, Franciszek Ziółkiewicz.
APK, zesp. Dyrekcja Policji Katowic, sygn. 121; „Gazeta Robotnicza” 1932, nr 1.

PIERWSZY ROBOTNICZY KLUB SZACHOWY W KATOWICACH, wzmianki prasowe o nim pochodzą z 1934 roku; w Dyrekcji Policji Katowic zarejestrowany 11 lutego 1934 pn. Stowarzyszenie Szachistów RKS Oddział Katowice; zarząd tworzyli m.in.: Alfred Miron (prezes), Antoni Klima (sekretarz), Artur Bresnitz (skarbnik).
APK zesp.Dyrekcja Policji Katowic sygn. 118; „Gazeta Robotnicza” 1934, nr 213.

PIERWSZY ŚLĄSKI KLUB LOTNICTWA ŻAGLOWEGO W KATOWICACH, pierwsza w województwie śląskim zorganizowana jednostka szybownictwa, początkowo Stowarzyszenie dla Popierania Lotnictwa Bezsilnikowego (1928–1930) z siedzibą w Pawłowie. Działała pod patronatem ►Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej w Katowicach (od 23 V 1930). Nawiązała kontakty z ośrodkiem szkolenia szybowcowego w Bezmiechowej. Z ►Śląskim Klubem Lotniczym w Katowicach, ►Kolejową Kadrą Lotniczą w Katowicach utworzyła ►Aeroklub Śląski w Katowicach (19 VIII 1931). Z tego klubu wywodził się Roman Koncki.
A. Steuer: Z dziejów szybownictwa w województwie śląskim 1928–1939. W: „Kronika Katowic”. T. 5. Katowice 1995, s. 65–85.

PIERWSZY [I] ŚLĄSKI KLUB SZERMIERCZY KATOWICE, zał. 1930 na bazie Śląskiego Klubu Szermierczego; od 1931 z żeńską sekcją floretu. Statut z 4 II 1935 kładł nacisk na działalność w środowiskach dziecięco-młodzieżowych. Siedziby: przy ul. Dyrekcyjnej 10, Reymonta 6/8, w kawiarni Gogoloka przy ul. Kościuszki 53, w Śląskich Zakładach Naukowo-Technicznych, w kasynie policji przy ul. Głowackiego. Subwencji udzielał mu Walter Amman, dyr. Elektrowni Łaziska (szermierz, reprezentant Austrii, olimpijczyk z 1912). Działacze: Bartuś, Teodor Jakub Hostyński, Golling, Edward Koerner. Wybitni sportowcy: Helena Jeziorowska, Cecylia Malczyk, Herta Stanoszek-Liszkowska, Edward Koerner. Osiągnięcia: 7 (5–2–0) medali MP (1934–1939).
APK, zesp. Kluby szermiercze, sygn 1, 3; H. Marzec: Historia medalami pisana: 75 lat śląskiej szermierki. Katowice 2002.

 

PIĘSTÓWKA, zob. ►Piąstkówka

PIĘŚĆ KATOWICE, pierwszy na Górnym Śląsku zawodowy klub bokserski, powstał jesienią 1925 na bazie ►Prywatnego Klubu Sportowego w Katowicach, 28 członków (1926); z braku przeciwników zewnętrznych toczył rywalizację wyłącznie we własnym gronie, co nie stwarzało perspektyw rozwojowych dla klubu, który na początku 1927 rozpadł się. Sportowcy: Jerzy Rieschke, Józef Łukoszek i in.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

PIĘTKA, hala sportowa przy ul. Owocowej w Wełnowcu, o wymiarach 18 x 30 x 10 m; służąca do rozgrywania meczów badmintona, tenisa, siatkówki; wyposażona jest w materace i maszyny siłowni.

PIĘTKA KATOWICE, klub lekkoatletyczny (biegi średnio- i długodystansowe, chód sportowy), założony w 2005 przy Wydawnictwie Kartograficznym „Mapy Ścienne Beata Piętka"; z siedzibą przy ul. Owocowej w Katowicach-►Wełnowcu; działacze: Zbigniew Nadolski, Wiesław Piętka; 6 (2–2–2) medali MP (2006–2010) w ►lekkoatletyce kobiecej: reprezentanci Polski: Justyna Bąk, Karolina Jarzyńska, Beniamin Kuciński, Justyna Lesman, Grażyna Syrek.

PIK KATOWICE, UKS przy VIII LO im. Marii Skłodowskiej-Curie w Katowicach, zał. 24 IX 1998 z inicjatywy Teresy Zając. Prowadził sekcje: siatkówki, siatkówki plażowej, trójboju siłowego (2001–2004). Osiągnięcia: 1 (0–0–1) medal ME – 3 m. w wadze 90 kg w trójboju siłowym kobiet (2002). Wybitni sportowcy: Anna Śliwińska, Lidia Makowska.
www.ukspik.8lo.pl/historia.html

PIŁKA NOŻNA, dyscyplina sportu, początkowo uprawiana wyłącznie przez mężczyzn, w jej rozwoju w Katowicach (początek XX w.) uczestniczyła angielska kadra techniczna kopalni Oheim (późniejsza kopalnia „Wujek”), proponując zabawowe formy p.n. młodzieży katowickiej ściągającej do ►Brynowa – tak powstawały pierwsze, doraźnie tworzone drużyny piłkarskie, rozgrywające mecze na Placu Andrzeja piłeczką palantową, zastąpioną ok. 1904 r. futbolówką, której pierwsza sztuka pojawiła się w Katowicach za sprawą Karola Wolicy lub Rudolfa Fonfary. W 1904 r. pojawiły się pierwsze formy zorganizowane (w parafii św. św. Piotra i Pawła); pionierski ►Frisch-Frei rozpadł się w 1905, powstały kluby ►Preußen, a później ►Erster Fußball Club, ►Diana Katowice i ►Germania Katowice, które utworzyły struktury związku piłkarskiego ►Verband Kattowitzer Ballspiel – scalonego z Süd-Ostdeutsche Fußballverband we Wrocławiu; spreparowany rodowód p.n. (wskazujący na starogermańskie pochodzenie gry) umożliwił klubom katowickim udział w akcji ►Volks- und Jugendspiele; okres dominacji niemieckiej (1905–1920) w katowickiej p.n. zakończyło powstanie KS ►Pogoń Katowice (styczeń 1920) i klubów piłkarskich w gminach katowickich (zob. ►Plebiscytowe Polskie Kluby Sportowe) zrzeszonych w ►Górnośląskim Okręgowym Związku Piłki Nożnej – od 1922 r. z siedzibą w Katowicach; próba odbudowy niemieckiej p.n. w ramach ►Wojewodschaft Fußballverband, zakończyła się z wkroczeniem oddziału ►Związku Byłych Powstańców na boisko KS Diana Katowice w kwietniu 1923 r., co dało początek procesowi scalania niemieckich i polskich drużyn piłkarskich pod polskimi szyldami. Rozwój struktur i rozgrywek alternatywnych w latach 1925–1939) związany był z działalnością ►Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej i ►Deutsche Jugend Kraft; w parafiach katowickich w ramach ►młodzieżowego ruchu, na podobne rozwiązania zdecydowały się ►Oddziały Młodzieży Powstańczej (1935, 1937), w ich rozgrywkach brał udział oddział z ►Dąbrówki Małej. Odrębności związane z przynależnością polityczną realizowały związane z Polską Partią Socjalistyczną ►robotnicze kluby sportowe (od 1931), które w 1939 r. włączyły się do ogólnośląskiej centrali piłkarskiej – początkowo rolę tę spełniał ►Górnośląski Okręgowy Związek Piłki Nożnej (1920–1927), z siedzibą w Katowicach (od 1922) i ►Śląski Okręgowy Związek Piłki Nożnej; reaktywowanie tej centrali zapoczątkowało odbudowę p.n. w woj. śląsko-dąbrowskim; poza Zarzeczem, we wszystkich dzielnicach oraz niektórych osiedlach (►Kolonia Ignacego Mościckiego, ►Koszutka, ►Załęska Hałda, ►Zawodzie) powstawały struktury piłkarskie. W latach 60. XX w. w Ministerstwie Górnictwa i Energetyki narodził się plan stworzenia w Katowicach jednego silnego klubu piłkarskiego, odpowiadającego rangą miastu wojewódzkiemu, inicjatorzy, Karol Fabris i Wacław Bokacki, zdołali scalić (1964–1968) wszystkie ►górnicze kluby sportowe na północ od rzeki Rawy. Założony w 1964 r. ►GKS KATOWICE nie do końca jednak spełniał pokładane w nim nadzieje, rozwijający się w cieniu Górnika Zabrze klub, wspierany przez wiceministra Górnictwa i Energetyki, otrzymywał z klubów górniczych województwa katowickiego drugorzędne kadry. Procesy scaleniowe oparto na nieco innych przesłankach, gdyż łączenie zakładów pracy na przełomie l. 60. i 70. miało miejsce głównie w pd., a nie pn. dzielnicach miasta. Katowice były trzykrotnie terenem rywalizacji międzypaństwowej w p.n.: ze Szwecją (1928), Jugosławią (1935) i Łotwą (1937). Pionierskie działania w organizowaniu p.n. kobiet przeprowadził (1957) ►Kolejarz 24 Katowice, jednak nie znalazły one wówczas naśladowców; do pomysłu wrócono dopiero w 2006 r., co związane jest z powstaniem ►1. FC Katowice. W latach 90. XX w. zaczęły kształtować się struktury katowickiego ►futsalu. Działacze: Zygmunt Alfus, Jan Antoszewski, Wilhelm Bąk, Alojzy Budniok, Rudolf Bugdoł, Marian Dziurowicz, Stanisław Flieger, Wilhelm Kordula, Karol Krawczyk, Paweł Lubina, Stanisław Mastalerz, Stanisław Nogaj, Franciszek Szmelczerczyk, Antoni Szpigelman, Józef Wesołowski, Paweł Wybierski, Jerzy Ziętek, Józef Żółtaszek; 26 reprezentantów Polski, wśród nich: Spirydion Albański, Ewald Dytko, Jan Furtok, Paweł Lubina, Stefan Kisieliński, Lechosław Olsza, Piotr Świerczewski; 3 uczestników MŚ (1938, 1986) i 2 uczestników IO (1936, 1992); osiągnięcia: 1 (0–1–0) medal IO (reprezentant: Piotr Świerczewski z GKS Katowice, 1992); 8 (0–5–3) medali MP: (1927–1995) zdobytych przez 2 kluby: Erster Fußball Club (0–1–0) i GKS Katowice (0–4–3); I liga: KS ►Dąb Katowice (1936–1937), Erster Fußball Club (1927–1929), GKS Katowice (1966–1971, 1979/1980, 1984–1999, 2000–2004); II l. ►Baildon (►Stal) Katowice (1949-50), GKS ►Dąb Katowice (1963); Puchar Polski – GKS Katowice: triumfy w 1986, 1991 i 1993, finały w 1985, 1987, 1990, 1995 i 1997. Kobiety: ekstraliga Pierwszy FC (1. FC) Katowice (2010/2011).
Lit. p. 58, 109, 110.; A. Gowarzewski, J. Waloszek, H. Biliński [i in.]. 75 lat OZPN Katowice 1920–1995. Ludzie, historia, fakty. Księga pamiątkowa. Katowice 1996.

