R

 

RAJD BESKIDZKI (GÓRSKI) 22 LIPCA, pieszy, trzydniowy, organizowany w Beskidach w lipcu w latach 1963–1980 i 1986–1989 przez Sekcję Turystyki Górskiej przy ►Kole PTTK Huty „Baildon”; związany z obchodami jubileuszu dziesięciolecia istnienia Koła; od 1964 uczestnikami byli także członkowie kół poza Hutą „Baildon”; 1448 uczestników (1972); imprezy towarzyszące: losowanie gry liczbowej Karolinki, występy orkiestry dętej Huty „Baildon”, występy folklorystyczne.
PTTK w Hucie „Baildon” Katowice 1953–2003. Wspólnie tworzyliśmy tę już 50-letnią historię, opr. H. Czarnik. Katowice 2004.

RAJD GÓRSKI KONTROLERÓW JAKOŚCI HUTY „BAILDON”, impreza turystyczna organizowana w latach 1980–1981; 16-dniowa, trasy: Świeradów Zdrój – Wałbrzych, Wałbrzych – Bystrzyca Kłodzka.
PTTK w Hucie „Baildon” Katowice 1953–2003. Wspólnie tworzyliśmy tę już 50-letnią historię, opr. H. Czarnik. Katowice 2004.

RAJD (GÓRSKI) 22 LIPCA; zob. ►Rajd Beskidzki.

RAKETT, klub tenisowy, zał. 1929 na Obrokach z inicjatywy grupy polskich inżynierów kopalni „Kleofas”. Był zrzeszony w Śląskim Związku Lawn-Tenisowym. Zawodnicy uczestniczyli w rozgrywkach tenisowych klasy B. Zbudował własne korty i domek klubowy. Funkcję prezesa pełnił Ślossorz. Rowiązany w 1936.
A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu (1895–1998). W: „Kronika Katowic”. T. 8. Katowice 1999.

RADA SPORTOWA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO zob. ►Śląska Rada Sportowa.

RADFAHRER VEREIN "SPORT 1905" KATTOWITZ zob. ►Towarzystwo Cyklistów „1905” Katowice.

RAPID OŚRODEK SPORTOWY, przy ul. Grażyńskiego 51, obok Parku Budnioka. Przez wiele lat był to obiekt treningowy ►GKS Katowice, wskutek budowy ulicy Stęślickiego ośrodek przez pewien czas przestał być używany i wyniszczał. Otwarty został ponownie 16 września 2006 roku, po remoncie, jako miejsce odbywania treningów i rozgrywania meczów piłkarskich przez mniejsze kluby katowickie, a także ►Młodą Gieksę, a ponadto z możliwością wynajmu na godziny. Występowały tam m.in. piłkarki nieistniejącego już 1. FC AZS AWF Katowice, w 2018 roku Rapid był jednym z czterech miejsc (obok ośrodków sportowych ►Hetman, ►Kolejarz i ►Szopienice) rozgrywania strefowych eliminacji do Akademickich MP w piłce nożnej.
https://ampy.pl/files/docs1718/wyniki/1718_pilka_nozna_d_wyniki.pdf ; https://mloda-gieksa.pl/page.php?id=1

RAPID WEŁNOWIEC, KS, pierwotnie Koło Sportowe Górnik przy Fabryce Sprzętu i Narzędzi Górniczych w ►Wełnowcu (1954–57), R.W. (24 VI 1957 – 13 II 1962), fuzje: z KS ►MOJ Załęże (1962), z KS ►Orzeł Wełnowiec (1963), (zob. ►Rapid–Orzeł Wełnowiec); 146 członków (1957), sekcje: piłki nożnej, piłki ręcznej kobiet (1961), siatkówki (1959–1963), tenisa stołowego; działacze: Alojzy Chrószcz, Sławomir Peszkowski, sportowcy: Krystian Kłosek; osiągnięcia: siatkówka mężczyzn – II liga (1962–63).
Rapid znaczy szybkość w pracy i w sporcie; „Dziennik Zachodni–Wieczór” 1959, nr 33; 1961, nr 2; T. Czejka: Wełnowiec chce zawstydzić reprezentantów Katowic. W: „Sport Śląski” 1961, nr 10.

