T

 

TABERNAKELBUND zob. ►Krucjata Eucharystyczna

TABITA, Chrześcijańska Organizacja Charytatywna Adwentystów Dnia Siódmego (fundacja), zał. 1991 w Katowicach przez Jana Krystę; prowadzi 2 punkty wydawania odzieży dla potrzebujących: w Katowicach przy ul. Sokolskiej i w Załężu przy ►ul. Gliwickiej i sieć punktów medycznych w centrum miasta; współpracuje z Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Katowicach; utrzymuje kontakty z duńską organizacją charytatywną Polske Born Himmerland.

TABLICA UPAMIĘTNIAJĄCA 40. ROCZNICĘ WYBUCHU III POWSTANIA ŚLĄSKIEGO i nadanie szkole im. Powstańców Śląskich (w budynku dawnej ►Szkoły Podstawowej nr 24; ul. ►Gliwicka 276), odsłonięta w1960 roku.
katowice.uw.gov.pl

TABLICA UPAMIĘTNIAJĄCA 650. ROCZNICĘ POWSTANIA ZAŁĘŻA, umieszczona na fasadzie dawnej siedziby ►gminy załęskiej przy ul. ►Gliwickiej 102; odsłonięta została w 2010 roku,
katowice.uw.gov.pl

TARGOWISKO ROLNO-SPOŻYWCZE W ZAŁĘŻU, jednostka handlowa Zakładu Targowisk Miejskich przy ►ul. Józefa Pukowca 23. Czynne codziennie przez 24 godz. na dobę. Handel prowadzony jest w sektorach: „Rolnik” (warzywa), „Jabłko” (owoce sadownicze), „Ziemniak”, „Cytrus” (owoce południowe), „Kiszonki” (kapusta i ogórki kwaszone), „Spożywka” (artykuły spożywcze przetworzone).
http://www.ztm.katowice.pl/obiekty.

TEATR AMATORSKI, początki amatorskiej sztuki teatralnej i związanej z tym działalności społecznej w Załężu nie są dokładnie rozpoznane; pierwotnie miejscowość częściej gościła aktorów amatorów z Kółka Towarzyskiego w Królewskiej Hucie i z polskich organizacji w Katowicach, Bogucicach (m.in. z Związku Katolickich Robotników p.w. św. Józefa na pocz. l. 90. XX w.) i Dębie. W okresie plebiscytowym sztuki sceniczne wystawiło Towarzystwo Śpiewacze „Ogniwo” z Katowic, 2 razy wystąpił Teatr Górnośląski z Szopienic. Z działań podejmowanych w społeczeństwie załęskim poza deklaratywny charakter nie wyszła działalność ►Czytelni Polskiej (1883); prawdopodobnie pierwszą strukturą teatru amatorskiego w Załężu był Komitet Teatralny (1893), łączący działalność sceniczną z charytatywną (na rzecz wdów i sierot). Aktywność teatralna polskich organizacji wzrosła na przełomie I–II dekady XX w., partycypowały w niej: Towarzystwo Polsko-Katolickie ►Jedność (1910), ►Towarzystwo Śpiewacze „Halka”, ►Towarzystwo św. Alojzego, a także ►Towarzystwo Śpiewacze „Przyjaźń”. W ►Załęskiej Hałdzie od 1891 funkcjonował samodzielny Zespól Teatralny Myloka (od 1913 współuczestniczył w ruchu ►Polskiego Towarzystwa Wyborczego). Pomimo szykan administracji niemieckiej (eksmisja towarzystw z wydzierżawianych lokali) ruch teatralny w 1911 upamiętnił rocznicę urodzin Juliusza Słowackiego. Wielkie znaczenie dla mieszkańców Załęża miała sztuka Piotra Kołodzieja Górnicy, nawiązująca do ►katastrofy na kopalni „Kleofas” (1896), popularnością cieszyły się sztuki: Gorzałka Leopolda Anszyca, Pan fabrykant Mioteł i Bogata Wdowa Piotra Kołodzieja, Dzieci w jaskini zbójców Lebardina (Thibauda), Kominiarz, Werbel domowy J.K. Gregorewicza, Babula Z. Przybylskiego, Ulica nad Wisłą Kazimierza Kucza oraz jednoaktówki. W ruchu teatralnym partycypowała ►Kongregacja Mariańska. Od 1920 w przedstawieniach brał udział chór kościelny, wprowadzono również balet. W okresie międzywojennym powodzeniem cieszyła się działalność sceniczna ►Pierwszej Drużyny Harcerskiej im. Bolesława Chrobrego, zwłaszcza sztuki Aleksandra Fredry (Zemsta, Pan Jowialski, Śluby panieńskie, Damy i huzary) w reżyserii ►Jerzego Lisa. W 1929 narodziła się idea teatru amatorskiego jako odrębnej niezależnej struktury (►Teatr Amatorski im. Juliusza Słowackiego) oraz wyspecjalizowanej sekcji (trupy teatralnej) w gnieździe ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Załężu. Stowarzyszenia kościelne wyspecjalizowały się przygotowywaniu przedstawień o tematyce religijnej, np. w okresie Wielkiego Postu wystawiano Pasję (Mękę Jezusa Chrystusa).
J. Kret: Harcerze wierni do ostatka. Wstęp K. Heska-Kwaśniewicz. Warszawa 1986:, K. Olszowski: Kronika teatralna Górnego Śląska. 1848–1914. Kraków 1979; K. Olszowski: Śląska kronika teatralna. 1914–1922. Kraków 1969; „Katolik” 1893, nr 5, 52, 136.