Kluby i sekcje piłki nożnej w Katowicach do roku 1939 (tabela)

Kluby i sekcje piłki nożnej w Katowicach 1945–1989 (tabela)

Mecze międzypaństwowe w piłce nożnej rozegrane w Katowicach (tabela)

Reprezentanci Polski – zawodnicy klubów katowickich (tabela)

PIŁKA PROCNA, zob. ►PIŁKA USZATA

PIŁKA RĘCZNA, dyscyplina (gra) sportowa znana w dwóch odmianach: jedenastoosobowej o rodowodzie niemieckim, rozpropagowanej w ►turnerskim ruchu, mającej zahamować popularność ►piłki nożnej. Twórca p.r. Karl Schelenz był jej prekursorem w Katowicach, które odegrały pionierską rolę w rozwoju dyscypliny w skali wojewódzkiej; od 1922 uprawiana w ►Altes Turnverein 1861 Katowice i Turnverein ►Vorwärts Katowice; popularna w niemieckich środowiskach młodzieżowych miasta – w ►Deutsche Jugend Kraft (St. Maria, St. Peter und Paul). W polskich środowiskach sportowych (do 1926) przypatrywano się jej ze względu na rodowód nieufnie; po przewrocie majowym prekursorską rolę odegrała kadra pedagogiczna szkół średnich (Antoni Szymański); przyjęła się nazwa szczypiorniak, a dyscyplina została wprowadzona do programu wychowania fizycznego szkół ponadpodstawowych; p.r. została objęta strukturami organizacyjnymi ►Okręgowego Związku Gier Sportowych, a od 1936 ►Śląskiego Okręgowego Związku Piłki Ręcznej); w latach 30. XX w. stała się najpopularniejszą grą sportową w Katowicach, (najważniejszym obok chorzowskiego ośrodku w II RP), z 43 jednostkami organizacyjnymi: klubami sportowymi (zob. ►klub sportowy): ►Pogoń Katowice (1929), ►Robotniczymi KS: ►Siła Giszowiec, ►gniazdach Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, organizacjach młodzieżowych: ►Oddziałach Młodzieży Powstańczej, ►Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży Męskiej, ►Oddziałach Młodzieży Polskiego Związku Pracowników (Szopienice). Udział w Mistrzostwach Śląska (1929), MP (1931), w meczach reprezentacji Polski (1935); w MŚ (1938 –zawodnicy Franciszek Klukowski i Konietzko). P.r. pierwotnie uprawiana była głównie w odmianie męskiej, w latach 1939–1945 wyłącznie w strukturach organizacji niemieckich, a po II wojnie św. odbudowywanych w oparciu o KS Pogoń Katowice, w ramach regionalnych i ogólnopolskich central: Śląskiego Okręgowego Związku Piłki Ręcznej, ►Śląskiego Okręgowego Związku Koszykówki, Siatkówki i Szczypiorniaka, Społecznej Sekcji Koszykówki, Siatkówki, Szczypiorniaka, Społecznej Sekcji Piłki Ręcznej; od 1946 wrócono do uczestnictwa w MP, od 1948 z udziałem środowiska akademickiego skupionego w Akademickim Związku Sportowym przy Wyższej Szkole Nauk Społeczno-Gospodarczych (dziś: Akademii Ekonomicznej w Katowicach, zob. ►AZS Uniwersytet Ekonomiczny). Rozwój dyscypliny w składach siedmioosobowych („siódemki", 1948) zapoczątkowały turnieje w ►Hali Parkowej organizowane przez KS ►Tęcza Katowice i z udziałem KS Pogoń. Od 1950 rozwijała się żeńska p.r.: w kołach sportowych (zob. ►koło sportowe), w klubach ►Spójnia Katowice i ►AZS Katowice; od 1951 kobiece i męskie „siódemki” kół katowickich brały udział w rozgrywkach o Mistrzostwo Śląska; 28 jednostek organizacyjnych (1945–2009), największy rozwój przypadł na okres od połowy lat 50. do roku 1980, regres nastąpił w l. 90. XX w.), 4 sekcje na pocz. XXI w., 2 w 2008). Działalność wydawnicza: czasopismo „Siódemka”, opracowania jubileuszowe oraz autorstwa Henryka Marca i S. Jareckiego; imprezy: Mistrzostwa Europy kobiet (1983), Puchar Śląska kobiet (od 1969); działacze: Artur Bałdy, Alojzy Chrószcz, Hubert Gorsz, Stanisław Jarecki, Franciszek Klukowski, Jan Klukowski, Bolesław Koźlik, Florian Rozpendowski, Stanisław Ziemba; dorobek sportowy: występy w I lidze „jedenastek" mężczyzn: Pogoń Katowice (1948–1950), Tęcza Katowice (1948–1950), AZS Katowice (1949–1963), Sparta Katowice (1956–1957), w I lidze „jedenastek” kobiet: AZS Katowice (1956, 1958–1959, 1962), ►Zryw Katowice (1957), w I lidze „siódemek” kobiet: AZS Katowice (1959–1966, 1974–1976, 1977/1978–), ►Słowian Katowice (1963–1967); w I lidze „siódemek” mężczyzn: ►Sparta Katowice (1959–1974), AZS Katowice (1960–1967, 1969–1970), w II lidze: ►MK Górnik Katowice (1999/2000); 26 (14–5–7) medali MP (1930–1983) zdobytych przez 5 klubów: AZS Katowice, ►AZS AWF Katowice, Pogoń Katowice, Sparta Katowice, Zryw Katowice; 20 uczestników MŚ (w tym 10 kobiet).
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; W. Zieleśkiewicz: 100 lat polskiej piłki ręcznej (1918–2018). Warszawa 2018; H. Marzec: Piłka ręczna na Śląsku 1929-2004. Katowice 2004; S. Jarecki: Rozwój piłki ręcznej na Śląsku. Cz. 1. (1925–1960). Katowice 1972; S. Jarecki, Rozwój piłki ręcznej na Śląsku. Cz. 2. (1961–1970). Katowice 1973.

Reprezentanci Polski z klubów katowickich (tabela)

PIŁKA ROWEROWA, dyscyplina sportu (kolarstwo halowe); wywodząca się z Irlandii; na Górny Śląsk trafiła około 1908 r., pierwszym ośrodkiem tej gry było Koźle, w Katowicach pojawiła się ok. 1920. Pionierską rolę w rozwoju halowej odmiany tej gry odegrało ►Towarzystwo Cyklistów 1905 Katowice, zaś odmiany boiskowej, sześcioosobowej, Towarzystwo Cyklistów ►Szarotka Mała Dąbrówka, na początku lat 30. XX w. grę tę upowszechniono także w Szopienicach (Towarzystwo Cyklistów Roździeń 1931) i gminie Janów (►Rekord Janów, ►Polonia Janów). Po II wojnie światowej gra na krótko (1956–1962) odrodziła się w Katowicach, popularyzowano ją w ►Kolejarzu Piotrowice i ►Starcie Katowice. W rozgrywanych w latach 1922–1937 MP udział brały wyłącznie zespoły dwuosobowe z terenu województwa śląskiego, potem (1938–1939) także województwa pomorskiego (Grudziądza), do 1939 r. turnieje mistrzowskie organizowały ►Związek Cyklistów i Motocyklistów Województwa Śląskiego i ►Śląski Związek Kolarski w Katowicach, a po II wojnie światowej (1956–1962) Polski Związek Kolarski, który w 1963 r. zaprzestał ich organizacji i finansowania, tym samym skazując p.r. na całkowity zanik. Działacze: Wilhelm Korc, Walenty Nowiaszek. Osiągnięcia: 10 (5–2–3) medali MP zdobytych przez 3 kluby.

Sekcje i drużyny piłki rowerowej (tabela)

Osiągnięcia klubów katowickich w MP (tabela)

APK, zesp.: Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Katowice Urząd Spraw Wewnętrznych, sygn. II 143.