RATOWNICTWO WODNE, pierwsze struktury r.w. (Śląska Komisja do Spraw R.W.) powstały w 1926 roku w ►Śląskim Związku Pływackim; od 1927 działalność szkoleniowa w ►Towarzystwie Pływackim 23 Giszowiec-Nikiszowiec; od 1933 masowa akcja pływacka (m.in. pod patronatem redakcji „Siedmiu Groszy”); w latach 19401945 r.w. znalazło się w gestii Deutsche Lebens Rettung Gemeinschaft; a od 1947 Komitetu do Spraw Ratownictwa przy Śląskim Związku Pływackim; od 1957 wzrost aktywności: cykliczne kursy ratownictwa wodnego w Katowicach (kier. Jan Nogaj), z udziałem wszystkich ośrodków pływackich w Polsce; od 1962 działalność ►Wojewódzkiego Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, od 1972 oddziału miejskiego WOPR w Katowicach.
M. Jawor: Rozwój ratownictwa wodnego w województwie śląskim. W: Z dziejów kultury fizycznej w Polsce, Rzeszów 2005.

RAWA KATOWICE, KS w Katowicach-►Piotrowicach, z siedzibą przy ul Radockiego, założony w 2006 roku, od 2014 sekcje dziecięce przy Zespole Szkolno-Przedszkolnym nr 4 w ►Bogucicach, sekcje ►baseballu (mężczyzn) i ►softballu (kobiet); boisko KS ►Kolejarz Piotrowice; prezes Michał Glumiński; występy w Śląskiej Lidze Baseballowej; aktualnie jedyna sekcja softballu w województwie śląskim.
http://www.rawa.katowice.pl/

REGIONALNA PRACOWNIA KRAJOZNAWCZA POLSKIEGO TOWARZYSTWA TURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZEGO W KATOWICACH, struktura w PTTK; uruchomiana wielokrotnie: w 1968, 1976 (inicjator: ks. Jerzy Pawlik), 1981, od 1983 rozwinęła działalność (kierownik: Barbara Pachelska), od 1988 działająca na podstawie regulaminu, do 1989 przy Zarządzie Okręgowym (Wojewódzkim), z siedzibą przy ul. Mariackiej 23, obecnie przy ul. Dyrekcyjnej 10 w ramach Górnośląskiego Oddziału PTTK w Katowicach; posiada bibliotekę ze zbiorami o charakterze krajoznawczym, organizuje sympozja i sesje naukowe; współpracuje z wieloma instytucjami województwa (Urzędem Wojewódzkim, Urzędem Marszałkowskim Województwa Śląskiego, Muzeum Śląskim; Górnośląskim Centrum Dziedzictwa Kulturowego, Centrum Dziedzictwa Przyrodniczego Górnego Śląska, Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Biblioteką Śląską, Uniwersytetem Śląskim; Śląskim Związkiem Gmin i Powiatów. RPK bierze udział w inwentaryzacji krajoznawczej województwa oraz w wytyczaniu ►szlaków turystycznych (►Szlak Architektury Drewnianej, ►Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego); zajmuje się weryfikacją odznak krajoznawczych i turystycznych; jest też wydawcą: Krajoznawcy Górnośląskiego, Informatora Turystycznego Województwa Śląskiego, Zeszytów Inwentaryzacji Krajoznawczej Województwa Katowickiego. Kierownikiem RKP jest Edward Wieczorek.
E. Wieczorek: Regionalna pracownia krajoznawcza PTTK w Katowicach. Dzieje i dzień dzisiejszy. Studia i materiały z dziejów krajoznawstwa polskiego, t.4. Warszawa 2010.

REKORD JANÓW, Towarzystwo Cyklistów, zał. 1931, od 1934 lokal klubowy mieścił się przy ul. Sosnowieckiej. Działały sekcje: kolarstwa szosowego i piłki rowerowej. Działacze: Władysław Buechs, Stefan Kucharski, dr Jan Wowczak. Osiągnięcia: 1 (1–0–0) medal mistrzostw Śląska (1937) – 1 m. Jana Saternusa w wyścigu szosowym.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2009; J. Tofilska: Katowice Nikiszowiec: miejsce, ludzie, historia. Katowice 2007; „Siedem Groszy” 1934, nr 11.