TEATR AMATORSKI im. JULIUSZA SŁOWACKIEGO W ZAŁĘŻU, zał. 1929 z inicjatywy ►Zjednoczenia Zawodowego Polskiego; prowadził sekcje: wodewilową, dramatyczno-komediową; odgrywał spektakle raz w miesiącu; siedziba mieściła się w restauracji Wissmacha (zob. ►Kaisergarten).
„Goniec Śląski” 1929, nr 31

TECHNIKUM HUTNICZE, zob. ►Zespół Szkół Huty Baildon.

TEICHSTRAßE, zob. ul. Joachima ►Lelewela.

TEMPO ZAŁĘŻE (Tempo 28 Załęże), Towarzystwo Cyklistów, założone w 1928 roku, ok. 1933 zakończyło działalność; udział w lokalnych szosowych wyścigach kolarskich, w 1930 zwycięstwo w pierwszym na terenie województwa śląskiego wyścigu sztafetowym; zarząd w 1930 roku tworzyli: Cichoń (prezes), Mamok, Jaroszek, Machała; zawodnik: Rajnhold Rozenberg.
A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu (1895–1998),[w:]: „Kronika Katowic”, T. 8. Katowice 1999; https://kolarstwoslask.pl/rok-1930/

THEODOR, szyb kopalni ►Victor, głęb. 45,5 m, drążony w l. 60 XX w., najgłębszy w zakładzie.
G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Kreacja i redakcja G. Grzegorek. Wstęp L. Jodliński. Katowice 2017.

TICHAUER BIER, zob. ►Pod Koleją.

TICHAUER GASTSTÄTTE, zob. ►Golczyk.

TOKARSKA ULICA (Berggeist Straße, ks Augustyna Strzybnego), ulica w Załężu, dł. 100 m, w układzie równoleżnikowym; drzewostan wyróżnia grupa głogów ałtajskich; wytyczona na pocz. XX w. na terenie należącym do Katowickiej Spółki Akcyjnej dla Górnictwa i Hutnictwa, zakupionym pod rozwój przemysłu przez Gustawa Wagnera; łączy ►ul. J. Kupca i ►ul. J. Wolnego. Zabudowywana od 1910 (pierwsza kamienica mieszkalna powstała w 1913); od 1926 działała odlewnia żeliwa; w l. 20. XX w. rozbudowano ►Szkołę Podstawową nr 22; pod koniec l. 30. XX w. miał tam siedzibę Klub Motocyklowy ►Moj, a w l. 40. XX w. Klub Sportowy ►Moj. Obecnie funkcjonują przy ulicy: fabryka ►Moj, Przedsiębiorstwo Inżynieryjno-Budowlane ►Ekobud.
AUM Katowice, zesp. 1, sygn. 2067, 2068, 2069 a, 2070, 2072; Księga adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/1936. Opis władz i urzędów państwowych, komunalnych, samorządowych i instytucyj prywatnych; alfabetyczny spis ulic; spis mieszkańców według ulic; alfabetyczny spis mieszkańców; alfabetyczny spis branż, alfabetyczny spis zakładów i przedsiębiorstw przemysłowo-handlowych. Katowice 1935; Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 1. Katowice 2012.