PIŁKA USZATA, (piłka procna, pętlówka, szlojderka, Schleuderball), gra ludowa proweniencji niemieckiej, z użyciem piłki o wadze 1,5 kg wypełnionej pakułami, zaopatrzonej w pętlę lub ucho (stąd jej nazwa); przy rzucie chwyta się piłkę za ucho, kręci nią młynka i puszcza w pożądanym kierunku; boisko o wymiarach 75–90 m x 12 m, przedzielone poprzecznie linią środkową; drużyny liczące 5–8 zawodników zajmują swoje połowy boiska, w odległości 20 m od linii środkowej, po każdej stronie boiska biegnie linia rzutu, której w czasie rzutu nie wolno przekraczać; ideą gry jest przerzucenie piłki na pole wyznaczone linią biegnącą 14 m od krańca boiska, tak by dotknęła ona ziemi, zanim złapie ją przeciwnik – nagradzane zdobyciem 1 punktu. P.u. popularna w ►turnerskim ruchu, w połowie I dekady XX w. została zaadaptowana do programu nauczania wychowania fizycznego młodzieży rejencji opolskiej i akcji ►Volks- und Jugendspiele; przed wybuchem I wojny św. (►Turn- und Spielverein Murcki, Turnverein Dąb) najwięcej jednostek organizacyjnych uprawiało ją w rejonie Szopienic-Janowa (niemieckie: Spielverein Einigkeit Szopienice, ►Jugendverein Janów, polskie: ►Elear Janów, ►Olimpia Szopienice);; po 1922 zamarła.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

PIŁKA WODNA, waterpolo; dyscyplina sportu należąca do grupy ►pływackich sportów; uprawiana w klubach pływackich, w Katowicach, pierwsze wzmianki zamieszczone zostały w gazecie „Ostdeutsche Morgenspost” (1920), pionierską rolę w jej rozwoju odegrał ►Erster Kattowitzer Schwimverein 1912 Katowice (EKS 1912); ten klub oraz krótko istniejąca sekcja ►Bar Kochba Katowice wystawiły wspólną reprezentację na zawody z drużyną z Głogowa; niemiecka jednostka organizacyjna w Katowicach w p.w. pozostała jedyną (1922–1929); wpłynęła inspirująco na kształtowanie się struktur w l. 30. XX w. reprezentowanych przez 2–4 drużyny (►Śląski Klub Lekkoatletyczny i ►Dąb Katowice – traktowane jako zaplecze dla ►Towarzystwa Pływackiego 23 Giszowiec-Nikiszowiec); dyscyplina popularna w l. 40.–50. XX w., w kolejnej dekadzie zaczęła wyraźnie podupadać; od l. 70. XX w. w Katowicach nieuprawiana; ostatnią była sekcja GKS ►Naprzodu Janów (do 1975). Sportowcy: Alfons Bochynek, Oskar Hallor, Jan Jędrysek, Joachim Karliczek, Krzysztof Madej, Herman Rusin, Günter Skowronek, Adam Szczepański; w podniesieniu poziomu katowickiej p.w. w okresie międzywojennym zasłużył się pochodzący z Budapesztu Ferenc Rayki; 13 (6–2–5) medali MP zdobytych przez 5 jednostek organizacyjnych: EKS Katowice 5 (4–1–0), ►Gwardia Katowice 5 (0–2–3), ►Pogoń Katowice 1 (0–0–1), ►Stal Katowice 1 (0–0–1), Towarzystwo Pływackie 23 Giszowiec-Nikiszowiec 2 (2–0–0).
A. Steuer: Kultura fizyczna w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; W. Klimontowicz: Sport pływacki Górnego Śląska. Katowice 1998.

PIOTFAMA PIOTROWICE zob. ►Górnik Piotrowice.

PIOTROWICE, południowa dzielnica Katowic; do 1938 i po II wojnie światowej do 1951 roku w pow. pszczyńskim; początki polskich struktur kultury fizycznej związane są z działalnością gniazda ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” Piotrowice; w okresie międzywojennym sieć organizacyjna opierała się na trzynastu jednostkach – klubach sportowych (w tym związanych z miejscowym zakładem pracy Esefka), organizacjach młodzieżowych i paramilitarnych (zob. ►Kolejowe Przysposobienie Wojskowe Katowice); klub szermierczy; turystyka reprezentowana była przez ►Kolejowe Towarzystwo Krajoznawcze Piotrowice; najbardziej popularną dyscypliną sportu była piłka nożna, poza tym szermierka; bazę dla ruchu sportowego stanowiły trzy budowane w pewnym odstępie czasu boiska piłkarskie: na Gaci, Skotnicy i Targowisku; po II wojnie światowej trzy struktury; organizacje opierały się na mecenacie przemysłowym; w Piotrowicach odbyły się mistrzostwa Polski w zapasach klasycznych, szermierce; mecz międzypaństwowy w gimnastyce sportowej; trzech olimpijczyków: Wanda Kaczmarczyk i Edward Nielaba – szermierze i Maria Piątkowska – lekkoatletka.+

PIOTROWICKI KLUB SZERMIERCZY, klub jednosekcyjny, założony w 1937, ostatnie o nim informacje prasowe w 1938 roku; członek ►Śląskiego Związku Szermierczego; ograniczał działalność do kontaktów towarzyskich.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; „Siedem Groszy” 1938, nr 84.

PLEBISCYTOWE POLSKIE KLUBY SPORTOWE W KATOWICACH, struktury w dziejach kultury fizycznej Górnego Śląska propagujące polski ruch sportowy (zob. ►sportowy ruch) pod egidą Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu (1920–1921), istniejące do podziału Górnego Śląska (czerwiec 1922). Na terenie ►Katowic proces ich powstawania został zapoczątkowany przez KS ►Pogoń (16 lutego 1920 r.), doprowadził do powstania 17 p.p.k.s. w 15 jednostkach administracji terenowej, przyczynił się do przełamania monopolu niemieckich organizacji sportowych; nie objął terenów na południe od rzeki Kłodnicy (obszaru bezwzględnej dominacji gniazd ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”); program działalności p.p.k.s. w Katowicach obejmował: ►piłkę nożną (14 sekcji) ►ciężką atletykę (1), ►ludowe gry (4), ►piąstkówkę (3), ►tamburyno (3), ►lekkoatletykę (1). Kluby z Katowic, ►Dębu, ►Załęża, ►Wełnowca zostały przydzielone do ►Katowickiego Obwodu Górnośląskiego Związku Piłki Nożnej, a z ►Szopienic i ►Janowa do Mysłowickiego Obwodu Górnośląskiego Związku Piłki Nożnej. Poziomem sportowym wyróżniało się Towarzystwo Ciężkoatletyczne ►Biały Orzeł Szopienice, uczestniczące w pierwszych Mistrzostwach Ciężkoatletycznych Górnego Śląska w Karbie (1921), na których wywalczyło kilka miejsc medalowych. W III powstaniu śląskim kluby sportowe (np. ►Gwiazda Bogucice) wraz z gniazdami Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” i drużynami harcerskimi tworzyły wspólne jednostki wojskowe; po powstaniach śląskich Komisja Likwidacyjna Polskiego Komisariatu Plebiscytowego przekazała środki finansowe na podtrzymanie rozwoju KS ►Pogoń Katowice; inne kluby wskutek kryzysu personalnego (spowodowanego stratami w walkach powstańczych), finansowego (upadku mecenatu Polskiego Komisariatu Plebiscytowego), odrodzenia się i wzmocnienia niemieckich klubów sportowych, ulegały samolikwidacji bądź łączyły się z niemieckimi, zmieniając nazwy, które przywracano w ramach kultywowania plebiscytowej tradycji polskiego ruchu sportowego na Górnym Śląsku w różnych okresach jego dziejów. Pionierzy polskiego ruchu sportowego w Katowicach: Alojzy Budniok, Stanisław Flieger, Wilhelm Kordula, Augustyn Musioł, Baltazar Szaflik, Paweł Wybierski; sportowiec: Brunon Szczęsny.
A.Steuer, Ruch sportowy w województwie śląskim 1921–1939. Opole 2008.

PLOMPKA, nieistniejący zbiornik wodny w obrębie kolonii Drajok w Bogucicach; w okresie zimowym teren zabawowych form rozgrywek hokeja na lodzie młodzieży niezorganizowanej (l. 50 XX w.); miał znaczenie dla formowania się kadry hokejowej KS ►Górnik 1920 Katowice.

PŁOMIEŃ KATOWICE, Towarzystwo Sportowe Zawodowej Straży Pożarnej Katowice z siedzibą w remizie strażackiej; zał. 24 III 1945. Działały sekcje: piłki nożnej, gier sportowych z drużyną siatkówki, pływacka, bokserska. Działacze: mjr Stanisław Zarzycki, Kazimierz Lebiedzik, Walter Mrozek, Alfred Niewiadomski; Był czlonkiem ►Okręgu Śląskiego Związku Piłki Nożnej w Katowicach. Skreślony z listy X 1945.
APK, zesp. Okręg Śląski Polskiego Związku Piłki Nożnej, sygn. 26; A. Steuer: Kultura fizyczna. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 1. Katowice 2012.