RKS „22 PERUN” zob. ►Hetman 22 Dąbrówka Mała

ROBOTNICZE ORGANIZACJE KULTURY FIZYCZNEJ W KATOWICACH; niemieckie, polskie i żydowskie, gimnastyczne i sportowe – pierwsze związane z SPD p.n. Freier Turnerschaft, pol. tworzone od 1923 p.n. „Siła”, były członkami Wydziału Sportu Okręgu Katowickiego Stowarzyszenia Młodzieży Robotniczej Siła, od 1928 w robotniczych klubach sportowych (RKS), skupionych w Śląskim Okręgu Związku Robotniczych Klubów Sportowych. Do 1939 powstały łącznie 32 jednostki; w l. 1945–1949 odrodziło się 13 klubów; popularne dyscypliny: koszykówka, lekkoatletyka, piłka nożna, piłka ręczna. Działacze: Walter Gansiniec, Józef Janta, Stanisław Rochowiak, Henryk Sławik, Roman Stachoń.

Chronologia powstawania organizacji na terenie Katowic (tabela)

 

ROBOTNICZE TOWARZYSTWO OŚWIATOWO–KULTURALNE IM. STEFANA ŻEROMSKIEGO, zob. ►Pracownicze Towarzystwo Oświatowo–Kulturalne im. Stefana Żeromskiego w Katowicach-Zawodziu.

ROBOTNICZY KLUB SPORTOWY GWIAZDA BORKI, zob. ►Gwiazda Borki.

ROLKOSTRADA, obiekt rekreacji ruchowej wrotkarzy i rowerzystów, a także szlak spacerowy, początkowo na centralnej polanie ►Katowickiego Parku Leśnego. Jest to jeden z najdłuższych tego typu miejskich obiektów w Polsce, tworzący pętlę o długości 4 km.
https://wachtyrz.eu/piotr-zdanowicz-zielona-perla-industrialnej-krainy/

ROLNA, Ośrodek Sportu i Rekreacji w Katowicach przy ul. Rolnej, pierwotnie baseny (głęboki o wymiarach olimpijskich, skocznie do wody, brodzik) KS ►Sparta Katowice (sekcja pływacka i skoki do wody); od 2000 przejęte przez miasto.
https://katowice.naszemiasto.pl/archiwum/sparta-katowice-ma-juz-80-lat

ROWER CLUB Katowice, zob. ►Ski Club Katowice.

 ROZWÓJ KATOWICE, KS z siedzibą w Brynowie, zał. 1924. Funkcjonował jako Koło Sportowe Związku Powstańców Śląskich nr 19 przy kopalni „Wujek” (1927–1930), KS „Kopalnia Wujek” (1946–1949), Koło Sportowe „Górnik” Kopalni Wujek w Ligocie (bądź w Brynowie, lokalizacja równoległa); aktualna nazwa od 1 I 1958. Nadal działa pod patronatem górnictwa (jeden z nielicznych klubów w Katowicach). W 1949 nastąpiła fuzja z KS ►„Ligocianka” Ligota, a w 1968 z KS ►„Górnik” Piotrowice. Prowadził sekcje: bokserską (1927–1939, 1951), brydża sportowego (1978–1981), gimnastyki artystycznej (1984–1989), gimnastyki sportowej (1951), koszykówki (1971–1991), lekkoatletyczną (1951, 1962–1968, 1977–1982), piłki nożnej (1924 – nadal), piłki ręcznej (1963–1991), rugby, siatkówki (1927–1939), tenisa stołowego (1951–1967), szachową (1984–1991). Obiekty sportowe: przy ul. Koszarowej, RKS Wolność Załęska Hałda przy ul. Mikołowskiej, Zadole przy ul. Załęskiej. Działacze: Robert Neumann, Emanuel Wackerman. Osiągnięcia: udział w rozgrywkach I ligi rugby (1960–1962), II ligi koszykówki mężczyzn (1982–1991), II ligi piłki nożnej (2016–2019 – z których klub się wycofał ze względów finansowych).
E. Błażyca: Klub Sportowy „Rozwój” kopalni Wujek. Katowice [ok. 2000]; A. Steuer: Mecenat przemysłowy w ruchu sportowym Katowic w okresie międzywojennym. W: Przemiany protoindustrialne i industrialne jako czynnik miastotwórczy Katowic. Red. A. Barciak. Katowice 2007.