TOMECKI Józef (II 1907 – 15 VIII 1931, Królewska Huta); pracownik ►Poczty w Załężu; działacz młodzieżowy, jeden ze współzałożycieli ►Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej w Załężu. Pochowany na parafialnym ►Cmentarzu w Załężu.
AKAD, zesp. Księgi metrykalne sygn. 1567.

TOMMED, nowoczesny zakład opieki zdrowotnej Grupy Medycznej TomMed przy ul. ►Żelaznej; działają w nim pracownie: mammograficzna, chirurgii urazowo-ortopedycznej, chirurgii onkologicznej, proktologiczna, ginekologiczno-położnicza, chirurgii ogólnej,
https://tommed.pl/katowice-zelazna

TOUR DE LA Georges (?, Poznań – ?), w latach 50. XIX w. właściciel dóbr rycerskich w Załężu, hrabia, protestant, potomek francuskich hugenotów, jego żona prawdopodobnie pochodziła z Załęża; autor najstarszego, niezrealizowanego projektu organizacji kościoła katolickiego (►Parafii św. Jerzego) w Załężu.
L. Musioł: Załęże. Monografia historyczna parafii św. Józefa w Stalinogrodzie-Załężu. Maszynopis, b.r.m.w. [1955]; R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

TOWARZYSTWO CZERWONEGO KRZYŻA W ZAŁĘŻU, założone w 1919 roku, jego członkowie, wraz z przedstawicielami ►Zjednoczenia Zawodowego Polskiego, wzięli udział w odsłonięciu pomnika powstańczego w Sosnowcu (1921); od 1924 TCK było organizatorem kolonii w Jastrzębiu Zdroju dla dzieci z Załęża; zob. też: ►Polski Czerwony Krzyż.
„Goniec Śląski” 1921, nr 288; „Gazeta Robotnicza” 1924, nr 130.

TOWARZYSTWO CZYTELNI LUDOWYCH, zał. 1929 w Załężu z siedzibą przy ul. Wojciechowskiego 99 (ob. ►ul. Gliwicka); prezesi: ►Julian Blicharz (do 1934), ►Stefan Mielczarski, sekretarz Paweł Rączoszek. Czytelnia skupiała 234 czytelników w 1934, 222 – w 1935, 358 – w 1937; stale wzrastała też książek do wypożyczenia: 1637 (1934), 1849 (1935) 1967 (1937).
Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Czytelni Ludowych w roku 1934. Poznań 1935.

TOWARZYSTWO GIMNASTYCZNE „SOKÓŁ” ZAŁĘSKA HAŁDA, gniazdo zał. 25 I 1920. W l. 1924–1926 nieczynne. W 1927 objęte mecenatem kopalni „Wujek”. Poświęciło sztandar 15 VI 1930. Ok. 1935 założyło sekcję ciężkiej atletyki. W l. 1939–1945 zawiesiło działalność, a w 1950 zostało zlikwidowane. Jako jedna z pierwszych organizacji w województwie śląskim wprowadziło do programu zapasy w stylu wolnym; podejmowało również działania teatralne (było członkiem Sekcji Teatrów Ludowych przy Wydziale Oświecenia Publicznego i Wyznań Religijnych Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego w Katowicach). Siedziby mieściły się w ►restauracji Günthera i ►restauracji Karola Mroncza (ob. ►Szkoła Podstawowa nr 25). W 1920 skupiało 72, a w 1930 – 140 członków. Należało do Katowickiego Okręgu Dzielnicy Śląskiej Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce. Utrzymywało kontakty z sokolstwem polskim we Francji. Działacze: Franciszek Gola, Teodor Otremba, Jan Patalong, Otton Patalong, M. Przybyła, ►Wiktor Sławiński, Jan Śmigiel.
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski, sygn. 81; W. Ogrodziński: Dzieje dzielnicy śląskiej „Sokoła”. Katowice 1937; A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu (1895–1998). W: „Kronika Katowic”. T. 8. Katowice 1999.