PŁYWANIE, dyscyplina sportu – wraz z ►piłką wodną, ►skokami do wody, ►pływaniem w płetwach, ►p. długodystansowym i ►p. synchronicznym – tworząca ►pływackie sporty; znana z form przedorganizacyjnych k.f. na terenie Dominium Mysłowickiego (obejmującego tereny należące do ►Janowa) wchodziła do programu igrzysk świętojańskich; była pierwszą świadomie propagowaną dziedziną rekreacji (koniec XIX w.) do czego przyczyniło się po części wodolecznictwo według metody ks. Sebastiana Kneippa w ►kąpieliskach letnich nad ►Kłodnicą i ►Rawą, W ►Łaźni Miejskiej; formy zorganizowane (1912) zapoczątkowały ►Erster Kattowitzer Schwimmverein 1912 Kattowitz i ►Bar Kochba Katowice – kluby niemieckiej i żydowskiej społeczności narodowej, zrzeszone w Oberschlesische Schwimmverband (1920–1922); polski, w tym także kobiecy (Rozalia Kajzer) sport pływacki zainicjowało ►Towarzystwo Pływackie 23 Giszowiec-Nikiszowiec (upadła koncepcja odrębnego klubu pływackiego dla kobiet), łącznie działało 15 klubów (we wczesnym okresie katowickiego p., do 1937, jego rozwój umożliwiały jedynie obiekty letnie w ►Dolinie Trzech Stawów, ►Muchowcu i na ►Buglowiźnie. Pierwsza w Polsce kryta, pełnowymiarowa pływalnia powstała w ►Janowie (1937), umożliwiając przedłużenie sezonu sportowego; rozwijała się wspierana i opłacana przez magistrat katowicki akcja nauki pływania dzieci szkolnych w Miejskich Zakładach Kąpielowych; patronat nad nią przejmowały redakcje katowickich gazet (np. „Siedem Groszy”). Kluby początkowo należały do Krakowskiego Okręgu Polskiego Związku Pływackiego; następnie – 8 maja 1926 r. – utworzyły ►Śląski [Okręgowy] Związek Pływacki w Katowicach (organizatora MP w ►Giszowcu w 1926); udział w MP (od 1924), ME (1927, 1929, 1931, 1933, 1962, 1966, 1970, 98), IO (1928, 36, 72, 2000). IO (1928, 1936, 1972); 5 olimpijczyków: Helmut Barysz, Piotr Dłucik, Otylia Jędrzejczak, Rozalia Kajzer, Joachim Karliczek, którzy reprezentowali 5 klubów katowickich.
Do r. 1939 wpływ na rosnący poziom katowickiego p. miała rywalizacja polsko-niemiecka i efekty trenerskiej działalności amerykańskiego trenera Steepa w klubach polskich. Straty osobowe e okresie II wojny światowej (m.in.: Helmut Barysz, Jan Jędrysek, Walter Priebe) oraz transfer ludności niemieckiej osłabiły pozycję katowickiego p., w którym nastąpiła koncentracja sił – początkowo w KS ►Pogoń Katowice (koniec lat 40. XX w.) oraz w ►Gwardii i ►Kolejarzu 24 (lata 50. XX w.): likwidacja sekcji p. w tych klubach spowodowała kryzys, pogłębiony dodatkowo zamknięciem obiektów pływackich w Katowicach, wynikłym z kolei ze zmian urbanizacyjnych (zob. ►Rybka), szkód górniczych (►basen przy KWK „Wieczorek” w Janowie), bądź zmianą ich przeznaczenia (Buglowizna). W tamtym okresie (lata 60. i 70. XX w.) indywidualnościami na skalę ogólnopolską byli Krystian Langer i Piotr Dłucik. Odbudowa struktur p. katowickiego dokonała się w oparciu o baseny: ►Pałacu Młodzieży i ►Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach; niekorzystnym zjawiskiem było wtedy odchodzenie wielkich indywidualności do klubów w innych regionach kraju (O. Jędrzejczak).
Pływaniem niepełnosprawnych zajmuje się Międzyspółdzielniane Ognisko Kultury Fizycznej i Sportu Inwalidzkiego ►Start Katowice, korzystając z basenu w Chorzowie (z sukcesami międzynarodowymi od 2000). Osiągnięcia: 1 (1–0–0) medal ME: (2000), 1 (0–0–1) medal MŚ (2000) 1 (0–1–0) medal MEJ (1969) zdobyty przez 2 sportowców: P. Dłucik, O. Jędrzejczak; 399 (190–125–84) medali MP zdobytych przez 82 sportowców z 14 klubów – ►AZS AWF Katowice: 51 (11–19–21), ►Dąb Katowice: 24 (16–4–4), ►EKS Katowice: 83 (52–22–9), ►GKS Katowice: 40 (19–13–8), ►Górnik 1920 Katowice: 4 (0–4–0), Gwardia Katowice: 29 (11–10–8), Kolejarz 24 Katowice: 4 (1–3–0), ►Naprzód Janów (Górnik): 8 (5–2–1), Pałac Młodzieży Katowice: 9 (8–1–0), Pogoń Katowice: 35 (14–10–11), ►Siła Giszowiec: 1 (0–1–0), ►Śląski Klub Lekkoatletyczny Katowice: 6 (4–2–0), ►Sparta Katowice: 2 (1–1–0), ►Stal Katowice (4–4–2) ►Towarzystwo Pływackie 23 Giszowiec-Nikiszowiec: (41–30–18) i reprezentacja Katowic (2–0–0); 176 rekordów Polski (1924–2004) sportowców z 7 klubów katowickich oraz członków sztafet reprezentacyjnych (O. Jędrzejczak kontynuowała rekordową serię w barwach AZS AWF Warszawa); osiągnięcia niepełnosprawnych: 11 (3–7–1) medali paraolimpiad, MŚ niepełnosprawnych i ME niepełnosprawnych.
A. Steuer: Kultura fizyczna w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; 90 lat polskiego sportu pływackiego 1922–2012: Historia Mistrzostw Polski 1922–2012 – głównych (basen 50 m). Oprac. Adam Wacław Parczewski, współpr. Henryk Kurzyński [i in.]. Warszawa – Zamość 2012; T. Jurek: Kultura fizyczna mniejszości niemieckiej w Polsce w latach 1918–1939. Gorzów Wlkp. – Poznań; W. Klimontowicz: Sport pływacki Górnego Śląska. Katowice 1998; T. Jurek: Kultura fizyczna mniejszości niemieckiej w Polsce w latach 1918–1939. Gorzów Wlkp. – Poznań; A. Steuer: Mecenat przemysłowy w ruchu sportowym Katowic w okresie międzywojennym. W: Katowice. W 142. rocznicę uzyskania praw miejskich. Red. A. Barciak. Katowice 2007; „Kattowitzer Zeitung” 1924, nr 163.; „Sport” 2019, nr 113–116.

Osiągnięcia międzynarodowe (tabela)

Kluby katowickie z sekcjami pływackimi (tabela)

 

POCZTOWE PRZYSPOSOBIENIE WOJSKOWE, organizacja paramilitarna, początkowo Pocztowy Związek Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego Warszawskiej Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Warszawie (zał. 1930); PPW (1934); dzieliła się na 9–11 okręgów. Okręg IV (Śląski), zał. 1932, obejmował Katowice (wchłonął Pocztowy KS Katowice) i Bielsko; prowadził działalność w zakresie przysposobienia wojskowego, wychowania fizycznego oraz kulturalno-oświatową (popularyzował wf; kursy letnie i zimowe; turystyka); sekcje sportowe: kajakarstwo, lekkoatletyka, narciarstwo, piłka nożna, strzelectwo, szachy. Prezes: Stefan Popiel, komendanci – wf: Zenon Bobkowski, Stanisław Książek, strzelectwa: Tadeusz Dzierżycki; ośrodek narciarski w Istebnej; początkowa rywalizacja wewnątrzorganizacyjna pokazała wysoką pozycję Katowic w całym PPW; osiągnięcia 6 (4–2–0) medali MP w kajakarstwie (1935–1938); zdobytych m.in. przez Władysława Homla i Waldemara Wicharego.
U. Kowieska: Kultura fizyczna w programach i działalności związków zawodowych w II Rzeczypospolitej. Wrocław 1997.

Osiągnięcia w Mistrzostwach Polski w kajakarstwie

POD MŁYNEM, boisko sportowe ogólnodostępne, wielofunkcyjne (piłka ręczna, koszykówka, siatkówka), asfaltowe; otwarte w 2002 przy ul. Pod Młynem w Dąbrówce Małej; obiekt w zarządzie ►Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Katowicach.

PODKOMITETY OLIMPIJSKIE, struktury o charakterze doraźnym, powstawały na krótko przed letnimi igrzyskami olimpijskimi; Śląski PO, powołany w marcu 1928 r., związany był ze ►Śląską Radą Sportową. PO emitowały specjalne „cegiełki” na dofinansowanie kosztów przygotowań, podróży oraz pobytu na igrzyskach śląskich sportowców i ich trenerów, skupiały gremia polityczne, samorządowe, dowódców wojskowych, prezesów regionalnych związków sportowych; prezesi: Tadeusz Saloni (1928), Michał Grażyński (1936).
A.Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

PODLESIANKA, ośrodek sportowy w Podlesiu; w jego skład wchodzą: 1. boisko główne – piłkarskie, pełnowymiarowe o naturalnej nawierzchni trawiastej (wymiary: 105 m x 65 m), z zadaszoną trybuną dla kibiców z 250 miejscami siedzącymi, wydzielonym sektorem dla kibiców drużyny gości z 20 miejscami siedzącymi oraz zadaszonymi ławkami dla zawodników rezerwowych; 2. boisko treningowe - dopuszczone do rozgrywek młodzieżowych, o nawierzchni z trawy syntetycznej (wymiary: 90 m x 45 m); 3. boisko wielofunkcyjne z dwoma kortami tenisowymi o nawierzchni syntetycznej z piaskiem kwarcowym; 4. salka wielofunkcyjna – wyposażona w stół do tenisa stołowego; 5. zadaszona scena wykorzystywana podczas imprez okolicznościowych odbywających się na terenie ośrodka (np. dożynki, festyny); 6. dwie szatnie w budynku z pełnym węzłem sanitarnym oraz cztery szatnie kontenerowe z pełnym węzłem sanitarnym (2 duże i 2 małe). Dodatkowe wyposażenie obiektu stanowią: bramki przenośne (dwie o wymiarach 5 m x 2 m i dwie o wymiarach 7,32 m x 2,44 m), parking dla samochodów, miejsce parkingowe dla osób niepełnosprawnych, parking dla rowerów, podjazd do budynku dla wózków inwalidzkich.
www.mosir.katowice.pl/obiekty/

PODLESIANKA 38 PODLESIE KS, zał. w 1938 r. w wyniku scalenia działalności sportowej zantagonizowanych organizacji społecznych ►Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej i Oddziału ►Związku Strzeleckiego w Podlesiu, który kończył ciągnący się od 1932 r. spór o boisko Gminnego Komitetu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. Klub został reaktywowany w 1945 r. pod patronatem Związku Samopomocy Chłopskiej; w l. 1950–1956 ►Ludowy Zespół Sportowy, w l. 1958–1971 KS Start Podlesie; w l. 1971–1972 w krótkotrwałym związku organizacyjnym z KS ►Górnik Kostuchna i ►Rozwojem Kostuchna (►Międzyzakładowy Klub Sportowy Kostuchna); od 1973 pod aktualną nazwą. Sekcje: biegów na orientację (przełom l. 70. i 80. XX w.), kolarstwa (l. 50. XX w.), piłki nożnej (1938 – do dziś), siatkówka, szachy, tenis stołowy; 156 członków (1965); działacze: Zbigniew Enderle, Maksymilian Jaworski, Jerzy Ryżewski, Franciszek Szafranek, Izydor Żemła; osiągnięcia: 1 (1–0–0) medal MP (1980) w biegach na orientację, 1 miejsce Beaty Bąk w biegu nocnym (1980); rewelacja mistrzostw ligi śląskiej w piłce nożnej 1955 (P. grała o wejście do II ligi), sportowcy: Beata Bąk, J. Dera.
APK, zesp. Okręgowy Związek Piłki Nożnej w Katowicach, sygn. 16; S. Gierlotka: Podlesie Śląskie. Monografia dzielnic Katowic: Podlesie, Zarzecze, Kostuchna. Katowice 2017; http://www.orienteering.org.pl/index.php?w=medale_mp&u=szczegolowo&id=9

