Ł

 

ŁABUŚ Józef Konrad (27 XI 1898 lub 1899, Dąb – ?), od 1920 roku górnik kopalni ►Kleofas (ślusarz, maszynista szybowy, wyciągowy), działacz niepodległościowy, żołnierz „Błękitnej Armii” gen. Józefa Hallera, walczył w III powstaniu śląskim (zob. ►Powstania śląskie) w 2. batalionie 1. pułku powstańczego, kapral w artylerii.
APK, zesp. Giesche SA, sygn. 5307.

ŁAŹNIA KOPALNI KLEOFAS, zbudowana w 1902 roku, z wydzielonymi częściami: robotniczą, pracowników umysłowych, żeńską, młodzieżową; wydajność: 450 osób na godzinę; z markownią, kantyną i punktem opatrunkowym; w 1960 roku przebudowana na biura sztygarów i cechownię.
G. Pierończyk: Kleofas w życiorys wpisany. Zabrze 2016.

ŁĄKI, wg danych z 1861 zajmowały 200 mórg rolnego obszaru dominialnego; łaki gminne o pow. 10 115 km² w 1924 przeszły na własność m. Katowice; inwentarz z 1948 nie wymieniał łąk w majątku ziemskim.
APK, zesp. Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, sygn. 1186; W. Nałęcz-Gostomski: Dzieje i rozwój Wielkich Katowic jako ośrodka górnośląskiego przemysłu i stolicy autonomicznego woj[ewództwa] śląskiego 1866–1926. Katowice 1926.

ŁUCZKA, błędna nazwa folwarku ►Obroki występująca na ►mapie Wielanda.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

ŁUKOWIEC Antoni (13 VI 1907, Ligota – 12 X 1982), działacz ruchu śpiewaczego; w latach 1930–1935 dyrygent chóru ►Halka w Załężu, w latach 1931–1935 chóru ►Lutnia w Załęskiej Hałdzie; członek Rady Artystycznej Związku Polskich Kół Śpiewaczych i Orkiestr Dętych w województwie katowickim; przewodniczący lub członek komisji sędziowskiej zjazdów i zlotów śpiewaczych na Śląsku, dyrygent lub kapelmistrz orkiestr; autor kompozycji (m.in. Suity śląskiej – wiązanki pieśni ludowych na chór mieszany z towarzyszeniem fortepianu lub orkiestry); pochowany na cmentarzu komunalnym w Ligocie.
APK Katowice, Prezydium WRN Katowice, Kultura, sygn. 745; https:// timenote. Info /pl/ Antoni –Lukowiec

ŁUPKI, utwory karbońskie w wyżej położonej części Załęża, w rejonie węzła ►autostrady A4 i ulicy Feliksa ►Bocheńskiego.

ŁYSEK Z POKŁADU IDY, MURAL przy ►Gliwickiej 130c, powstał w 2021 roku; autorką jest Mona Tusz; praca powstała z inicjatywy Śląskiego Teatru Lalki i Aktora „Ateneum”, a inspiracją był spektakl Łysek z pokładu Idy wystawiany przez ten teatr.
P. Fuglewicz, B. Zygmańska: Spacerownik po Katowicach. Śródmieście, część południowa. Katowice 2022.

 


LEKSYKON ZAŁĘSKI

WSTĘP

Leksykon załęski ma charakter popularny, będzie zawierać minimum 1500 haseł ujmujących okres od czasów zamierzchłych do współczesności. Granice terytorialne powstającego dzieła wyznaczają granice historyczne Załęża, różniące się od współczesnych. Dlatego wśród haseł uwzględniono struktury administracji terenowej, w obrębie których funkcjonowała miejscowość (dotyczące takich jednostek terytorialnych, jak: księstwo cieszyńskie, księstwo raciborskie, majorat mysłowicki, powiat bytomski i powiat katowicki), a także struktury administracji kościelnej (dekanaty), do których miejscowości należały.

W hasłach poruszono tematy: biograficzne, topograficzne, topograficzno-historyczne, historyczne, gospodarcze, wyznaniowe, kulturalno-oświatowe, omówiono zabytki i pomniki, struktury lecznictwa i kultury fizycznej, parę haseł poświęcono kulturze ludowej.

Notki biograficzne dotyczą wyłącznie osób nieżyjących, pochodzących z terenów historycznego Załęża, a także tam zamieszkałych bądź działających, rozsławiających je poza ich granicami, o ile o ich działalności zachowały się ślady w źródłach lub dostępnych opracowaniach. Było to jedyne kryterium, jakie zastosowano, stąd w leksykonie znalazły się osoby o różnych opcjach narodowych i różnych orientacjach politycznych (m.in. działacze lewicowi, przedstawiciele duchowieństwa, osoby konsekrowane, właściciele Załęża, działacze samorządowi, powstańcy śląscy, sportowcy, nauczyciele, przedstawiciele świata kultury, dyrektorzy zakładów pracy).

Ważną część leksykonu stanowią hasła topograficzne – zarówno z topografii urzędowej (dotyczą większości ulic Załęża i Załęskiej Hałdy, nazw osiedli i kolonii, miejsc historycznych), jak i z onomastyki ludowej. Pewna grupa haseł dotyczy wydarzeń historycznych, ich wpływu na dzieje Załęża (np. działalności Armii Radzieckiej w styczniu 1945, II wojny światowej, struktur ruchu oporu podczas okupacji, I wojny światowej, powstań śląskich, plebiscytu górnośląskiego, wojny trzydziestoletniej, wojen saskich, wielkiego kryzysu gospodarczego).

Duża grupa haseł dotyczy jednostek gospodarczych. W tej grupie znajdują się wszystkie kopalnie z szybami i polami górniczymi, huty, kuźnica i inne jednostki gospodarcze różnych branż. Pewna grupa haseł odnosi się do rzemiosła, usług i handlu – obejmuje opracowania dotyczące nazw branżowych (np. fryzjerstwo, kowalstwo, piekarstwo), rzemieślników wykonujących wybrane zawody (np. budowlańcy, piekarze, stolarze), a także niektórych hurtowni, sklepów i mających długoletnie tradycje restauracji. Nie pominięto również haseł związanych z rolnictwem (np. hodowla bydła, drobiu, koni, trzody oraz uprawa roślin użytkowych, ziemniaków i żyta).

Starając się uwzględnić wszystkie aspekty dziejów Załęża, opracowano też hasła związane z życiem parafialnym realizowanym w 3 istniejących kościołach (parafie, związki i stowarzyszenia kościelne, obiekty sakralne), edukacją przedszkolną, szkolną i pozaszkolną, lecznictwem (szpitale, ważniejsze przychodnie, apteki), kulturą fizyczną i turystyką (struktury i kluby sportowe).

Przy opracowaniu leksykonu korzystano z archiwaliów Archiwum Państwowego w Katowicach i jego oddziałów w Pszczynie i Gliwicach, Archiwum Miejskiego w Katowicach, Archiwum Kurii Archidiecezjalnej w Katowicach oraz zgromadzonych w Muzeum Historii Katowic, a także informacji zamieszczanych w prasie historycznej i współczesnej, okolicznościowych wydawnictwach jubileuszowych oraz literaturze naukowej i popularnonaukowej.

Antoni Steuer

autor koncepcji opracowania i treści haseł


 


wspolczesne-granice-zaleza

Współczesne granice Załęża