TOWARZYSTWO GIMNASTYCZNE „SOKÓŁ” W ZAŁĘŻU, gniazdo zał. 11 IV 1911 z inicjatywy ►Józefa Sapy przy współudziale kilku innych członków gniazda TG „Sokół” w Katowicach (po którym przejęło stodołę, przebudowaną następnie na salę gimnastyczną). Od 1 IX 1911 zarejestrowane w Wydziale Okręgowym Związku Towarzystw Gimnastycznych w Państwie Niemieckim w Bytomiu. Dało początek gniazdu TG „Sokół” w Dębie, ►KS Naprzód „1912” Załęże, żeńskiemu gniazdu TG „Sokół” w Załężu (1914), ►Towarzystwu Gimnastycznemu „Sokół” w Załęskiej Hałdzie (1920); do 1917 nieczynne – odbudowane z oddziałem kobiecym. Od 1919 przydzielone do I Katowickiego Okręgu Dzielnicy Śląskiej Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce. W 1927 powstał Komitet Budowy Boiska Sokolego w Załężu (Michał Grażyński, Konstanty Wolny, ►ks. Józef Kubis, Tadeusz Stark, Stanisław Dworzańczyk, Tadeusz Stadnikiewicz, ►Wawrzyniec Widuch, Jan Brzeskot, dr Alfons Górnik, ►Paweł Chrószcz, Józef Dreyza). Prowadziło również działalność teatralną (było członkiem Sekcji Teatrów Ludowych przy Wydziale Oświecenia Publicznego i Wyznań Religijnych Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego w Katowicach). Obiekty: ►hala przy ul. M. Wolskiego (1926), ►boisko z bieżnią lekkoatletyczną przy ul. F. Bocheńskiego (1929), basen ►Bugla ze strzelnicą. Działacze – prezesi: Kasprzyk (imienia nie udało się ustalić), Piotr Golor, Jan Wylecioł, ►Leopold Świtała, Wiktor Baranek, Józef Zogórnik; wiceprezesi: ►Stanisław Kołodziej, ►Władysław Wendt, Józef Lisek; naczelnicy: ►Wiktor Jesionek, Franciszek Oleś, ►Paweł Chrószcz, Jan Kubica, Maksymilian Dudek, Kazimierz Peda, Tomasz Vogiel; naczelniczka: ►Matylda Ossadnik-Ogiermanowa; sekretarze: Wiktor Baranek, ►Ludwik Przystolik, Józef Świtała, Paweł Kotusz; skarbnicy: Jesionkówna, Maksymilian Wojtyczka, Jan Czardybon; bibliotekarka: Maria Zawadziańka, chorąży: Józef Solik. W 1911 liczyło 27 członków, w 1913 – 20, w 1920 – 145 (największe gniazdo w rejencji opolskiej), w 1929 – 106 i w 1930 –145. Siedziba mieściła się w lokalu przy ul. S. Wojciechowskiego 67. Osiągnięcia: 4 (0–3–1) medale MP – poręcze: 2 m. (1935–1937) i 3 m. (1938) oraz udział w IO w 1936 ►Matyldy Ossadnik-Ogiermanowej.
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski, sygn. 81; APK, Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 79; APK, Urząd Wojewódzki Śląski, Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Katowice, sygn. 7; A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu (1895–1998). W: „Kronika Katowic”. T. 8. Katowice 1999; W. Ogrodziński: Dzieje dzielnicy śląskiej „Sokoła”. Katowice 1937.

TOWARZYSTWO HODOWCÓW DROBNEGO INWENTARZA zob. ►Związek Hodowców Drobnego Inwentarza Katowice III

TOWARZYSTWO MŁODYCH POLEK NA KOLONII IGNACEGO MOŚCICKIEGO, powstało w 1935 z inicjatywy Jadwigi Jackowej; skupiało 16 członkiń. Zebrania odbywały się w ►Szkole Podstawowej nr 24 i w ►Domach Sypialnych Kopalni „Kleofas. ►Józef Słomka wysunął koncepcję przekształcenia organizacji na Oddział Żeński ►Związku Strzeleckiego. Prezeski: Palicówna, Kokotowa, Marta Słomka.
A. Steuer: Kolonia imienia Ignacego Mościckiego w Katowicach-Załężu (1927–1939), [w:] „Kronika Katowic”. T. 8. Katowice 1999, s. 102–118.