PODLESIE, południowa dzielnica Katowic; kultura fizyczna, w niezorganizowanych formach, była znana w okresie przedindustrialnym (wyścigi chłopów z Podlesia do Mikołowa saniami zaprzężonymi w konie z okazji wigilii Bożego Narodzenia); zorganizowane formy rodziły się dość opornie, dopiero w 1911 z inicjatywy środowiska szkolnego powstał ►Spielverein Podlesie; jedynym działającym przez wiele lat (1919–1939) polskim stowarzyszeniem było ►Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Podlesie związane z ruchem gimnastycznym (zob. ►ruchy gimnastyczne); ruch sportowy reprezentowany był przez organizację młodzieżową ►Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej Podlesie, zastąpioną przez organizację paramilitarną ►Strzelec przy ►Związku Strzeleckim „Śląsk”; od 1938 strukturę klubową przyjął KS ►Podlesianka 38, który pod różnymi nazwami (Start, LZS) kontynuuje działalność sportową po dzień dzisiejszy na obiekcie ►Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji ►Podlesianka; ponadto działa też ►UKS Podlesie 21. W dziejach Podlesia uprawiane były: ►orientacja sportowa, ►piłka nożna, ►szachy. Działacze sportowi: Izydor Zemła; sportowcy: Justyna Bąk.
A. Steuer: Kultura fizyczna w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; A. Steuer: Kultura fizyczna i sport. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 1. Katowice 2012.

PODNOSZENIE CIĘŻARÓW, dyscyplina sportu, jedna z dwóch (obok ►zapasów) wchodzących w zakres pojęcia ►ciężka atletyka, znalazła zastosowanie w ►ruchach gimnastycznych (jako jeden z elementów wieloboju turnerskiego, sokolego), jak i sportowym, w którym rozwój zorganizowanych form p.c. został zapoczątkowany w 1907 r. w Szopienicach (►Roland Szopienice); monopol struktur niemieckich został przełamany w 1920 przez organizacje polskie, m.in. Towarzystwo Ciężkoatletyczne ►Biały Orzeł Szopienice; pierwotnie stosowany sprzęt – kulolaski, „babki" i kule Sandowa – zastąpiły sztangi Berga; p.c. było popularne w robotniczych strukturach kultury fizycznej (►Siła Mała Dąbrówka). Katowice stały się siedzibą regionalnych i ogólnopolskich central związkowych: ►Górnośląskiego Związku Ciężkiej Atletyki (od 1922), nominalnego ►Polskiego Związku Ciężkiej Atletyki (1924) i rzeczywistego ►Polskiego Związku Atletycznego (1925–1939). Aż do zerwania strukturalnych więzi z zapasami w 1954 r. (sekcja atletyczna ►Wojewódzkiego Komitetu Kultury Fizycznej p.c. było dyscypliną drugoplanową, od 1957 weszło na samodzielną drogę rozwoju (►Śląski Związek Podnoszenia Ciężarów); przestała obowiązywać niepisana zasada, że zapaśnik był sztangistą, a sztangista – zapaśnikiem; przy HKS Szopienice funkcjonował Ośrodek Przygotowań Olimpijskich (1961). Liczba klubów, w których uprawiano p.c.: 9 (1925–1939), 3 (1945–1950), 2 (1957–1964), 1 (1990–nadal). Katowice były organizatorem ME (1957, 1985), MP (1925, 1926, 1932, 1937, 1938, 1949); Piotrowice (1951), Szopienice (DMP, 1965); sztangiści katowiccy są uczestnikami MP (od 1925), IO (od 1952), ME (od 1955); podnoszenie ciężarów kobiet funkcjonuje od 1998; działacze: Adam Kocur, Walerian Kołłątaj, Augustyn Musioł, Alojzy Pszczoła. Osiągnięcia: 1 (0–0–1) medal IO – 1980; 2 (1–0–1) medale MŚ – 1959, 1979, 3 (1–0–2) medale ME – 1955, 1957, 1959 zdobyte przez Czesława Białasa i Marka Seweryna; 76 (33–29–14) medali MP w latach 1925–2008 wywalczonych przez 33 sztangistów z 7 klubów – ►Baildonu Katowice: 6 (3–3–0), ►Białego Orła Szopienice: 8 (7–0–1), ►Gwardii Katowice: 2 (0–1–1), ►HKS Szopienice: 50 (18–20–12), ►Powstańca Zawodzie: 4 (2–2–0), ►Strzelca Wełnowiec: 2 (2–0–0), ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół II” Katowice: 4 (1–3–0); starty w zawodach drużynowych – I ligi: HKS Szopienice (1964–1981, 1994–1997, 2006–2009), II ligi: ►Budowlani Ligota (1962). Od 1998 r. podnoszenie ciężarów trenują także kobiety, a w 2020 pierwszy medal (srebrny) MP wywalczyła Julita Król z HKS Szopienice.
A. Steuer: Dzieje ciężkiej atletyki (1878–1945). Katowice 1986; M. Szyk: 80 lat polskiej sztangi. Polski Związek Podnoszenia Ciężarów 1925–2005. Warszawa 2005.

 

PODOFICEROWIE REZERWY KATOWICE, klub kręglarski; wzmiankowany z okazji prowadzonej w 1933 w prasie śląskiej akcji (o jej rezultatach brak relacji) mającej na celu utworzenie regionalnego związku kręglarstwa województwa śląskiego.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939, Opole 2008; „Polonia” 1933, nr 3047.

POGOŃ DĄB, klub szachowy, zał. 1924, jeden z inicjatorów powstania ►Polskiego Związku Szachistów Województwa Śląskiego; siedziba mieściła się w restauracji U Drożdża. Przejściowo nieczynny; odrodził się jako ►Pogoń 1928 Dąb; w 1930 powrócił do pierwotnego szyldu. Działacz inż. Tiuka.
A. Steuer: Kultura fizyczna w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; „Polska Zachodnia” 1929, nr 92; „Polonia” 1930, nr 1897.

POGOŃ 1928 DĄB zob.►Pogoń Dąb

POGOŃ KATOWICE, Klub Tenisowy, wyodrębnił się w 1931 z sekcji tenisowej KS ►„Pogoń” Katowice, jednosekcyjny. W 1938 skupiał 180 członków. Należał do ►Śląskiego Związku Tenisowego. Po II wojnie nie wznowił działalność. Działacze: Henryk Jonszta, Jan Lilpop, Szymon Rudowski, Kazimierz Skulicz. Wyróżniający się sportowcy: Artur Baworowski, Kazimierz Tarłowski. Osiągnięcia: 7 (5–2–0) medali MP.
A. Steuer: Z dziejów katowickich klubów sportowych – „Pogoń” Katowice 1920–1949. W: „Kronika Katowic”. T. 11. Katowice 2010.

POGOŃ KATOWICE, pierwszy polski KS i sztandarowy dla dziejów kultury fizycznej w Katowicach; zał. 16, 18 lub 20 I 1920). Połączył się z KS ►„Siła” Zawodzie (7 X 1920), KS ►„Słowian” Katowice (1938). Reaktywowany 20 I 1945, przyjął do swoich szeregów sportowców ze zniszczonej Warszawy, Lwowa oraz klubów i organizacji, takich jak: ►Policyjny Klub Sportowy Katowice, ►„Strzelec” Katowice, których reaktywowanie w nowych warunkach ustrojowych było niemożliwe. W 1949, po fuzji z KS ►„Baildon” Katowice i KS ►„Ferrum” Zawodzie, utworzył KS ►„Stal” Katowice. Próba wznowienia działalności w IV 1957 ze względów „ideologicznie słusznych” została storpedowana przez Romana Stachonia. Pierwotnie klub jednosekcyjny (piłkarski), działający pod patronatem Polskiego Komisariatu Plebiscytowego, zachował swój byt i charakter dzięki pomocy finansowej Komisji Likwidacyjnej Polskiego Komisariatu Plebiscytowego. Po 1922 wybudował boiska przy ul. Kościuszki w Katowicach. W 1926 skupiał 100 członków. W l. 30. XX w. przekształcił się w organizację wielosekcyjną pod patronatem Miejskiego Komitetu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. Dysponował rozbudowaną bazą (m.in. basen ►Bugla, korty tenisowe przy ul. Astrów (zob. ►Korty im. Jadwigi Jędrzejowskiej, ►tor motocyklowy na Muchowcu). Prowadził sekcje: boks (1931), gry sportowe (koszykówka, piłka ręczna, siatkówka); hokej na lodzie (1934–1939), lekkoatletyka (1930–1939) – sekcja ta wchłonęła podobne struktury z KS ►„06” Katowice, KS ►„22” Mała Dąbrówka, KS ►„Roździeń” Szopienice, sport motocyklowy (1946–1949), pływanie (1934–1949), piłka nożna (1920–1949), piłka wodna (1934–1939), szermierka (1945–1949), tenis (1926–1930, 1945–1949) – w 1947 liczył 500 członków i był największą sekcją tenisa w Polsce (w l. 1931–1939 wyodrębniony Klub Tenisowy ►„Pogoń” Katowice), tenis stołowy (1945–1949). Protektorat nad klubem sprawowała Centrala Zbytu Żelaza i Stali. Na przełomie 1945/1946 funkcjonował jako sekcja sportowa ►Wojewódzkiego Domu Kultury Związków Zawodowych w Katowicach. Działacze: Piotr Bałowski, Alojzy Budniok, Franciszek Głowacki, Henryk Jonszta, Jan Klukowski, Paweł Lubina Kazimierz Skulicz, Baltazar Szaflik, Paweł Wybierski. W klubie trenowało 37 reprezentantów Polski, w tym 4 olimpijczyków. Osiągnięcia: 167 (55–51–61) medali MP, w tym 77 (21–26–30) w lekkoatletyce (1928–1949), 5 (2–1–2) w piłce ręcznej (1930–1939), 1 (0–0–1) medal w piłce wodnej (1948), 42 (18–12–12) medale w pływaniu (1936–1949), 1 (1–0–0) w skokach do wody (1946), 27 (12–10–5) w szermierce (1946–1949), 14 (1–2–11) w tenisie (1945–1948); drużyna piłki wodnej uczestniczyła w rozgrywkach I ligi (1947–1949). Wybitni sportowcy: Spirydion Albański, Helmut Barysz, Adam Baworowski, Walenty Bratek, Magdalena Bregulanka, Ludwig Draga, Franciszek Drozdowski, Irena Hajducka, Jan Hynek, Jadwiga Jędrzejowska, Rajmund Karwicki, Gertruda Kilos-Czorny, Franciszek Klukowski, Antoni Janik, Leon Kończak, Paweł Lubina, Witalis Ludwiczak, Irena Nawrocka, Jan Nawrocki, Erwin Nyc, Antoni Palica, Zygfryd Piechula, Norbert Procel, Karol Ramola, Florian Rozpendowski, Wojciech Rydz, Wacław Sąsiadek, Władysław Skonecki, Wilhelm Schneider, Antoni Sobik, Adam Szczepański, Maria Szuas, Franciszek Szołtysek, Kazimierz Tarłowski, Ernest Wilimowski, Anna Włodarczyk-Skupień, Jerzy Wójcik, Teodor Zaczyk. Z tradycjami klubu utożsamiał się KS ►„Baildon” Katowice.
A. Steuer: Z dziejów katowickich klubów sportowych – „Pogoń” Katowice 1920–1949. W: „Kronika Katowic”. T. 11. Katowice 2010.