ROŹDZIEŃ SZOPIENICE, KS, zał. 1922 pod nazwą Brynica Szopienice; przemianowany na Roździeń Szopienice funkcjonował w l. 1924–1938 jako wielosekcyjny; przystąpił do Zjednoczonego Towarzystwa Sportowego Szopienice (zob. ►HKS Szopienice). W 1925 liczył 80 członków; siedziba mieściła się w Starym Browarze. Prowadził sekcje: bokserską (1930), hokeja na lodzie (1933–1935), gier sportowych (koszykówka, palant, siatkówka, szczypiorniak – 1935), lekkoatletyczną (1924–), piłki nożnej, tenisa (1926), tenisa stołowego. Odegrał pionierską rolę w przeprowadzeniu rozdziału pomiędzy lekkoatletyką i grami ludowymi, przyczynił się do powstania odrodzonego ►Górnośląskiego Związku Lekkoatletyczneg (2); objęty był mecenatem władz samorządowych. Działacze: Franciszek Bieniosek, Antoni Oska, Franciszek Bywalec, Teodor Pohl, Pluszczyk, Marian Zaporowski. Wyróżniający się sportowcy: Jerzy Anders, Anna Breuer, Karol Czyż, Gertruda Kilos-Czorny, Amand Rojek. Sekcja lekkoatletyki kobiecej w Polsce była jedną z najsilniejszych; 2 zawodniczki – Anna Breuer i Gertruda Kilos-Czorny – uczestniczyły w 1928 w IO w Amsterdamie. Osiągnięcia: 15 (4–5–6) medali MP w lekkoatletyce (1925–1932).
H. Kurzyński i in.: Historia finałów lekkoatletycznych Mistrzostw Polski 1922–2011. Konkurencje kobiece. Bydgoszcz 2011; ,,Polonia” 1925, nr 18, 22; „Siedem Groszy” 1934, nr 3, 1935, nr 33, 83.

RÓW WEŁNOWIECKI, teren rekreacyjny (Plac Alojzego Budnioka, Asza), położony w zach. części Koszutki, pomiędzy ulicami Jana Nepomucena Stęślickiego i Chorzowską; powstał po zagospodarowaniu przez ►Miejski Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki w Katowicach (od l. 60. XX w. ►Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji) obszaru zlikwidowanej kolei piaskowej; początkowo pod – ostatecznie niezrealizowany – kompleks obiektów sportowych dla ►AZS Katowice (m.in. z boiskiem do ►hokeja na trawie); składa się z trzech części: parku z alejami, placu zabaw (kiedyś również małego ►skateparku) oraz dwóch boisk do ►piłki nożnej, w tym pełnowymiarowego o nazwie ►Rapid (2006).

RUCH TURNERSKI, zob. ►Turnerski ruch

RUCHY GIMNASTYCZNE, prądy w kulturze fizycznej, w klasycznej formie przeciwne elementowi rywalizacji; na terenie Katowic reprezentowane przez odrodzony w 1861 niemiecki ►Alter Turn Verein Kattowitz i w 1912 żydowskie organizacje trenerskie (zob. ►turnerski ruch), stowarzyszenia socjaldemokratyczne: niemieckie: ►Freier Turner, polskie: ►Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe Młodzieży Robotniczej „Siła”, ►Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” („ruch sokoli”).
A.Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

RUGBY, dyscyplina sportu o rodowodzie brytyjskim; pierwsze próby jej adaptacji miały miejsce w Murckach (1923?); w Katowicach uprawiana dopiero w latach 1954–1962; przeszkodą nie do przezwyciężenia we wcześniejszym rozwoju organizacyjnym było podobieństwo tej dyscypliny do futbolu amerykańskiego i mylne w okresie „zimnej wojny” przeświadczenie urzędników kierujących resortem kultury fizycznej wszystkich szczebli o jej amerykańskim rodowodzie (ideologicznie niesłusznym, przekreślającym możliwości uprawiania r. w Polsce); pionierskie w skali ogólnopolskiej role w rozwoju rugby odegrali Koło Sportowe nr 9 ►Górnik Murcki (1954) i działacz Franciszek Liszka; dyscyplinę uprawiano w trzech klubach, wszystkie zostały rozwiązane z powodów finansowych; osiągnięcia: I liga: ►Górnik 1920 Katowice (1957) i ►Rozwój Katowice (1961).
M. Powała-Niedzwiedzki, J. Wierzbicki: Encyklopedia polskiego rugby. Lublin 2004.