TOWARZYSTWO MŁODZIEŻY ŻEŃSKIEJ W ZAŁĘSKIEJ HAŁDZIE PW. ŚW. TERESY OD DZIECIĄTKA JEZUS zob. ►Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej w Załęskiej Hałdzie

TOWARZYSTWO OGRÓDKÓW DZIAŁKOWYCH im. JÓZEFA PIŁSUDSKEGO w KATOWICACH-ZAŁĘŻU, zał. 1935 przez ►Giesche S.A., struktura podległa Związkowi Towarzystw Działkowych i Osiedli Województwa Śląskiego; zajmowało powierzchnię 0,7 ha i liczyło 23 działki; w 1938 skupiało 23 członków; otrzymywało pomoc finansową Wojewódzkiego Funduszu Pracy. Działacze: ►Franciszek Długiewicz, Ludwik Przystolik.
Dziesięć lat pracy Okręgowego Związku Towarzystw Ogródków Działkowych i Osiedli Województwa Śląskiego. Oprac. T. Rudnicki. Katowice 1938.

TOWARZYSTWO POLEK NA KOLONII IM. IGNACEGO MOŚCICKIEGO; założone w 1928 roku, zaangażowane w budowę ►Szkoły Podstawowej nr 24; skutecznie zaprotestowało przeciwko umieszczeniu w nowym budynku szkoły mniejszościowej; w latach 1934–1935 trwały walki frakcyjne, podjęto próbę przekształcenia organizacji w Żeński Oddział Związku Strzeleckiego (zob. ►Związku Strzeleckiego Załęże; Marta Słomkowa); po 1936 górę wzięły tendencje pojednawcze; sztandar t. poświęcono w 1935; liczba członków: 20 (1935), 100 (1936); t. prowadziło działalność charytatywną, m.in. przygotowując ekwipunki dla biednych dzieci wysyłanych na kolonie letnie; działaczki: Jadwiga Jackowa, Palicowa.
A. Steuer: Kolonia Mościckiego, [w:]: Kronika Katowic, T. 8. Katowice 1999.

TOWARZYSTWO POLEK W ZAŁĘŻU, kobieca organizacja polityczna (chadecka), której korzenie wyrosły w strukturach ►Czytelni dla Kobiet (1903), powstała w 1907; od 1918 działała pod nazwą Towarzystwo Polek, aktywnie uczestnicząc w pracach podczas plebiscytu górnośląskiego – w dwóch strukturach terenowych: 1) gmina, 2). Osada Huty „Baildon”; W 1927 skupiało 160 członkiń; pod koniec 1927 dołączyła grupa 40 członkiń z Towarzystwa Polek Narodowej Partii Robotniczej. Założycielkami były: ►Franciszka Ciemięgowa, Maria Musiałowa, Maria Jesionkowa, Katarzyna Jesionkowa, Kozikowa, znajdując oparcie w kręgach nauczycielek załęskich szkół. Towarzystwo prowadziło sekcje: dobroczynną, opieki nad biedną dziatwą szkolną, a od 1934 ►Przedszkole Towarzystwa Polek przy ►kopalni „Kleofas”. Miało własny sztandar. W 1928 podjęło inicjatywę utworzeniu ►Towarzystwa Młodych Polek. W późniejszym czasie w wyniku rozłamów powstało ►Katolickie Towarzystwo Polek i ►Towarzystwo Polek (sanacyjne); odrębne struktury powstały też na ►Kolonii Ignacego Mościckiego i w ►Załęskiej Hałdzie.
„Głos Polek” 1927, nr 1; „Polska Zachodnia” 1927, nr 304; „Polak” 1921, b.n.

TOWARZYSTWO POLEK W ZAŁĘŻU, organizacja sanacyjna w Załężu, wyodrębniła się z założonego w 1907 ►Towarzystwa Polek w Załężu w wyniku rozłamu po Jubileuszowym Zjeździe Związku Towarzystw Polek (1927); poświęcenie sztandaru 30 VI 1929. Prowadziła sekcje: opieki nad matką i dzieckiem (z ►Przedszkolem Towarzystwa Polek przy ►kopalni „Kleofas”) i kulturalno-oświatową. Przewodniczące: ►Zofia Magryś, ►Agnieszka Kozikowa, wiceprzewodnicząca L. Krzystek. Zebrania odbywały się m.in. w restauracji Świtały.
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Oświecenia Publicznego i Wyznań Religijnych, sygn. 41, 390, 542; „Polonia” 1927, nr 154, „Polska Zachodnia” 1927, nr 129, 1929, nr 177, 1931, nr 109, 1935, nr 83, 1936, nr 7.

TOWARZYSTWO POLSKIEJ PARTII SOCJALISTYCZNEJ ZABORU PRUSKIEGO W ZAŁĘŻU, zob. ►Polska Partia Socjalistyczna w Załężu.