POLAREX KATOWICE, Siberian Husky Club P. K.; pierwszy klub ►wyścigów psich zaprzęgów w Polsce (1993), założony przez Barbarę Steinmetz, z siedzibą przy ul. Podchorążych 3a/10; przedstawiciel na Polskę stowarzyszenia Polarex International (właściciela klubów w: Czechach, Jugosławii, Hiszpanii i Rosji). P. K. był jedynym polskim  członkiem FISTC (Federation Internationale Sportive De Traineau a Chiens) oraz WSA (World Sleddog Association) posiadał 10 psów, wystawiając dwa zaprzęgi po cztery psy (1995), uczestnik ME (1995); sportowcy: Wojciech Kozik, Wojciech Wlotzka.
http://polarex.weebly.com › historia

POLE GOLFOWE W GISZOWCU, utworzone w latach 30. XX wieku po wykarczowaniu fragmentu lasu, w bezpośrednim sąsiedztwie „amerykańskich willi”, pole rozciągało się w kierunku Murcek; z domkiem klubowym. Był to jedyne w międzywojniu pole golfowe na Śląsku i jedno z nielicznych w Polsce.
J. Tofilska: Giszowiec, Monografia historyczna. Katowice 2016.

POLICYJNY KLUB SPORTOWY KATOWICE, PKS, jedna z 9 (PKS „Mewa” Roździeń, PKS „Mars” Lipiny, PKS „Pod Odrą” Łagiewniki, PKS „Opole” Królewska Huta, PKS „Głogów” Wielkie Hajduki, PKS Lubliniec, PKS „Opole” Bielsko, Policyjny Klub Szachowy Katowice) jednosekcyjnych organizacji sportowych zał. 1924–1925 rozkazem Głównego Komendanta Policji Województwa Śląskiego, scalonych w 1926 w ramach procesów centralizacyjnych (struktura wielosekcyjna), od 1928 po włączeniu PKS w Rybniku, Cieszynie i Świętochłowicach o zasięgu wojewódzkim (2000 członków); zlikwidowany w 1939, reaktywowany w 1990, rozwiązany w II poł. l. 90. XX w. Należał do najsilniejszych PKS w II RP. Prowadził sekcje: bokserską (1928–1939), ciężkiej atletyki (1927–1935), hokeja na lodzie (1931–1934), jeździectwa (1937–1939), kolarstwa (1931–1939), lekkoatletyczną (1927–1934, 1938–1939), narciarską (1927–1939), piłki nożnej (1924–1939), pływacką (1928–1939), strzelecką (1928–1939), szachową (1928–1934), szermierczą (1930–1939), tenisową (1927–1939) oraz ogólnorozwojowy oddział dziecięco-młodzieżowy. W 1928 był organizatorem IV Ogólnopolskich Igrzysk Policyjnych. Działacze: Jan Antoszewski, Jan Dublaszewski, Jakub Hostyński, Leon Koza-Kozarski, Józef Jeziorski, Augustyn Musioł, Piotr Urbańczyk, Józef Żółtaszek. Zawodnicy występujący w reprezentacji Polski: Jan Górny, Rajmund Karwicki, Stefan Kisieliński, Stanisław Piłat, Antoni Sobik, Teodor Zaczyk. Osiągnięcia: 31 (13–10–8) medali MP, w tym 11 (8–2–1) w boksie, 1 (1–0–0) w strzelectwie, 21 (6–8–7) w szermierce.
A. Steuer: Koncepcje organizacyjne w sporcie katowickim na przykładzie dziejów Policyjnego Klubu Sportowego w Katowicach w latach 1924–1939. W: „Kronika Katowic”. T. 6. Katowice 1996.

POLONIA GISZOWIEC, KS, zał. 1920, pierwsza polska organizacja sportowa w Giszowcu. Prowadziła sekcje: lekkoatletyczną, palantową, piąstkówki, piłki nożnej, piłki uszatej, tamburyna. Był członkiem Obwodu Mysłowickiego ►Górnośląskiego Związku Piłki Nożnej. Zakończył działalność w 1921 lub 1922. Działacz: Wilhelm Pyrlik.
E. Długajczyk: Geneza i rozwój polskiego ruchu sportowego na Górnym Śląsku w latach powstań i plebiscytu. W: „Szkice Archiwalno-Historyczne”. Nr 2. Katowice 2000; B. Cimała, A. Steuer: Ruch sportowy na Górnym Śląsku w okresie powstań śląskich (1918–1922). „Studia Śląskie” 1982, T. 40, s.321; A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2009.

POLONIA JANÓW, KS, zał. 1923, prowadził sekcje: hokeja na lodzie, kolarską z drużyną piłki rowerowej, lekkoatletyczną, gier ruchowych i sportowych (z drużynami: koszykówki, palanta i tamburyno). Był członkiem: ►Górnośląskiego Związku Palanta i Gier Ruchowych, ►Związku Cyklistów i Motocyklistów Województwa Śląskiego, ►Śląskiego Związku Hokeja na Lodzie; organizator pierwszego w dziejach polskiego kolarstwa (1932) zwycięskiego (w stosunku 6–5) meczu piłki rowerowej z Niemcami. Uczestnik rozgrywek o mistrzostwo okręgu śląskiego w hokeju na lodzie w kl. A. Działacze: Alfred Psujka, Maksymilian Jesz, Wiktor Knapek, Karol Baldi.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim w latach 1922–1939. Opole 2008; „Polska Zachodnia” 1933, nr 20.

POLSKI ZWIĄZEK ATLETYCZNY, pierwsza pod względem prawnym (ale nie faktycznym) ogólnopolska centrala terenowych związków atletycznych w Polsce; w l. 1925–1939 z siedzibą w Katowicach (m.in. na ul. Pocztowej 2), w l. 1945–1950 w Warszawie. Założona z inicjatywy ►Polskiego Związku Ciężkiej Atletyki w Katowicach i Związku Polskich Związków Sportowych w Warszawie; działalność opierała na statutach z 1925 i 1931. Skupiała 9 okręgów, w tym ►Śląski Okręgowy Związek Atletyczny, 63 kluby, 1613 sportowców (1939). Należał do Międzynarodowej Federacji Podnoszenia Ciężarów i Międzynarodowej Federacji Zapaśniczej, co umożliwiło zrzeszonym w niej sportowcom udział: w IO (1928, 1936), ME w zapasach w stylu klasycznym (1927, 1929, 1931, 1934, 1935, 1937), w podnoszeniu ciężarów (1930). Utrzymywał stosunki bilateralne z 7 państwami. Był organizatorem: MP w zapasach w stylu klasycznym, podnoszeniu ciężarów i 2 razy w zapasach w stylu wolnym. W 1951 przekształcił się w Sekcję Atletyki Głównego Komitetu Kultury Fizycznej. Na 10-lecie związku przygotował wydawnictwo jubileuszowe oraz Odznakę PZA. Organ prasowy: „Wiadomości Polskiego Związku Atletycznego”. Funkcję prezesa pełnili: Mieczysław Orłowicz, Adam Kocur, Eugeniusz Chotomski.
A. Steuer: Dzieje ciężkiej atletyki na Górnym Śląsku 1878–1945. Katowice 1986.

POLSKI ZWIĄZEK BIATHLONU, ogólnopolska centrala biathlonu; zał. 1958, pierwotnie p.n. Polski Związek Pięcioboju Nowoczesnego i Dwuboju Zimowego; działalność do 1980 (z przerwą w l. 1962–1966, w l. 1981–2002 Polski Związek Dwuboju Zimowego; od 2002 aktualna nazwa, od 2005 z siedzibą w Katowicach przy ul Kościuszki 84; zajmuje się biathlonem zimowym i letnim w konkurencjach kobiet i mężczyzn; zrzesza 49 klubów (2015), w tym 2 katowickie ►AZS-AWF Katowice, ►Lider Katowice (Dąb); prezesi z Katowic: Zbigniew Waśkiewicz, Dagmara Gersimiuk.

POLSKI ZWIĄZEK BOKSERSKI, centrala polskiego sportu bokserskiego w Warszawie; w latach 1927–1928 z siedzibą w Katowicach; prezes: Tadeusz Saloni.