RYBKA, otwarty basen pływacki przy ul. Lompy (nazwa pochodzi od rzeźby ryby ustawionej w pobliżu), wybudowany w latach 30. XX w. W latach 50. XX w. rozbudowany o szatnię, zejście do niecki basenowej i umocnienia betonowe; od końca lat 40. do 70. XX w. miejsce rekreacji mieszkańców Katowic oraz baza sekcji pływackiej i piłki wodnej (zob. ►pływanie i ►piłka wodna) ►Górnika 1920 Katowice i ►GKS Katowice; zlikwidowany pod koniec lat 70. XX w.; tereny przejęła Komenda Wojewódzka MO (obecnie Policji) w Katowicach.
Barbara Szmatloch, Michał Bulsa: Katowice, których nie ma Katowice kerych niy ma. Łódź 2019; S. Ziemba: Przewodnik po Katowicach; A. Steuer: Ruch sportowy. W: Z dziejów Bogucic. Materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej przez Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” z okazji 650-lecia Bogucic w dniach 13–14 października 2010 roku. Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” 2011.

 


LEKSYKON STRUKTUR KATOWICKIEGO SPORTU I TURYSTYKI

WSTĘP

Leksykon Struktury katowickiego sportu i turystyki zawiera hasła dotyczące polskich, niemieckich i żydowskich organizacji kultury fizycznej działających w przeszłości i obecnie na terenie miasta Katowice (w jego współczesnych granicach). Hasła, ułożone alfabetycznie, poświęcone są między innymi: reprezentującym polski ruch gimnastyczny gniazdom Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, niemieckim i żydowskim organizacjom turnerskim, organizacjom kultury fizycznej związanym z działalnością socjaldemokracji niemieckiej i polskiej, polskim i niemieckim klubom sportowym, regionalnym bądź ogólnopolskim związkom sportowym, jeżeli miały siedzibę w Katowicach, sekcjom sportowym i turystycznym polskich i niemieckich i organizacji młodzieżowych oraz bractw strzeleckich, a także współcześnie funkcjonującym stowarzyszeniom, zrzeszeniom, organizacjom, sekcjom i klubom, które w swoich założeniach statutowych uwzględniają działalność na rzecz wychowania fizycznego, sportu i turystyki. Wśród haseł leksykonu nie mogło zabraknąć opisu obiektów sportowych, gdzie katowiczanie mogli podziwiać zmagania sportowców bądź uprawiać amatorsko wybrane dyscypliny.

Różnorodność opisywanych struktur organizacji sportowych i turystycznych sprawiła, że niemożliwe stało się ujednolicenie treści poszczególnych haseł. Chcąc jednak zawrzeć jak najwięcej informacji, starano się umieścić w każdym haśle takie informacje, jak: profil działania, data powstania, lata funkcjonowania, adres siedziby, działające sekcje, nazwiska wybitnych i zasłużonych sportowców, trenerów i działaczy, osiągnięcia medalowe (seniorów, juniorów i młodzieży) na najważniejszych imprezach sportowych, dorobek w poszczególnych dyscyplinach sportu.

Przy opracowaniu leksykonu korzystano z archiwaliów Archiwum Państwowego w Katowicach i jego oddziałów w Pszczynie i Gliwicach, Archiwum Miejskiego w Katowicach, Archiwum Kurii Archidiecezjalnej w Katowicach oraz zgromadzonych w Muzeum Historii Katowic, a także informacji zamieszczanych w prasie historycznej i współczesnej, okolicznościowych wydawnictwach jubileuszowych oraz literaturze naukowej i popularnonaukowej.

Antoni Steuer

autor koncepcji opracowania i treści haseł