TOWARZYSTWO ŚPIEWU „MONIUSZKO” na KOLONII im. I. MOŚCICKIEGO, zał. 1928; w 1932 liczyło 85 członków; dyrygentami byli miejscowi nauczyciele: Rygieł i Drapczyński; po ich odejściu do pracy w innych szkołach woj. śląskiego w l. 1935–1937 organizacja zawiesiła działalność; funkcję prezesa sprawował Maruszczyk.
J. Fojcik: Materiały do dziejów ruchu śpiewaczego na Śląsku. Katowice 1961.

TRAMP, dziecięcy klub turystyczny przy ►Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 7 na Witosa Osiedlu, rozpoczął swą działalność wiosną 2007. Ma na celu propagowanie turystyki (szczególnie turystyki górskiej), krzewienie zamiłowań krajoznawczych i umiejętności turystycznych.
https://www.zso7.katowice.pl/index.

TRAMWAJOWE LINIE W ZAŁĘŻU, zob. ►Linie tramwajowe w Załężu.

TRASA ROWEROWA nr 103, długość 7,1 km, utworzona w 2010. Biegnie od Parku Śląskiego, łączy ►Obroki, ►Osiedle Witosa, ►Załęską Hałdę, kończy bieg w Kokocińcu.
www.kztt.org.pl.

TRZCINIECKA STRUGA, niewielki strumyk w Załężu, tworzący od północnego zachodu historyczną granicę miejscowości; wpadał do stawu ►Trzciniec na wysokości oczyszczalni ścieków w Klimzowcu.

III ZAKON, zob. ►Trzeci Zakon Franciszkański.

TRZECI ZAKON FRANCISZKAŃSKI W ZAŁĘŻU, kontynuator ruchu tercjarskiego załężan wywodzącego się z parafii bogucickiej; erygowany 2 marca 1901 roku. Pierwotnie był agregowany do Prowincji Zgromadzenia oo. franciszkanów pw. św. Jadwigi w Karłowicach k/Wrocławia, a od 1922 roku do Prowincji Zgromadzenia oo. franciszkanów pw. Wniebowzięcia NMP w Panewnikach. Ok. 1928 podzielił się na niemiecki III Orden i polski III Zakon; pierwszy z wymienionych liczył w 1932 roku 90, a w 1936 80 członków. Drugi z nich zrzeszał odpowiednio 428 i 422 członków. W latach 1939–1945 był czynny zapewne tylko niemiecki III Orden, który później nie wznowił działalności. Polski III Zakon został reaktywowany w 1945, w 1946 zrzeszał 122 członków, w tym 102 kobiety; jego sztandar został poświęcony 25 marca 1961 roku przy udziale 106 członków. Przełożonymi III Zakonu byli: ks. Józef ►Kubis, Pytlok, Marniok, Henkel, Małek, Kostka, Nowak, ks. Franciszek Leśnik.

TURZONOWIE (Thurzo, Thurzonowie) lub Thurzo von Bethlenfalva, węgierski ród szlachecki; wygasł na początku XVII wieku; rodzina wywodzi się z miejscowości Betlanovce na Spiszu (dziś Słowacja); w XVI w. podzielili się na dwie główne linie: orawsko-bytczańską i spisko-augsburską. Rodzina ta, związana z węgierskim górnictwem, zawiązała spółkę handlową z Fuggerami (Ungarischer Handel). Na Śląsku w l. 1517–1548 władali pszczyńskim państwem stanowym, do którego należało Załęże.

TWÓRZ Teofil SDB (9 XII 1870, Załęże – 25 VIII 1965, Santa Catharina), salezjanin; nowicjat odbył w latach 1894–1895 w Foglizzo (Włochy). Po otrzymaniu święceń kapłańskich w 1900 roku w Paraibo (Brazylia) pracował jako duszpasterz w Brazylii: katecheta w Recife, od 1920 – dyrektor tamtejszego internatu, od 1921 – kolegiów w Corumba, Goias, Bage, Lorena, a od 1943 w liceum Serca Jezusowego w Sao Paulo; budowniczy trzech kościołów i trzech zakładów salezjańskich; w Bale, Sao Paulo i Recife zorganizował oficjalne duszpasterstwo dla Polaków.
L. Musioł: Załęże. Monografia historyczna parafii św. Józefa w Stalinogrodzie-Załężu. Maszynopis, b.m.w. [1955].