POLSKI ZWIĄZEK CIĘŻKIEJ ATLETYKI (PZCA), jedna z dwóch (obok Polskiego Towarzystwa Atletycznego w Warszawie – PTA) centrala sportu zapaśniczego i podnoszenia ciężarów w Polsce z siedzibą w Katowicach; do jej powstania doszło w wyniku zmiany nazwy Górnośląskiego Związku Ciężkiej Atletyki. PZCA obejmował swym działaniem obszar województwa śląskiego z 3 podokręgami, 21 towarzystwami, organizator mistrzostw Śląska (1923–1924) i mistrzostw PZCA (1924), po połączeniu 6 XII 1925 z PTA dał początek ►Polskiemu Związkowi Atletycznemu w Katowicach, prezes: Marcin Kuczmik
A. Steuer: Dzieje ciężkiej atletyki na Górnym Śląsku (1878–1939). Katowice 1976.

POLSKI ZWIĄZEK DWUBOJU ZIMOWEGO, zob. ►Polski Związek Biathlonu

POLSKI ZWIĄZEK PALANTA I GIER RUCHOWYCH, ogólnopolska centrala palanta, piąstkówki, piłki uszatej, tamburyna, powstała w Katowicach (14 VI 1925), z inspiracji Związku Polskich Związków Sportowych w Warszawie (po przyjęciu deklaracji o rozwoju koszykówki i siatkówki, z czego się nie wywiązała) przyjęta jako członek tej najwyższej struktury sportu polskiego (1 I 1926); z prawem organizacji MP w tych grach; wskutek konfliktu z łódzkim okręgiem (spór o rozwój siatkówki i koszykówki), nastąpiło przekształcenie PZP i GR w ►Polski Związek Gier Sportowych (1928), prezes Stanisław Żeliga (Szeliga) Żuławski.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; Województwo Śląskie (1922-1939). Zarys monograficzny. Red. Franciszek Serafin. Katowice 1996.

POLSKI ZWIĄZEK PIĘCIOBOJU NOWOCZESNEGO I DWUBOJU ZIMOWEGO, zob. ►Polski Związek Biathlonu

POLSKI ZWIĄZEK SKATA, ogólnopolska centrala gry w s., siedziba: Plac Pod Lipami 1, Katowice-Giszowiec (zob. ►Giszowiec), zał. w 1984 r. w Mikołowie; obecnie w jego strukturze działalność prowadzi 8 okręgów: Katowice, Tychy, Rybnik, Zabrze, Opole, Śląsk – Południe, Wielkopolska, Pomorsko-Kaszubski. Związek zrzesza 148 klubów i 1557 członków (2010); jest organizatorem MP (ind. i druż.); prezes: Henryk Brzóska.
http://www.pzskat.pl/

POLSKI ZWIĄZEK SZACHOWY WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO, pierwsza w Polsce regionalna i jednocześnie ogólnopolska centrala szachowa, zał. 27 IV 1924 z inicjatywy Klubu Szachowego ►Dąb 1924 w Dębie, z udziałem 8 klubów (Klub Szachowy Dąb 1924, ►Klub Szachowy 1919 Katowice, Klub Szachowy 1920 Lipiny, Klub Szachowy Morphy 1920 Królewska Huta, ►Związek Lubowników Szachu Załęże, Klub Szachowy 1924 Ruda, Klub Szachowy ►Hetman Bogucice, Klub Szachowy ►Caissa Zawodzie), ►Sekcja Problemistów Szachowych (1937); zrzeszał 23 kluby (1930), prezesi: inż. Radżwiecki, Wawrzyczek; organy prasowe: „Szachy” (1924), „Biuletyn” (1937), „Nowiny Szachowe” (1937–39); PZSzach wydał też Polski Kalendarz Szachowy (1939); w 1928 r. scalony z Polskim Związkiem Szachowym, organizator DMP (1929, 1934).
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

POLSKIE TOWARZYSTWO KRAJOZNAWCZE, utworzone 3 czerwca 1946 roku przy Instytucie Śląskim w Katowicach jako centrala okręgowa, z inicjatywy prof. Jana Opackiego i przy udziale dr. Mieczysława Orłowicza i Stanisława Lenartowicza, od 1947 oparciem była Śląska Komisja Kół Młodzieży; PTK organizowało wycieczki w Beskidy, kursy krajoznawcze, oprawy merytoryczne wczasów świątecznych, zajmowało się ochroną zabytków; lokal oddziału katowickiego znajdował się przy ul. Dworcowej 15; 730 członków (1949); 17 grudnia 1950 roku połączył się z Polskim Towarzystwem Tatrzańskim w Katowicach; (zob. ►Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział Katowicki), prezes: dr Antoni Wrzosek.
J. Nowak: Działalność Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Katowicach w latach 1951–1965. Zarys historyczny. Katowice 1989.

POLSKIE TOWARZYSTWO TATRZAŃSKIE W KATOWICACH, organizacja turystyczna w Katowicach, powstała 29 III 1924 na bazie Beskidu Śląskiego; pierwszy zarząd: prezes Kazimierz Sękowski, zastępca Julian Wojciechowski; od 1925, po fuzji z Harcerskim Klubem Narciarskim, Sekcja Narciarska PTT (do 1928), zagospodarowanie turystyczne Beskidów; schroniska na Przysłupie, Równicy, współpraca ze: ►Śląskim Klubem Narciarskim, ►Związkiem Propagandy Turystyki, ►Ligą Propagandy Turystyki, ►Śląską Wojewódzką Komisją Turystyki; odbudowana w 1945 wraz z Polskim Towarzystwem Krajoznawczym dała początek Polskiemu Towarzystwu Turystyczno-Krajoznawczemu; członkowie: 2856 (1924), 2068 (1949), działacze: Bolesław Badyna, Mikołaj Bańczyk, Józef Denkiewicz, Alfons Dzięcioł, Edmund Kazimierczak, Erwin Koniarek, Bonifacy Gajdzik, Antoni Kęsa, Edmund Korfanty, Bogusław Krzemiński, Antoni Pawliczek, Józef Stornia, Emanuel Sukiennik, Ignacy Wachowiak, Zygmunt Żurawski,
Katowicki Oddział PTTK w latach 1922– 1975. Katowice 1976.

POLSKIE TOWARZYSTWO TURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZE ODDZIAŁ KATOWICKI (lub Oddział Miejski); struktura organizacyjna w turystyce, z siedzibą w Katowicach przy ul. Damrota 8; powstała podczas organizacyjnego zjazdu połączonych towarzystw: ►Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego i ►Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Katowicach (15 III 1951), przejęła majątek i nawiązuje do tradycji dawnego PTT i PTK. Pierwotnie oddział objął swoją dzielnością Katowice, Nowy Bytom, Świętochłowice, Chorzów, Siemianowice, Mikołów, Tychy, Szopienice i Mysłowice. Zasięg terytorialny O. z czasem się zmniejszał. Na I zjeździe (24 XI 1951) prezesem został Tadeusz Kaszper. Jego struktury tworzyły koła PTTK (szkolne, zakładowe – m.in. przy: Centrali Zaopatrzenia Hutnictwa, Biurze Projektów Kolejowych, Hucie „Baildon”, KWK „Wujek”, WSS „Społem”. W oddziale działają komisje: Historii i Tradycji, Odznaczeń, Opieki nad Zabytkami, Turystyki Pieszej, Turystyki Górskiej, Turystyki Narciarskiej, Turystyki Żeglarskiej, Turystyki Kajakowej, Turystyki Kolarskiej, Turystyki Motorowej, Speleologii, Młodzieżowa, Przewodnicka; kluby turystyki kwalifikowanej: ►Junak, ►Tandem, ►Tramp, ►Wierchy, ►Klub Turystyki Kajakowej im. M. Podhorskiej-Okołów. O. organizuje imprezy turystyczne: wycieczki, rajdy, zloty; prowadzi działalność gospodarczą i wydawniczą. Oddział dysponuje liczną fachową kadrą programową: przewodników turystycznych, przodowników turystyki, instruktorów, opiekunów przyrody i zabytków, strażników ochrony przyrody, organizatorów turystyki, która przyczynia się do jego rozwoju biorąc udział w organizowaniu wielu imprez, szkoleń, działając w rozmaitych agendach specjalistycznych. W roku 1971 Oddział zastał wyróżniony Złotą Odznaką Honorową PTTK, a w roku 1983 otrzymał sztandar; odegrał inspirującą rolę w organizacji biegów na orientację. Działacze: Tadeusz Apollo, Bolesław Bortnik, Tadeusz Bielowiecki, Józef Ciepły, Wojciech Niderliński, Bogusław Ryborz i in.
J. Nowak: Działalność Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w województwie katowickim w latach 1951–1985 (zarys historyczny). Katowice 1989.

POWSTANIEC GISZOWIEC, struktura wewnętrzna (koło sportowe) Oddziału Związku Powstańców Śląskich w Giszowcu; lub KS na zewnątrz, zał. ok. 1938, sekcja piłki nożnej; lokal: restauracja Heczki.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; „Siedem Groszy” 1939, nr 59.

POWSTANIEC ZAŁĘŻE, KS, zał. ok. 1930 przy Związku Powstańców Śląskich w Załężu, sekcja piłki ręcznej, rozgrywał zawody towarzyskie, wzmiankowany w 1931 roku.

POWSTANIEC ZAWODZIE, także Koło Sportowe ZPŚL nr 3 Towarzystwo Ciężkoatletyczne, zał. 1926. Wyodrębnił się z Towarzystwa Ciężkoatletycznego ►„Promień” w Bogucicach. Prowadził sekcje: bokserską, podnoszenia ciężarów, zapaśniczą, W 1929 członkowie przeszli do ►TG „Sokół” II Katowice. Osiągnięcia: 3 (2–1–0) medale MP w podnoszeniu ciężarów (1926–1928). Czołowi sportowcy: Karol Rychlik, J. Szwarc.
A. Steuer: Dzieje ciężkiej atletyki na Górnym Śląsku 1876–1945. Katowice 1986.

 

PRACOWNICZE TOWARZYSTWO OŚWIATOWO–KULTURALNE IM. STEFANA ŻEROMSKIEGO W KATOWICACH-ZAWODZIU (pierwotnie: Robotnicze TO-K im. Stefana Żeromskiego), najsilniejsze na polu upowszechniania wśród członków kultury fizycznej; sekcja lekkoatletyczna zwyciężyła w pierwszych mistrzostwach PTOK; sportowiec: Jan Wukmanowicz.

PROMIEŃ BOGUCICE, Towarzystwo Ciężkoatletyczne, zał. 10 II 1924, wpisane 5 X 1924 do rejestru stowarzyszeń w Sądzie Grodzkim w Katowicach pod nr 159; działacze: Józef Muszik, Roman Muszik, Maks Cichoń, Franciszek Dudzik, Szczepan Śmiłowski, Bruno Zielonka; w 1926 r., po przejęciu opieki przez ►Związek Powstańców Śląskich, na jego bazie powstało Koło Sportowe ►Powstaniec Zawodzie.
A. Steuer: Dzieje ciężkiej atletyki na Górnym Śląsku 1878–1945. Katowice 1986; A. Steuer: Dzieje sportu w Bogucicach i Zawodziu. W: Z dziejów Bogucic. Materiały z sesji popularnonaukowej w dn. 13–14 X 2010; „Gazeta Urzędowa Województwa Śląskiego” 1924, nr 14.

PRYWATNY KLUB SPORTOWY KATOWICE (Privat Sport Club), jeden z pierwszych na Górnym Śląsku klubów bokserskich, zorganizowany ok. 1921. Był własnością Jerzego (Georga) Rieschke, Floriana Malinowskiego i Pratscha. Skupiał pionierów pięściarstwa śląskiego. W jego barwach występował angielski mjr Fred Hanff, osławiony mistrz różnych terytoriów Brytyjskiej Wspólnoty Narodów. W l. 1923–1925 tworzył trójporozumienie z „Boxing Club” Królewska Huta i „Pentsching Club” Nowy Bytom. W 1923 i 1924 organizował w Katowicach mistrzostwa Śląska w boksie. W 1924 był jednym z założycieli Związku Pięściarzy Województwa Śląskiego. Przed secesją w 1925 największa w województwie śląskim struktura sportu pięściarskiego, skupiająca 52 członków. Po wyodrębnieniu ►Bokserskiego Klubu Sportowego Katowice, pozostali członkowie PKS stworzyli zawodowy klub bokserski ►„Pięść” Katowice. Zasługą klubu było ustawienie pierwszego ringu bokserskiego w jednej z pustych hal cegielni w Karbowej (dzielnica Katowic).
A. Steuer: Kultura fizyczna w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

PRZEBÓJ LIGOTA, RKS, założony 9 lutego 1930 roku w sali Jacobsona; prezes: Nowak, sekretarz: Roman Gwiżdżoł, skarbnik: Wilhelm Krajan, sekcja piłki nożnej. Aktywność sportowa nieznana; w 1933 w jego miejsce pojawił się RKS Kolejarz Ligota-Piotrowice (zob. ►Kolejarz Piotrowice).
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; „Gazeta Robotnicza” 1934, nr 14.

PRZEWODNICTWO TURYSTYCZNE, jedna z form programowej i usługowej działalności Oddziału ►Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Katowicach; pierwotnie (1952) sekcja przewodników przy Zarządzie Okręgu i komisja klasyfikacyjno-weryfikacyjna (przew. Edmund Kazimierczak), przemianowana na Okręgową Komisję Przewodnicką (1957); 7 kół przewodnickich (1952), połączonych w jedno Koło Przewodników (1954) – od 1960 z uprawnieniami państwowymi; działalność szkoleniowa i wydawnicza (1978–85), łączny nakład publikacji: 5 tys. egzemplarzy; obsługa wycieczek 32 Koła P.T., 1649 członków (1985); działacze: Tadeusz Apollo, Wojciech Niderliński, Bogusław Morejko, Janusz Kalinowski.
J. Nowak: Działalność Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w województwie katowickim w latach 1951-1985 (zarys historyczny). Katowice 1989.

„PRZEWODNIK CZEKA”, pierwotnie „Nie siedź w domu, przewodnik czeka”; organizowane od 20 maja 1989 roku, od 1991 pod obecną nazwą, przez ►Koło Przewodników PTTK Huty „Baildon” jednodniowe wycieczki: w Beskid Śląski, po okolicach Katowic; m.in. do Pałacu Ballestroemów w Pławniowicach, Żabich Dołów, kopalni srebra w Tarnowskich Górach, ogrodu botanicznego w Bujakowie, Muzeum Chleba w Radzionkowie, do Gliwic (grobowca Johna Baildona, Gliwickich Zakładów Urządzeń Technicznych GZUT i in.).
PTTK w Hucie „Baildon” Katowice 1953–2003. Wspólnie tworzyliśmy tę już 50-letnią historię, opr. H. Czarnik. Katowice 2004.

PRZEWODNIKI PO KATOWICACH, wydawnictwa turystyczne; najstarszym znanym jest niemieckie wydawnictwo Illustrierter Führer durch Kattowitz und Umgebung mit einem Stadplan Und 14 Abblindungen (Kattowitz 1915); w okresie międzywojennym, w latach 1935 i 1936, ukazały się dwa kieszonkowe przewodniki autorstwa Wilhelma Józefiaka; niedostatek przewodników uzupełniały wydawnictwa dotyczące całego międzywojennego Górnego Śląska, Mieczysława Orowicza i Władysława Berezowskiego; w okresie okupacji hitlerowskiej wydany został Führer durch die Stadt Kattowitz (Kattowitz 1940); w powojennych Katowicach najwięcej przewodników ukazało się po odwilży październikowej 1956, ich autorami byli Stanisław Ziemba, Krystyna i Lech Szarańcowie, Janusz Kalinowski, Edward Wieczorek; w XXI wieku podobną rolę zaczęły odgrywać spacerowniki; pojawiły się też przewodniki po poszczególnych dzielnicach oraz dla miłośników turystyki rowerowej, poszczególnych stylów architektury itp.

PRZYJACIELE PRZYRODY, Robotnicze Towarzystwo Turystyczne P.P.; zał. w Warszawie (1925) z inicjatywy dr. Jerzego Michałowicza; wzorowane na działającej na Górnym Śląsku niemieckiej robotniczej organizacji turystycznej ►Naturfreude; spośród 5 kół działających w woj. śląskim jedno miało siedzibę w Katowicach, 2 tys. członków (1937), P.P. współpracowali z ►Ligą Popierania Turystyki w Katowicach, należeli do Międzynarodowego Związku Turystycznego Naturfreude.
E. Wieczorek: Szkice z dziejów turystyki. Katowice 2007.

PRZYSZŁOŚĆ DĄB, RKS, zał. 1929; sekcje: koszykówki, lekkoatletyczna, piąstkówki, piłki nożnej, piłki ręcznej, ostanie wzmianki w 1937; działacze: Augustyn Bańczyk, Emanuel Nowak, Jerzy Liszka, Teodor Żurek, Reinhold Broker, Jan Szwarc, Sylwester Rzeźniczek, Eryk Trompka.
APK. Dyrekcja Policji Katowice sygn. 118; „Gazeta Robotnicza” 1932, nr 1, 33.

PTTK Oddział Katowicki, zob. ►Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział Katowicki

PUCHAR PLEBISCYTOWY, nagroda Polskiego Komisariatu Plebiscytowego dla zwycięzcy turnieju piłki nożnej rozgrywanego od 1920 roku; w 1922 jego organizacji podjął się Górnośląski Związek Piłki Nożnej; po 1925 rywalizowały reprezentacje piłkarskie Chorzowa i Katowic; nagrodę zdobywały: Pogoń Katowice, Iskra Siemianowice, Naprzód Lipiny, Ruch Chorzów; sześciokrotnie reprezentacja Katowic, dwukrotnie reprezentacja Chorzowa; w 1936 Śląski OZPN przekazał puchar do Muzeum Śląskiego; od czasów wojny jego losy nie są znane.
A. Konieczny, Piłka jest okrągła, Katowice 1970

PUCHAR ŚLĄSKA, od 2001 roku im. Huberta Gorsza; turniej piłki ręcznej kobiet 7-osobowej; organizowany od 1969, w Katowicach w latach 1969, 1974, 1975, 1977–1980; z udziałem z udziałem 4–6 drużyn, m.in. Bułgarii, Czechosłowacji, Hiszpanii, Holandii, Norwegii, NRD, Polski, Portugalii, Rumunii, Węgier, Czech i Słowacji; ostatnie wzmianki: 2011.
H. Marzec: Piłka ręczna na Śląsku 1929–2004. Katowice 2004.

PUCHAR ŚWIATA W SZERMIERCE 2022, turniej w szpadzie kobiet przeniesiony do Katowic z Soczi (w związku z wojną w Ukrainie); rozegrany w maju 2022 roku na planszach ►Akademii Wychowania Fizycznego Katowice; zwyciężyła reprezentantka Korei Południowej Choi In-jeong przed Włoszką Albertą Santuccio.

PUŁASKI JANÓW, KS, jeden z kilku przy koncernie „Giesche”, zał. 1937 przy szybie „Pułaski”, na bazie KS ►Nikisz 20. Prowadził sekcję piłki nożnej. Ww 1945 z inicjatywy jego działaczy powstał RKS ►„Naprzód ” Janów.
J. Tofilska: Katowice Nikiszowiec: miejsce, ludzie, historia. Katowice 2007.

PUNKT INFORMACJI TURYSTYCZNEJ, struktura ►Zakładowego Koła PTTK Huty „Baildon”; działający od 1971 roku, zlokalizowany przy Domku Dróżnika na ul. Żelaznej w Załężu; kierownik Józef Cebulski.
PTTK w Hucie „Baildon” Katowice 1953–2003. Wspólnie tworzyliśmy tę już 50-letnią historię, opr. H. Czarnik. Katowice 2004.